Encümen-I Daniş

Kısaca: On dokuzuncu asrın ortalarında resmen kurulmuş olan ilk Türk Akademisi. Kuruluş gâyesi eğitim ve kültür alanında gerekli çalışmaları yapmak, batıdaki ilmî çalışmaları ve yenilikleri tâkib etmek, Türk dilinde ilim ve fenlere dâir lüzümlu kitapları hazırlamak veya tercüme etmek, ilmin memlekete yayılması, vatandaşların bundan istifâdesiyle umûmî seviyeyi yükseltmek olarak tesbit edilmişti. ...devamı ☟

Encümen-i Daniş, 15 Nisan 1851de resmen kurulmuş olan ilk Türk Akademisidir. Kuruluş gayesi eğitim ve kültür alanında gerekli çalışmaları yapmak, batıdaki ilmi çalışmaları ve yenilikleri takib etmek, Türk dilinde ilim ve fenlere dair lüzümlu kitapları hazırlamak veya tercüme etmek, ilmin memlekete yayılması, vatandaşların bundan istifadesiyle umumi seviyeyi yükseltmek olarak tesbit edilmişti.

21 Temmuz 1846’da toplanan Meclis-i Maarifi Umumiyede ilmi müesseseler arasında bir de Encümen-i Daniş’in kurulmasına karar verildi. Encümen-i Daniş’in resmen kurulması için Ahmed Cevdet Paşa bu kurumun gayesi ve sağlayacağı faydaları ihtiva eden bir mazbata yazarak Sultan Abdülmecid Hana arz etti. Abdülmecid Han izin verince, Cevdet Paşa bu mazbataya uygun bir beyannameyi 1 Haziran 1851 tarihli Takvim-i Vekayi’de (Resmi Gazete’de) yayınladı.

Maarif tarihimiz açısından bir vesika mahiyetinde olan bu beyannamede, Encümen-i Daniş’in kuruluşundaki ilmi maksat çok daha açık bir şekilde izah edildi. Ayrıca reis ve azaları ilan olundu. Encümen-i Daniş’e, Bezm-i Âlem Valide Sultan’ın, Sultan Mahmud türbesi yakınlarında yaptırdığı Darülmaarif adlı okulun içinde bir yer ayrıldı. Encümen-i Daniş, Sultan Abdülmecid Hanın iradesi üzerine 18 Temmuz 1851 (19 Ramazan 1267) tarihinde büyük bir törenle açıldı. Açılışa başta Padişah olmak üzere, sadrazam, bütün hükumet üyeleri ve ilmiye sınıfı katıldı.

Açılış töreninden sonra, dahili ve harici azalara, birer rüus (diploma) verildi. Encümen-i Daniş’in nizamnamesinde (tüzüğünde) dahili ve harici azalıklar ile bunların hususiyetleri ve faaliyet alanları belirtildi. Dahili azalar kesin olarak kırk kişiydi. Bunların her birisinin bir ilim dalında mütehassıs olması, bir yabancı dili bilmeleri, bir eser hazırlama veya tercüme kabiliyetlerine haiz olmaları şart koşuluyordu. Dahili azalar, zaruri bir mazeretleri bulunmadığı müddetçe, toplantılara katılmaya mecburdu. Dahili azalıklarda “Sadrazam Reşid Paşa, Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey, Serasker Mehmed, Hariciye Nazırı Âli ve Ticaret Nazırı İsmet Paşa gibi devlet adamları, ayrıca Sadrazam Fuad Paşa, Şerif Mehmed, Tarihçi Hayrullah Efendi, Ziver Kala, Ahmed Vefik, Osman Sahib, Ahmed Cevdet Paşa, Ali Fethi ve Recai efendiler gibi devrin ilim ve edebiyat dünyasının mümtaz simaları da yer alıyordu.

Harici 30 tane aza bulunuyordu. Harici azaların, Türkçeye vakıf olmaları şart koşulmamıştı. Akademiye hangi dil ile olursa olsun malumat verebilmeleri yeterli sayılıyordu. Bunlar maarife dair yazacakları yazıları Encümen-i Daniş’e göndermekle vazifeliydiler. Harici azalıklarda devrin Rum ve Ermeni bilginlerinin yanında, meşhur İngiliz müsteşriki James W. Redhouse, Fransız müsteşriklerinden Bionchi gibi Avrupa’nın tanınmış ilim adamları yer alıyordu.

Encümen-i Daniş’te yalnız öğretim kitapları hazırlanırken daha sonra Darülfünun’da okutulacak kitaplar da hazırlanmaya başladı. Encümen-i Daniş’te ilk önce Kavaid-i Osmaniye ile ilgili bir lügat kitabı hazırlanması kararı alındı. Bununla ilgili çalışma neticelenmediyse de tarihle ilgili Ahmed Cevdet Paşaya verilen 1774’ten 1824’e kadar Osmanlı tarihini yazma görevi tamamlandı. 12 cilt halinde muazzam Tarih-i Cevdet diye bilinen Osmanlı tarihi kitabı meydana geldi.

Encümen-i Daniş’in hangi tarihte ve neden lağvedildiği hakkında kesin bir malumat yoktur. Ancak 1862’ye kadar devlet salnamelerinde “Diyanet Takvimi” ismi geçtiği halde bundan sonrakilerde görülmemektedir. Buradan Sultan Abdülmecid Hanın vefatıyla çalışmasına son verildiği tahmin edilmektedir. Bu ilk Türk Akademisi 12 yıl kadar hizmet vermiştir.

Tarihçesi

Encümen-i Daniş 19. yüzyılın ortalarında resmen kurulmuş olan ilk Türk Akademisidir. Kuruluş gayesi eğitim ve kültür alanında gerekli çalışmaları yapmak, batıdaki ilmi çalışmaları ve yenilikleri takib etmek, Türk dilinde ilim ve fenlere dair lüzümlu kitapları hazırlamak veya tercüme etmek, ilmin memlekete yayılması, vatandaşların bundan istifadesiyle umumi seviyeyi yükseltmek olarak tesbit edilmişti.

21 Temmuz 1846’da toplanan Meclis-i Maarifi Umumiyede ilmi müesseseler arasında bir de Encümen-i Daniş’in kurulmasına karar verildi. Encümen-i Daniş’in resmen kurulması için Ahmed Cevdet Paşa bu kurumun gayesi ve sağlayacağı faydaları ihtiva eden bir mazbata yazarak Sultan Abdülmecid Hana arz etti. Abdülmecid Han izin verince, Cevdet Paşa bu mazbataya uygun bir beyannameyi 1 Haziran 1851 tarihli Takvim-i Vekayi’de (Resmi Gazete’de) yayınladı.

Maarif tarihimiz açısından bir vesika mahiyetinde olan bu beyannamede, Encümen-i Daniş’in kuruluşundaki ilmi maksat çok daha açık bir şekilde izah edildi. Ayrıca reis ve azaları ilan olundu. Encümen-i Daniş’e, Bezm-i Alem Valide Sultan’ın, Sultan Mahmud türbesi yakınlarında yaptırdığı Darülmaarif adlı okulun içinde bir yer ayrıldı. Encümen-i Daniş, Sultan Abdülmecid Hanın iradesi üzerine 18 Temmuz 1851 (19 Ramazan 1267) tarihinde büyük bir törenle açıldı. Açılışa başta Padişah olmak üzere, sadrazam, bütün hükumet üyeleri ve ilmiye sınıfı katıldı.

Açılış töreninden sonra, dahili ve harici azalara, birer rüus (diploma) verildi. Encümen-i Daniş’in nizamnamesinde (tüzüğünde) dahili ve harici azalıklar ile bunların hususiyetleri ve faaliyet alanları belirtildi. Dahili azalar kesin olarak kırk kişiydi. Bunların her birisinin bir ilim dalında mütehassıs olması, bir yabancı dili bilmeleri, bir eser hazırlama veya tercüme kabiliyetlerine haiz olmaları şart koşuluyordu. Dahili azalar, zaruri bir mazeretleri bulunmadığı müddetçe, toplantılara katılmaya mecburdu. Dahili azalıklarda “Sadrazam Reşid Paşa, Şeyhülislam Ârif Hikmet Bey, Serasker Mehmed, Hariciye Nazırı Âli ve Ticaret Nazırı İsmet Paşa gibi devlet adamları, ayrıca Sadrazam Fuad Paşa, Şerif Mehmed, Tarihçi Hayrullah Efendi, Ziver Kala, Ahmed Vefik, Osman Sahib, Ahmed Cevdet Paşa, Ali Fethi ve Recai efendiler gibi devrin ilim ve edebiyat dünyasının mümtaz simaları da yer alıyordu.

Harici 30 tane aza bulunuyordu. Harici azaların, Türkçeye vakıf olmaları şart koşulmamıştı. Akademiye hangi dil ile olursa olsun malumat verebilmeleri yeterli sayılıyordu. Bunlar maarife dair yazacakları yazıları Encümen-i Daniş’e göndermekle vazifeliydiler. Harici azalıklarda devrin Rum ve Ermeni bilginlerinin yanında, meşhur İngiliz müsteşriki James W. Redhouse, Fransız müsteşriklerinden Bionchi gibi Avrupa’nın tanınmış ilim adamları yer alıyordu.

Encümen-i Daniş’te yalnız öğretim kitapları hazırlanırken daha sonra Darülfünun’da okutulacak kitaplar da hazırlanmaya başladı. Encümen-i Daniş’te ilk önce Kavaid-i Osmaniye ile ilgili bir lügat kitabı hazırlanması kararı alındı. Bununla ilgili çalışma neticelenmediyse de tarihle ilgili Ahmed Cevdet Paşaya verilen 1774’ten 1824’e kadar Osmanlı tarihini yazma görevi tamamlandı. 12 cilt halinde muazzam Tarih-i Cevdet diye bilinen Osmanlı tarihi kitabı meydana geldi.

Encümen-i Daniş’in hangi tarihte ve neden lağvedildiği hakkında kesin bir malumat yoktur. Ancak 1862’ye kadar devlet salnamelerinde “Diyanet Takvimi” ismi geçtiği halde bundan sonrakilerde görülmemektedir. Buradan Sultan Abdülmecid Hanın vefatıyla çalışmasına son verildiği tahmin edilmektedir. Bu ilk Türk Akademisi 12 yıl kadar hizmet vermiştir.

Kaynaklar

Rehber Ansiklopedisi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Rusçuklu Ali Fethi Efendi
6 yıl önce

Meclis-i Maarif, ertesi yıl Encümen-i Daniş üyesi olarak görevlendirildi. Encümen-i Daniş üyesi seçilmesine şükran ifadesi olarak tercüme ettiği “İlm-i Tabakâtü’l-Arz”...

Ahmet Sadık Ziver Paşa
6 yıl önce

belirtilir 1849-1851’de Mekteb-i Tıbbiye nazırı oldu. Ayrıca iki defa Hazine-i Hassa, iki defa Evkaf Nazırı oldu. Encümen-i Daniş üyeleri arasında yer aldı...

Fethi Çelikbaş
2 yıl önce

düzey devlet görevlerinde bulunan kişilerin üyelerini oluşturduğu "Encümen-i Daniş" düşünce topluluğunun başkanlığını yaptı. Evli ve iki çocuk babasıdır...

Fethi Çelikbaş, 12 Mart, 15 Nisan, 17 Mayıs, 1912, 1951, 1954, 1955, 1961, 1962, 1963
Joseph von Hammer-Purgstall
2 yıl önce

tamamen tarih çalışmalarına vermiştir. Osmanlı'da 1851'de kurulan Encümen-i Daniş'e seçilen bilim adamlarındandır. Doğu dillerine ve kültürüne ait önemli...

Joseph von Hammer-Purgstall, 1774, 1799, 1807, 1835, 1856, 23 Kasım, 9 Haziran, Akdeniz, Arapça, Avusturya
Vartan Paşa
6 yıl önce

Hikâyesi'ni, 19. yüzyıl ortalarında kurulmuş ilk Osmanlı-Türk akademisi olan Encümen-i Daniş yönetim kadrosu içinde iken 1851'de yazmış ve yayınlamış, ertesi yıl...

Vartan Paşa, 18. yüzyıl, 1813, 1837, 1851, 1852, 1858, 1862, 1872, 19. yüzyıl, 1991
Mustafa Reşid Paşa
6 yıl önce

yılında Meclis-i Maarif-i Umumiye'yi kurdu. 1851’de Mustafa Reşid Paşa’nın girişimi ile Avrupa bilim akademileri örnek alınarak Encümen-i Daniş adında bir...

Koca Mustafa Reşid Paşa, 12 Ağustos, 1800, 1834, 1836, 1837, 1838, 1839, 1841, 1843, 1846
Yusuf Kâmil Paşa
6 yıl önce

ilgilenen Meclis-i Maarif-i Umumiye üyeliğine getirildi. Bu arada Encümen-i Daniş’in dahili üyeleri arasında girdi. 1853’te kısa bir süre Ticâret Nâzırlığında...

Yusuf Kâmil Paşa, Yusuf Kamil Paşa, 1863, 1 Haziran, 5 Ocak, Abdülaziz, Damat Mehmed Ali Paşa, Darendeli Topal İzzet Mehmed Paşa, Giritli Mustafa Naili Paşa, Hüseyin Avni Paşa, Keçecizade Mehmed Emin Fuad Paşa
Abdülmecid
2 yıl önce

Darülmaarif adı verilen lise, 1851'de ilk bilim akademisi sayılan Encümen-i Daniş açıldı. 1846'da Darülfünun binasının temeli atıldı. Askerlik yasası...