Karakalpakça
Karakalpakça bir Türk Lehçelerinin Kıpçak grubuna ait bir lehçe. Bazı araştırmacılar tarafından Kazakça`nın bir ağzı olarak görülür. Çünkü Kazakça`ya oldukça benzemektedir. Alfabe, Kazak Kiril çok benzemektedir. Özbekistan`ın kuzeyinde konuşulur. Karakalpakça`yı bir Kazak ağzı olarak gören Türkologlar Karakalpakça`ya Güney Kazakçası da derler.
Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.
Alfabe
| Kiril!!Latin!!IPA!! !!Kiril!!Latin!!IPA!! !!Kiril!!Latin!!IPA |
|---|
| |Aa||IPA|a|| ||Ққ||Qq||IPA|q|| ||Фф||Ff||IPA|f |
| |A`a`||IPA|í¦|| ||Лл||Ll||IPA|l|| ||Хх||Xx||IPA|x |
| |Bb||IPA|b|| ||Мм||Mm||IPA|m|| ||Ҳҳ||Hh||IPA|h |
| |Vv||IPA|v|| ||Ğн||Nn||IPA|n|| ||Цц*||``ts``||IPA|ʦ |
| |Gg||IPA|g|| ||Ңң||N`n`||IPA|ŋ|| ||Чч*||``sh``||IPA|ʧ |
| |G`g`||IPA|É£|| ||Ğо||Oo||IPA|o|| ||Шш||SHsh||IPA|ʃ |
| |Dd||IPA|d|| ||Өө||O`o`||IPA|œ|| ||Щщ*||``sh``||IPA|ʃ |
| |Ee||IPA|e|| ||Пп||Pp||IPA|p|| ||Ъъ*|| || |
| |``yo``||IPA|jo|| ||Рр||Rr||IPA|r|| ||Ğ«Ñ‹||Iı||IPA|ɯ |
| |Jj||IPA|Ê’|| ||Ğ¡Ñ||Ss||IPA|s|| ||Ьь*|| || |
| |Zz||IPA|z|| ||Тт||Tt||IPA|t|| ||ĞÑ||Ee||IPA|e |
| |İi||IPA|i|| ||Уу||Uu||IPA|u|| ||Ğ®Ñ*||``yu``||IPA|ju |
| |Yy||IPA|j|| ||Ò®Ò¯||U`u`||IPA|y|| ||ЯÑ||``ya``||IPA|ja |
| |Kk||IPA|k|| ||ĞÑ||Ww||IPA|w|| || || || |
Kazak Alfabesiyle farkları
Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar`ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça`da "Ii" yerine "Ии" vardır.Özellikler
- y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыÑшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
- Eski Türkçe`deki "ğ"`lerin y`ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça`da "-ıw" şeklindedir.
- Özbekçe`den Arapça-Farsça kelime haznesi bakımından etkilenmiştir.
- Çoğul eklerinde Kazakça`daki gibi -lar, -ler`in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakça`da bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça`da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderinií±)" Karakalpakça`da "өзлериниң (özlerinií±)" şeklindedir.
- Bazı değişmeler Kazakça`dan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça`da "söylesetin" "konuşan" şeklindeki bir anlamdadır. Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe`deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakça`daysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
- Karakalpakça`da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
- Karakalpakça`da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...
Linkler
dil-taslak
Türk dilleri
