Kırılgan olan mineraller diğer minerallere sürtülünce kırılıp, ufalandıkları için oldukları sertlik derecesinden daha düşük değerlerde gibi görünebilirler.
Çok yumuşak (sertliği az olan) mineraller sürtülme esnasında tozlarını sert mineral üzerinde bırakabileceğinden, sanki sert minerali çizmiş gibi bir görüntü verebilmektedir.
Sertliğe ilk kez bilimsel yaklaşımda bulunan Mohs`un ardından 19. yüzyılın sonlarına doğru Rockwell kullanımı çok daha kolay ve ucuz bir sistem geliştirmiştir. Günümüzde halen daha geniş alanlarda kullanılan bu sisteme ek olarak Brinell ve Vickers sertlik ölçme testleri de vardır.
Sertlik
Minerallerin çizilmeye karşı gösterdikleri direnç ``sertlik`` olarak bilinmektedir. Dolayısıyla sertlik mineralin ``çizilebilirlik özelliği`` olarak da adlandırılabilir. Minerallerin sertliği doğrudan kristal yapıları ve atomlar arasındaki bağ kuvvetleri ile ilintilidir. Bağ kuvvetleri arttıkça minerallerin sertliği de artmaktadır. Sertlik bağıl bir kavram olup, sertlik derecesinin saptanması sertliği bilinen bir mineral veya çakı, iğne vb malzemelerle deneme yoluyla yapılır. Bunun için en yaygın olarak kullanılan skala (çizelge) Mohs`un geliştirdiği çizelgedir. Mohs sertlik dizisinde 10 mineralin sertliği en yumuşak olandan en sert olana doğru sıralanmıştır. Bu çizelgeye göre en yumuşak olandan sert olana doğru yapılan sıralama şöyledir;Mohs Skalası
Mineralin sertliği diğer bir mineralin çizmesi ile tanınır.
| sertlik | ad | formül | çizme denemesi |
|---|---|---|---|
| 1 (çok yumuşak) | Talk | Mg3(Si4O10)(OH)2 | Tırnakla çizilenler |
| 2 | Jips | CaSO4.2H2O | Çakı ve iğne ile çizilenler |
| 3 | Kalsit | CaCO3 | Çakı ve iğne ile çizilenler |
| 4 | Flüorit | CaF2 | Çakı ve iğne ile çizilenler |
| 5 | Apatit | Ca5(PO4)3F | Eğe ile çizilenler |
| 6 | Ortoz | KAlSi3O8 | Eğe ile çizilenler |
| 7 | Kuvars | SiO2 | Camı kuvvetle çizenler |
| 8 | Topaz | Al2(SiO4)(FOH)2 | Camı kuvvetle çizenler |
| 9 | Korendon | Al2O3 | Camı kuvvetle çizenler |
| 10 | Elmas | C | Camı kuvvetle çizenler |
Mohs sertlik skalasında her bir sertlik derecesi arasındaki oranların eşit olmadığı bilinmektedir. Örneğin, elmas ile korund arasındaki sertlik farkı, topaz ile korund arasındakinin birkaç katı mertebesindedir.
Kaynakça
- http://www.mines.itu.edu.tr/mineral/MekanikOzellikler.htm
