1975 yılında, 14 yaşında iken bölgenin büyük ailelerinden birinin oğlu olan Diyarbakır Belediye Başkanı Mehdi Zana ile evlendi ve Diyarbakır`a yerleşti. 12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında tutuklanarak cezaevine giren Mehdi Zana Diyarbakır, Aydın, Afyon ve Akşehir cezaevlerinde 14 yıl kalırken, bu yıllar Leyla Zana için okuma yazmayı da öğrendiği bir eğitim süreci oldu.
1991 seçimlerinde, bölge kadınlarının büyük desteğini aldığı bir seçim çalışması sonrasında Diyarbakır milletvekili olarak TBMM`ye girdi. 1994 yılında TBMM yemin töreninde, başında Kürt bayrağının renkleri olan bir bantla, Türkçe başladığı yemini Kürtçe tamamlaması nedeniyle tepkiyle karşılaştı. 1994 yılında, grup arkadaşları Hatip Dicle, Selim Sadak ve Orhan Doğan ile birlikte tutuklanarak cezaevine gönderildi ve 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hapishaneden yazdığı mektuplar önce bir gazetede yayımlandı, daha sonra kitap haline getirildi.
Hapishane yılları boyunca uluslararası barış kuruluşlarının ve insan hakları derneklerinin ilgisi ve desteğiyle karşılaştı. Avrupa Birliği süreciyle birlikte yoğunlaşan çabalar sonucunda ve AİHM kararı doğrultusunda yeniden yargılanan Zana ve arkadaşları, 10 yıl önce verilen 15`er yıllık hapis cezaları olduğu gibi onaylanarak cezaevinde kaldılar. Haziran 2004`te serbest bırakıldı.
Kalın yazı
Ödülleri
- 1995 yılında Sakharov ödülüne layık görülen Zana, ödülünü 2004 yılında Avrupa Parlamentosunda aldı.
- 1994 Rafto Ödülü (Profesör Thorolf Rafto)
- 1995 Bruno-Kreisky-Preis
- 1995 Aachener Friedenspreis Ödülü
- 1995 ve 1998 yıllarında Nobel Barış Ödülüne aday gösterildi.
- 14 Aralık 2004 tarihinde Paris Belediye Başkanı Bertrand DELANOí‹ tarafından ağırlanan Zana Paris Şehri Gümüş Madalyasını aldı.
- Zana ayrıca Fransa`da Paris, İsviçre`de Cenevre şehirleri tarafından Onursal Vatandaş seçildi.
Linkler
- Uluslararası Af Örgütü - Zana }
- ECHR judgement }
- PEN summary of case }
- Türkiye`de sansür - IFEX }
- BBC haberi - EU award for freed Kurd activist }
- TURKEY : Leyla Zana, the only Kurdish woman MP }
