Faydacılık
Kısaca: Jeremy Bentham (1748-1832) ve James Mill (1773-1836) tarafından geliştirilen ve daha sonra J. S. Mill’ce işlenip geliştirilen bir ahlak ve siyaset felsefesi. ...devamı ☟
Jeremy Bentham (1748-1832) ve James Mill (1773-1836) tarafından geliştirilen ve daha sonra J. S. Mill’ce işlenip geliştirilen bir ahlak ve siyaset felsefesi.
Bu felsefe iktisatta da hukukta da etkili olmuştur. Faydacılık bütün pratik muhakemenin "fayda" temelinde yapılması gerektiğini düşünür. Doğru davranış, doğru karakter ve doğru kanun faydayı azami seviyeye çıkarandır. Faydacılığın birinci ve biricik ilkesi "En Büyük Mutluluk İlkesi"dir. Faydacılığın varsayımları 1) insanın haz arayan, elemden kaçan bir varlık olduğu; 2) bireylerin faydalarının aritmetik işleme tabi tutulabileceği (hesaplanabileceği, toplanıp çıkarılabileceği) ve 3) faydaların birbirleriyle karşılaştırılabileceğidir.
Bu varsayımların bir taraftan çok sağlam olmaması bir taraftan da aşırı basitleştirici olması, mesela maddi faydayı manevi faydadan ayırmaya yetmemesi, faydacı filozofları teoriyi revize etmeye itmiştir. S. Mill ile başlayan revizyon çabaları faydacılığın eylem faydacılığı ve kural faydacılığı olarak ayrılmasına kadar varmıştır.
Eylem faydacılığı bir eylemin faydada derhal meydana getirdiği değişiklikle, kural faydacılığı ise anlık ve somut fayda artışından ziyade kurallara uymanın uzun vadede insanlara sağlayacağı yararla ilgilenir.
Faydacılık (utilitarianism), kapitalizmin siyasal düşüncesi ve felsefi doktrini olarak nitelenebilir. Homo Economicus denen bir insan modeline dayanan bu görüşte, insanın 'yarar/kazanç' arayışında olduğu ve insan davranışlarını bu güdünün yönlendirdiği varsayılmaktadır.
Faydacılık, Bentham'ın terimleriyle toplum yaşamının her alanında "en büyük sayının en büyük mutluluğu' ilkesine dayanmaktadır. Ona göre her mutlulukta iki koşul vardı: Hazzın varlığı ve acının yokluğu. En doğru davranış, en büyük erdem, hazzı en fazla çoğaltan ve acıyı en çok azaltan davranış ya da erdemdir. Bu ise mutluluğu en çok paylaştırandır. İnsan kendi mutluluğunu arar ve aramalıdır.
Eğer insan başkalarının mutluluğunu kendisininkinden daha fazla sevseydi, çok olumsuz sonuçlar doğardı. Başkalarına mutluluk sağlamak için kendi mutluluğundan vazgeçmek normal bir davranış değildir. Haz/zevk iyidir, elem/acı ise kötüdür.
Yasa yapıcılar 'olabildiğince çok sayıda ve olabildiğince çok mutluluk' sağlamalıdır. Bunun için ise faydacı hesabı kullanmalıdır. Bentham, zevk ve acıların değerini, onların sürekliliğine, şiddetine, yakınlığına, kesinliğine, yaygınlığına ve sonuçlarına bağlayarak detaylı psikolojik analizler de yapmaktadır.
Burada hedonizme dayalı bir ahlak anlayışı vardır ve bu ahlak, erdemi, yarar sağlayan hareketlere bağlamakta ve bireylerin mutluluğunu temel almaktadır. XVIII. ve XIX. yüzyıl liberal düşünürleri, Homo Economicus postülasına ve ekonomik liberalizme dayalı bir toplum ve insan teorisi geliştirmek istemişlerdir. Ancak bu anlayışı bireysel davranış planına taşıyamamışlar ve bireysel ve sosyal düzeyleri birbiriyle eklemlendirmeyi başaramamışlardır.
Homo Economicus'un psikoloji alanındaki uzantısı, 19. yüzyıl sonunda pekiştirme teorilerinde ortaya çıkmıştır. Deutsch ve Krauss'a (1974) göre pekiştirme teorileri, behevyorist metodoloji, çağrışımcılık ve hedonist motivasyon ilkeleri şeklinde üç temel dayanak üstünde gelişmiştir.
İnsanın hakim güçlerinin zevk ve acı olduğunu öne süren hedonizmden hareketle pekiştirme teorisyenleri de, Uyaran - Tepki zincirinin oluşumunda birer pekiştirme ve doyum faktörü olan ödül veya zevkin belirleyici bir rol oynadığını kabul etmektedirler. Bu görüş kronolojik sırayla ilk ifadesini Thorndike'da (1898) bulmakta ve etki yasası denilen psikolojik bir yasaya dönüşmektedir: "Zevk iz bırakır, acı ise siler".
Bir adım daha ileri gidildiğinde, aynı görüş, davranışı ödüle ulaşmanın aracı gibi kavramsallaştıran edimsel şartlanma paradigmasında bulunmaktadır. Faydacı ya da hedonist perspektif, değişik terimlerle ifade edilse de, XX. yüzyıl boyunca psikolojide ve sosyal psikolojide varlığını sürdürmektedir (Plon, 1972). Hull, Miller ve Dollard, Skinner, Homans, Thibaut ve Kelley ve oyun teoris-yenleri, bu çerçevede anılabilir.
Faydacılık
Türkçe Faydacılık kelimesinin İngilizce karşılığı.n. utilitarianism, pragmatism
Faydacılık
yararcılık.Bu konuda henüz görüş yok.
Pragmatizm
2 yıl öncePragmatizm, felsefede; uygulayıcılık, uygulamacılık, pragmacılık, fiîliyye, faydacılık, yararcılık gerçeğe ve eyleme yönelik olan, pratik sonuçlara yönelik düşünme...
Faydacılık, Pragmatizm, 17. yüzyıl felsefesi, 18. yüzyıl felsefesi, 19. yüzyıl felsefesi, 20. yüzyıl felsefesi, Analitik felsefe, Antik Çağ felsefesi, Aydınlanma Çağı, Batı felsefesi, Bilim felsefesiNormatif etik
2 yıl önceNormatif etik, belirlenimci etik, değer etiği ya da faydacılık gibi farklı etik türlerinden biridir ve asıl olarak Kant'ın etik üzerine felsefi düşüncelerinde...
Normatif etik, Etik, Faydacılık, Felsefe Portalı, Form, Kant, Özgür, İlke, İnsan, İrade, İstençJohn Harsanyi
6 yıl önceyöntemle tanınır. Aynı zamanda politik ve ahlaki felsefede (özellikle faydacılık etiği) ekonomik mantık ve oyun kuramının kullanımında yaptığı önemli katkılarla...
Jeremy Bentham
2 yıl öncefaydalarını en yüksek noktaya getirmeye çalışan canlılar olarak görüyordu. Faydacılığın kurucusu olarak da bilinir. Hayvan haklarının ilk savunucularındandır...
Jeremy Bentham, 15 Şubat, 1748, 1791, 1832, 6 Haziran, Faydacılık, Felsefe Portalı, Filozof, Hayvan hakları, HukukçuAhlâkî konular listesi
6 yıl önceyemek etyemezlik evrensel değer e-etik fâizcilik farklı görüşte olma faydacılık fazîlet gazap gayz gen tedâvisi genelin trajedisi gıybet görecilik görgü...
Hedonizm
2 yıl önceYunanistan'da ortaya çıkan hazcılık, 19. yüzyılda ortaya çıkan İngiliz faydacılığını etkilemiştir. Aristippos'a göre her davranışın nedeni, mutlu olmak isteğidir...
Hazcılık, Ansiklopedi, Aristippos, Kirene okulu, Sokrates, Sokratesçi okullar, ,Süprematizm
2 yıl öncekurulmasında kullanılmasını önermektedir. Konstrüktivistler gibi sanatın faydacılığını savunmalarına rağmen onlardan ayrılan ferdiyetçi bir tavır benimsemişlerdi...
Süprematizm, 1913, Açı, Dikdörtgen, Ekspresyonizm, Geometri, Haç, Çember, Maleviç, KübizminWilliam Stanley Jevons
6 yıl öncegitti. 1859'da İngiltere'ye geri dönen Jevons, 1862'de değerin marjinal faydacılık teorisinin taslağını çizdiği Ekonomi Politiğin Genel Matematik Teorisi...
