Divan Edebitatı Edebi Türleri
Kısaca: Divan Edebiyâtında tür ve nazım şekli hep birbiriyle karıştırılmıştır. Tür denilince, yazılan manzûmenin veya nesrin hangi konuda yazıldığı anlaşılmalıdır. Yâni tür, “konu”dur, “mevzu”dur. ...devamı ☟
Klasik Türk Edebiyatı (Divan Edebiyatı)nda kullanılan dini tasavvufi ve ahlaki nazım eserlerinin türlerini şöyle sıralayabiliriz:
Tevhid, münacat, nat (kaside şeklinde); mevlid, hilye, tercüme ve tefsirler, yüz ve kırk hadis tercümeleri, siyerler, Muhammediye, maktel, mev’ize, Esmaül-Hüsna şerhleri, kaside-i bürde tercümeleri ve fıkıh, kelam akaid, tecvid.
Bunlardan başka, münferit hikayeler, dini, tasavvufi, ahlaki ve “name” başlığı altında toplanan değişik konulu, mesnevi nazım şekliyle yazılmış eser ve türler de şunlardır:
Gazavatname, surname, sakiname, maarifname, kıyafetname, siyasetname, sefaretname, sergüzeştname, nasihatname, pendname, miracname (miraciye) menakıbname; münazara tarzında rind ü zahid, beng ü bade, beng ü çağır, gül ü mül, bahar ü şifa; bir şehrin güzelliğini tasvir eden şehrengizler, makam sahibi şahısları anlatan tarifatlar (tarifnameler); çeşitli konularda (aşk, dini, tarihi, hayali vb.) yazılmış Leyla vü Mecnun, Hüsrev ü Şirin, Yusuf ü Zeliha, Hüsn ü Aşk, Cemşid ü Hurşid, Süheyl ü Nevbehar, Vamık u Azra, Can u Canan; beş mesnevinin bir araya gelmesi ile meydana gelen hamseler.
Kaside nazım şekliyle yazılan diğer türler: Hicviye, mersiye, hezl (tenzil; mizah, güldürmece tarzında).
Divan Edebiyatında nesir eser türlerinin başlıcaları da şunlardır:
Münşeat (resmi yazılar ve mektuplardan toplanmış eserler; Münşeatü’s-Selatin, Feridun Beyin, 16. asır gibi), tarihler, vak’anüvis tarihler, nesir hamseler, tezkireler (çeşitli meslek sahiplerinin hayatlarını ve eserlerini anlatır; tezkiretü’l-evliya, tezkiretü’l-meşayih, tezkiretü’ş-şuara, tezkiretü’l- hattatin gibi), dini ve tasavvufi nesir eser türleri de manzum türlerle müşterektir: Tazarruname (Sinan Paşanın), tefsirler, şerhler, siyerler, evliya menkıbeleri, evliya tezkireleri, peygamberler kıssaları, makteller.
Ahlaki nesir türleri: Kelile ve Dimne Tercümesi (Kul Mes’ud’un), Kabusname Tercümesi (Mercimek Ahmed’in), Ahlak-ı Alai (Kınalızade Ali’nin).
Seyahatname türleri: Seyahatname (Evliya Çelebi’nin), Sefaretname (Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin) gibi.
İlmi nesir türleri: Konuları çeşitli olup Cihannüma (Katib Çelebi’nin) bir örnek verilebilir.
Bu konuda henüz görüş yok.
