Selahaddin Eyyubi'nin Etnik Kökeni

Selahaddin Eyyubi`nin budunsal (etnik) kökeni hakkında farklı iddialar bulunur. Bu iddialar Türk, Arap, Kürt ve melez olduğu üzerinedir. O dönem hakkındaki güvenilir kaynakların eksikliği ve çelişkileri dolayısıyla mutlak bir sonuca ulaşmak güçtür. Selahaddin`in tarihsel kişiliği nedeniyle onu sahiplenme çabaları sonucunda ortaya çıkmış kaynakların da varlığı bu süreci ayrıca güçleştirmektedir.

Baba tarafı

Babasının adı Necmettin Eyyubi`dir (batılı kaynaklara göre ``Najm ad-Din Ayyub bin Şadi bin Marwan``). Günümüz Irak`ının Tikrit`inde doğan Selahaddin`in Arapça`daki ``bin`` veya ``ibn`` kalıbının baba adını ifade etmek için kullanıldığından, dedesinin adının Şadi bin Marvan olduğu anlaşılıyor.

Selahaddin`in Kürt kökenli olduğunu iddia eden batılı kaynaklardan Geoffrey Hindley yazmış olduğu ``Saladin`` kitabında, atalarının Ravadiya aşiretine bağlı olduğu yazılıdır. Ayrıca, Selahaddin`in babasının, dedesinin arkadaşı Bağdat yöneticisi Bihruz aracılığı ile Tikrit kentine komutan olarak atandığı ifade edilir. Yazara göre 1138 yılında görevinden alınan Necmettin Selçuklu devletinin Musul Atabeyi Nurettin Zengi`ye sığınır ve Eyyubi ailesi Selçuklu devletine hizmet eder Geoffrey Hindley, "Saladin", Harper and Row Publishers, 1976..

Kürt olduğunu ileri süren R. Stephen Humphreys ise, Selahaddin`in dedesinin Şahaddad Kürtlerine hizmet ettiğini yazar. Şahaddad Kürtlerinin merkezi olan Ani kenti bugünkü Urartu olup Iğdır`da bulunur. Diğer merkezleri Dvin ise Ermenistan`dadır R. Stephen Humphreys, "From Saladin to the Mongols: The Ayyubds of Damascus, 1193-1260a€³, State University of New York Presss Albany, 1977. Vladimir Minorsky, The Prehistory of Saladin, Studies in Caucasian History, Cambridge University Press, 1957, pp. 124-132.

Kürt tarihi konusunda sıkça adı geçen Şerefhan`nin Şerefname`sinde Selahaddin`in Kürt asıllı olduğu iddia edilse de, kaynak gösterilmemiştir.

Necdet Sevinç ise Şerefname`deki Eyyubilerin asıl olarak Ravende Kürtlerine dayandığı ifadesinin bile aynı kaynakta "tarih bilginlerinin ve araştırmacıların rivayetlerine" göre yazılmış olduğunun altını çiziyor. Yazarın iddiasına göre Şerefnamede ``Ravvad Arapları`` ``Ravende Kürtleri`` olarak değiştirilmiş ve oradan batılı kaynaklara aktarılmıştır: ``Bazı İslam kaynakları, Selahaddin Eyyubi`nin 758 yılında Basra`dan Azerbaycan`a sürgün edilen, nakledilen veya göçen Yemen Araplarından Ravvad b. El-Müsenna El-Ezdi`nin soy kütüğüne kaydederler. Rivayete göre bu aile Azerbaycan`daki Hezbaniyye Kürtleriyle karışmış, daha sonra da Kuzey Irak`a dönerek Selçuklular`ın ve Zengi`lerin hizmetine girmiştir...[1] bilim adamları bu Yemen`den Basra`ya, Basra`dan Azerbaycan`a göç hikayesine itimat etmezler`` Necdet Sevinç, "Selahaddin Eyyubi Türktür - 5a€³ Yeniçağ Gazetesi, 9 Ekim 2004.

Baba tarafından Türkmen, Kürt veya Kürtleştirilmiş Arap olması konusunda ortak görüş yoktur. Ancak amcasının Şirkuh (Farsça aslan) adına sahip olması baba tarafından Türk olması olasılığını azaltmaktadır.

Anne tarafı

Anne tarafındaki köken bilgileri gayet kısıtlı olup Selahaddin`in dayısı ile sınırlıdır. Bu konuda, Sir Hamilton Gibb, adını ``Mahmud ibn Takuş`` Sir Hamilton Gibb, "The Life of Saladin from the Works of İmad ad-Din and Baha ad-Din," Oxford, Clarendon Press, 1973. olarak veriyor ve bunu Selahaddin`e yakın olan İmad ad-Din ve Baha ad-Din Karakuş`a dayandırıyor. Başka kaynaklarda ayrıca ``Hama Prensi Şihabeddin Mahmud ibn Takaş`` ve ``Şihabeddin Mahmut b. Tüküş`` olarak rastlanıyor. Dolayısıyla Selahaddin`in annesinin babasının adının Tekeş/Takuş/Tüküş olduğu anlaşılıyor.

O dönemde bu adı taşıyanlardan Selçuklu Sultanı Melikşah`ın oğullarından Tekeş ve Tutuş`tan söz edilir. Şam bölgesini yöneten Tutuş`un aksine, Tekeş ile ilgili bir olay, İbn al-Athir tarafından aktarılıyorD.S. Richards (çevirmen), "The Annals of the Saljuq Turks: Selections from al-Kamil fi`l-Ta`rikh of İzz al-Din İbn al-Athir", RoutledgeCurzon, 2002.: 1094`de öldürülen Tekeş`in oğlu Ahmet bir süreliğine Tikrit kalesinde hapsediliyor ve vefat ediyor. O dönem Selahaddin`in de Tikrit`teki doğum zamanına rastlar. Her ne kadar Selahaddin`in dayısı Şihabeddin Mahmud bin Tokuş`un soyu tam olarak saptanamasa da isim olarak Türklüğüne şüphe yoktur.

  • Tekeş: 1. Cenkçi, savaşkan 2. Birbirine uygun.
  • Tokuş: Savaş.
  • Tekiş: 1. Her şeyin sonu, bitimi 2. Boynuzsuz keçi.


Kardeşleri

Selahaddi`nin kardeşlerine bakılınca, Şerefname dahil tüm kaynaklarda bu adlar görülür: Şahinşah, Tuğtekin, Tacilmülk Büri, Seyfettin Ebu Bekir, Turanşah, Sitt al-Şam Hatun, ve Rabia Hatun. İlki hariç (Farsça) hepsi Türk adlarıdır. Her ne kadar babası Necmettin`in Türk olması olası görünmese de, Selahaddin`in çocuklarına Tuğtekin ve Turanşah gibi Türkçe adlar vermesi iki sonuca iletir :

  1. Eşinin Türk olduğu
  2. Türk harsını (kültürünü) aile olarak benimsediklerini


Diğer yakınlıklar

Selahaddin`in eşi İsmet í‚mine bin Mu`in al-Din Unur, Türk ailesi olan Büridlerden gelmektedir. Bu aile 12. yüzyılda Zengi`lerden önce aynı bölgeyi yönetmiştir. İsmet`in ilk eşi Nurettin Zengi`nin ölümü üzerine Selahaddin ile evlenmiş ve Selahaddin`in Zengi`lerin mirasçısı olarak görülmesine katkıda bulunmuştur.

Ayrıca Selahaddin`in kız kardeşi Rabia, eşinin erkek kardeşi Sadettin Mesut ile evlenmiştir. Diğer kız kardeşi Sitt al-Şam Zumrut`a gelince, oğlunun adı ``Hüsamettin Muhammed bin Umar bin Laçin``dir Terry Allen, ``Ayyubid Architechture, Chapter 3a€²`, Solipsist Press, Occidental, California, 2003 . Laçin sözcüğü Türkçe olup kartal anlamına gelir, dolayısı ile Selahaddin`in bu kızkardeşinin de Umar adlı bir Türk ile evlendiği sonucuna varıyoruz.

Al-Salih Necmettin Eyyup bin Al-Kamil Muhammed bin Seyfettin Ebu Bekir I bin Necmettin Eyyubi ile evlenmiş bir Türk gelin de Memlük kökenli Şajar al-Durr`dur.

Sonuç olarak, Selahaddin`in annesi ve eşi Türk`tür, Zengi ailesinin komutanlığını üstlenmiş, Selçuklu Türk harsını (kültürünü) ve Selçukluların kartal simgesini benimsemiştir. Günümüz Mısır bayrağındaki kartal bunun sonucu olarak düşünülebilir. Dolayısı ile Selahaddin`e "Türk komutanı" denmesi gerçekten uzak sayılmaz. Eyyubilerin bazılarınca Kürt olarak gösterilmesi ise babasının büyük olasılıkla Kürt veya Kürtleştirilmiş Arap asıllı olmasına bağlıdır. Hanedanlığının nüfusunun çoğunluğunu Arapların oluşturması ise bazılarınca Arap olarak da anılmasına neden olmuştur.

Notlar

kaynakça

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.