Bazı deneyler, hayvanlar yerine insanların kullanıldığı kozmetik ürün ve içeriklerin testlerini barındırabilir. Bazı vakalarda doktorların testleri, başkalarının hayatlarını riske atmamak için kendileri üzerinde yaptığı belirtilmiştir. Bu durum kişisel deney olarak adlandırılır.
İnsan deneylerinin tarihçesi
İnsan deneyleri ve araştırma ahlakı zaman içinde değişim gösterdi. Pek çok zaman, insan deneylerinin objeleri mahkumlar, köleler, aile üyeleri veya deneyi yapanın kendisiydi.Antik zamanlar
Chalcedonlu (Kadıköy yakası) Herophilus, diğerleri arasında Batlamyus krallıklarından gelen mahkumlar üzerinde, mahkumlar canlıyken yaptığı deneyler sayesinde Celcus tarafından itibar gördü.Eski Modern Bilim
İlk insan kobaylı araştırma deneyleri arasında 1700 yıllarında aşı deneyleri bulunur. Bu ilk dene melerde , fizikçiler kendilerini veya aile üyelerini denek olarak kullanmışlardır. Başkaları üzerinde denemeler, denek üzerinde bir tehlike olmadığı tecrübelerle kanıtlanınca gerçekleştirilirdi.Bunun gibi araştırmalardan ünlü olan bir araştırma, çiçek aşısını kendi oğlu ve komşusunun çocukları üzerinde deniyen Edward Jenner`ın deneyleridir. Kişisel deneylere örnek olarak Johann Jorg`un değişik dozlarda 17 ilacı etkilerini kaydetmek için denemesidir. Karşıt şekilde ünlü bilimadamı "insan işlemleri üzerinde acı dolu" Louis Pateur buna rağmen öncelikli sonuçların hayvanlarla yapılan deneylerden sonra alınması konusunda ikna olmuştu. Bir insan üzerinde işlem yapmayı sadece onun ilk deneğinin, küçük bir çocuk olan Joseph Meister`in, ölümüne emin olunca kabul etmişti, ve sonuç kaçınılmazdı.(Rothman 1993)
20. yüzyılın başları
1900lerde, ilaçlardaki ilerlemeler hızlandı ve deneklerle araştırma işlemleri de değişti. İnsan hakları ortaya çıktı, bilim disiplinlerinde etik açılardan çeşitli tartışmalara konu oldu.Walter Reed`in iyi bilinen deneyleri sarı humma aşısını geliştirdi ve büyük avantajlar getirdi. Reed`in aşı denemeleri dikkatlice ince elenip sık dokundu ve hernasılsa önceki denemelere benzemedi (Brady 1982)
Tıbbi deneyler ayrıca insanların izinleri olmadan, baskı yoluyla ve gizlice, üstü örtülü olarak da yapılmıştır. Tıbbi deneme bahanesi bazı zorbalıklar için gerekçe olarak kullanılabilir. 1932den 1970lere kadar, Birleşik Devletlerde, insanlar Tuskegee Frengi İncelemeleri için denek olarak kullanılmıştır.
II. Dünya Savaşı
II. Dünya Savaşı sırasında , Almanyada, Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi insan deneyleri vuku buldu. Savaşın sonunda 23 Nasyonel Sosyalist doktor ve bilim adamı toplama kamplarında denek olarak kullanılan insanları öldürmekle yargılandı. 23 Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi partisi üyesinin yargılanması Nurnbergdeydi ve bunlardan onbeşi suçlu bulundu, bunların yedisi asılarak idama mahkum edildi ve diğer sekizi 10 yıldan ömür boyu hapse kadar cezalar aldı. Sekiz parti üyesi beraat etti. (Mitscherlich 1992)Bu işlemlerin sonucunda Nurnberg Kanunu oluşturuldu, ve araştırmacılar için aşağıdaki başlıkları içerir.
Bilgilendirilmiş izin gereklidir.
Araştıma öncelikle hayvanlar üzerinde yapılmalıdır.
Beklenen yararlarla beraber risk de açıklanmalıdır.
Araştırmalar uzman bilimadamları tarafından yürütülmelidir.
Fiziksel ve ruhsal acıdan kaçınılmalıdır.
Ölüm veya benzeri yaralanmaların söz konusu olabileceği araştırmalar yapılmamalıdır.
Japonya`da 731. Birim, canlı mahkumların vücutlarında deneyleri , uzuvları bedenden ayırma, salgın hastalık deneylerini 1920lerin başından çok geniş bir sürece yayarak uyguladı. Sovyetler, Japonların sonuçlarına göz diken Amerika tarafından bu sorumluluğa ulaşım için birçok yönden engellendi. Etkileri dayanıklıydı ve Çin hala gizlenmiş patojenin etkilerini gidermek için çalışıyor
1940 yılında Birleşik Devletlerde Şikago şehrindeki dörtyüz mahkum yeni ve deneysel ilaçların etkilerini çalışmak için sıtma hastalığına yakalatıldı.1942 yılının başında, hardal gazı deneyleri, 4.000 Birleşik Devletler memurunda insan sinir sisteminindeki etkileri üzerine çalışmak üzere yürütüldü. 1945 yılında sonlandırıldı.
Maryland`daki Fort Detrick, Birleşik Devletler biyolojik savaş denemeleri karargahıdır. Pettycoat Operasyonu, enfecsiyonların bulaştırıldığı ve insan deneklerdeki etkilerinin gözlendiği bir operasyondu.[1].
Helsinki Deklerasyonu
1964 yılında Dünya Medikal Birliği Helsinki Deklerasyonu`` olarak bilinecek olan araştırma etiğine dair bir takım kanunlar yayınladı. Nurnberg Kanunun, tedavileştirici içerikli medikal araştırma gözüyle yeni bir yorumlanmasıydı.Akabinde, Gazete editörleri araştırmaların deklerasyona göre olası gerektiğine ihtiyac gösterdi. Budoküman Bilimsel Gözlemleme Yönetim Kurulunun işlevinin iyileştirilmesine neden oldu. (Shamoo & Irving 1993)Beecher Maddesi
1966 yılında,anestesi uzmanı Dr. Henry K. Beecher bir makale yazdı:``Etik ve Klinik Araştırmalar, saygı gösterilen araştırmacılar tarafından yürütülen ve etik olarak tartışmalı 22 örnek araştırmayı tanımlıyordu ve başlıca basında yayımlandı Beecher "İlaç sestir ve en büyük ilerleme sesli erişebilmedir." diyordu. O, bununla beraber eğer etik olamayan araştırma engellenmeseydi, "tedaviye büyük zarar verecekti". Beecher wrote, "Medicine is sound, and most progress is soundly attained...". He believed, however, that if unethical research were not prohibited it would "do great harm to medicine". Beecher etik olmayan birkaç araştırmanın hesaplarını şart koşmuş ve "etik olmayan ve şüpheli etik prosedürler nadir değildir" şeklinde sonuçlandırmıştır. (Beecher 1996)Belmont Prensipleri
Halk Sağlık Servisi Frengi Çalışması, insan denekler kapsayan araştırmaların halk algılamasını yönlendirenleri arasında en etkilisiydi. Basın bu çalışmayı ortaya çıkardığı zaman Birleşik Devletler Kongresi bir panel düzenledi ve bu çalışmayı derhal durdurulması gerektiğini beyan etti. İnsan araştırmalarının bu yetersizliği kifayetsizdi. Panel federal düzenlemeler yapılmasını ve gelecekte insan araştırma deneklerinin korunmasını tavsiye etti. Akabinde , federal düzenlemeler kanunlaştırıldı, ve bu kanun Ulusal Araştırma Kanunu 45, Federal Düzenlemeler Kanunu 46, 21 ve 50`yi de içermekteydi .1974 yılında Birleşik Devletler Kongresi Biomedikal ve Davranış Araştırmalarında İnsan Deneklerin Korunması için Ulusal Komisyon düzenlenmesini onayladı, genel olarak bilindiği Ulusal Komisyon adıyla, araştırma etiğindeki kişilerin oluşturduğu komisyon. Kongre, Ulusal Komisyona insan araştırmalarının idaresi altında basit etik prensipleri tanımlaması için emir verdi. Bu görevi tamamlamak için komisyon, o güne kadar süregelmiş "İnsan denekli araştırmaların etik yanını yargılamak için basit etik prensipleri nedir" hakkındaki tartışma ve soruları inceledi. Kongre ayrıca ulusal komisyondan , insan araştırmalarının bu prensiplerle uyumlu çalışmasını sağlayacak maddeler oluşturmasını istedi.
1979 yılında, Ulusal komisyon toplanarak Belmont Raporunu yayınladı. İnsan deneylerinin içindeki herkes için Belmont Raporunun okunması gerekli ahle getirildi. Rapor bütün insan hususlu araştırmalar altında üç başlıca etik prensip tanımlıyordu. Bu prensiple genel olarak Belmont Prensipleri olarak isimlendirilir. Belmont prensipleri insan için saygı, iyilik ve adalet içermektedir.
}
Dış bağlantılar
- Alliance for Human Research Protection
- http://www.mja.com.au/public/issues/178_09_050503/letters_050503-10.html
- http://www.ama-assn.org/ama/pub/category/10817.html
- http://www.newscientist.com/opinion/opbooks.jsp?id=ns24356
- Four Docs Busted For Performing Human Experiments On Elderly Patients
