Aksiyom

Kısaca: Aksiyom, Alm. Axiom (n), Fr. Axiome (m.), İng. Axiom. Doğru olduğu herkes tarafından kabul edilen önerme. Postulat, doğruluğu mantıki olarak kabul edildiği halde, doğruluğu da yanlışlığı da ispatlanamayan önermedir. Aksiyomlar, mantıki işlemler için yeni teorem ve ispatların elde edilmesinde kullanılırlar. Ancak postulatların aksiyomlardan ayrılması kesin değildir. Aksiyom, matematiğin ve diğer ilimlerin bütün dallarında mevcuttur.  ...devamı ☟

Aksiyom, doğru olduğu herkes tarafından kabul edilen önerme. Postulat, doğruluğu mantıki olarak kabul edildiği halde, doğruluğu da yanlışlığı da ispatlanamayan önermedir. Aksiyomlar, mantıki işlemler için yeni teorem ve ispatların elde edilmesinde kullanılırlar. Ancak postulatların aksiyomlardan ayrılması kesin değildir. Aksiyom, matematiğin ve diğer ilimlerin bütün dallarında mevcuttur. Mesela cebirde çok bilinen bir aksiyom: “Bir eşitliğe eşit şeyler eklenince veya çıkarılınca eşitlik bozulmaz.” ifadesidir. Her ilimde kullanılan “Bir bütün, parçalarından büyüktür.” ifadesi de bir aksiyomdur.

Matematik aksiyomların temeli, bilginin ana ilkesi olan özdeşlik ve çelişmezlik prensipleridir. Aksiyomlar, matematik yapının temel taşları sayılırlar. Ancak, aksiyom olarak alınan bir önermenin doğruluğunu göstermek çok kolay veya güç olduğu için onun aksiyom olarak alındığı zannedilmemelidir. Bir matematiksel yapıyı kurarken seçilen aksiyomlar bir sistemi meydana getirirler.

“İki şey ayrı ayrı bir şeye eşitse, o iki şey de kendi aralarında eşittir.” ifadesi de bir aksiyomdur. Yani, x=a ve y=a ise x=y olacağı açıktır. M=50 ve N=50 ise M=N yazılacağı anlaşılır.

  1. Mantık: Mantıkta belit terimi, bir şeyi tanıtlamak için kullanılan tanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını veriri tanıtlanmayı gerektirmediği gibi tanıtlanamazda. Çünkü tanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz. Her belit bir ilkedir, ama her ilke bir belit değildir. Örneğin, “her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür” ilkesi bir belittir, buna karşı Einstein’in görelilik ilkesi bir belit değildir. Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, “bir şey kendisinin aynıdır” önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini belit saymışlardır. Hegel’in diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur. Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir.
  2. Matematik: Nicelikler arasındaki orantıları dile getiren zorunlu önermeler, matematikte belit adıyla tanımlanırlar. Örneğin, “bir üçüncü niceliğe ayrı ayrı eşit olan nicelikler birbirine eşittir”, “eşit niceliklere eşit nicelikler eklenirse toplamları da eşit olur”. Matematiksel belit, mantıksal belitin niceliklere uygulanmasıdır. Aralarında başkaca bir anlam ayrılığı yoktur.Örneğin doğal sayılar birkaç tane aksiyom üzerine kurulmuştur. İlk aksiyom "1 bir doğal sayıdır" şeklinde verilir. 1'in bir doğal sayı olup olmaması üzerinde bir mantık yürütmeden kabul ederiz.
  3. Dekartçılık: Descartes ve başta Spinoza olmak üzere izdaşları felsefelerini belitlere dayarlar. Örneğin Descartes, felsefesini “düşünüyorum, öyleyse varım” belitinden çıkarak kurmuştur. Spinoza’da ünlü Etika’sında örneğin, “başka bir şeyle tasarlanmayan şeyin kendisiyle tasarlanması gerekir” gibi belitlerden yola çıkar. Ne var ki, ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır. Bundan başka, bu belitler, “parçalarının toplamı bütüne eşittir” gibi belitler gücünde değildirler. Daha açık bir deyişle, Dekartçıların belitleri öznel, kendilerince belit sayılmış belitlerdir. Nitekim Cogito’nun yüzyıllarca önceki biçimini çürütmek için, “bin altın düşünüyorum, öyleyse bin altınım var” önermesi ileri sürülmüştür.

aksiyom

Belit:
"Matematik aksiyomları andıran deminki kesin sözlerinde, şimdi birer spekülasyon esnekliği hissolunuyordu."- Y. K. Karaosmanoğlu.

aksiyom

Türkçe aksiyom kelimesinin İngilizce karşılığı.
adj. axiomatic, self-evident, certain, unquestioned n. axiom, premise, basic assumption, truism, recognized truth

aksiyom

benimsenmiş gerçek, belit.

aksiyom

Türkçe aksiyom kelimesinin Fransızca karşılığı.
axiome [le]

aksiyom

Türkçe aksiyom kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Axiom, Grundsatz

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Aksiyom
2 yıl önce

anlam ayrılığı yoktur. Örneğin doğal sayılar birkaç tane aksiyom üzerine kurulmuştur. İlk aksiyom "1 bir doğal sayıdır" şeklinde verilir. 1'in bir doğal...

Belit, Descartes, Doğal sayılar, Einstein, Hegel, Mantık, Matematik, Metafizik, Spinoza, Dekartçılık
Aksiyon filmleri listesi
2 yıl önce

seneye ayrılmış aksiyon filmleri listesidir. 1970 öncesi aksiyon filmleri listesi 1970'lerde aksiyon filmleri listesi 1980'lerde aksiyon filmleri listesi...

Aksiyon (edebiyat)
6 yıl önce

Aksiyon kelimesi kurguda birden çok anlam taşır. Aksiyon yazarların kurguyu sunmak için kullandığı kurgu yazma biçimlerinden biridir. Ayrıca bu terim heyecan...

Aksiyon (edebiyat), Edebiyat, Roman, Taslak
Aksiyon Potansiyeli
6 yıl önce

Elektrofizyolojide, aksiyon potansiyel, bir hücrenin elektriksel zar potansiyelinin kısa bir süre içinde aniden yükselmesi ve azalmasıdır. Aksiyon potansiyeli...

Aksiyon (dergi)
2 yıl önce

Aksiyon, 14 Aralık 1994 tarihinde yayın hayatına başlamış haftalık haber dergisidir. Saha çalışmalarına dayalı haberciliği ön plana çıkarmış bir dergidir...

Aksiyon (dergi), 1996, Dergi, Taslak
Aksiyon oyunu
2 yıl önce

Aksiyon oyunu, el göz koordinasyonu ve tepki süresi gibi fiziksel zorlukları önplana çıkaran bir video oyun türüdür. Türün en bilinen alt türleri dövüş...

Aksiyon oyunu, Video oyunu türleri, Aksiyon-macera oyunu, Devasa çevrim içi rol yapma oyunu, Gerçek zamanlı strateji oyunu, Hayatta kalma-korku oyunu, Macera oyunu, Platform oyunu, Rol yapma oyunları, Spor oyunu, Taslak
Aksiyon-macera oyunu
2 yıl önce

Aksiyon-macera video oyunları, çeşitli aksiyon öğeleriyle, macera türünü birleştiren bir oyun türüdür. Muhtemelen en geniş kapsamlı ve en çeşitli türdür...

Aksiyon-macera oyunu, Video oyunu türleri, Aksiyon oyunu, Bilgisayar ve video oyunları, Devasa çevrim içi rol yapma oyunu, Gerçek zamanlı strateji oyunu, Hayatta kalma-korku oyunu, Macera oyunu, Platform oyunu, Rol yapma oyunları, Spor oyunu
Aksiyon resmi
2 yıl önce

Aksiyon resmi (Jestle soyutlama) resim yüzeyine anında, herhangi bir ön planlama yapılmadan ve dikkatsizce dökülen, püskürtülen, damlatılan veya sürülen...

Aksiyon resmi, Arazi sanatı, Fluxus, Happening, Kavramsal sanat, Soyut dışavurumculuk, Tachisme, Harold Rosenberg