Şeyh Sait Ayaklanması
Kısaca: Şeyh Sait tarafından Türkiye'nin doğu bölgesinin bir kesiminde çıkarılan ve l Şubat 1925 - 15 Nisan 1925 tarihleri arasına gerçekleşen isyan. Elazığ'ın Eğil bucağının Piran köyünde saklanan mahkûmları aramaya gelen bir jandarma teğmeni kumandasındaki birliklere ateş açılmasıyla başladı. Ayaklanma hızla genişledi. Şeyh Sait'in emri üzerinde telefon ve telgraf hatları kesildi, isyancı kuvvetler ilk olarak Genç vilâyetinin merkezi Drahni'yi ele geçirdiler (16 şubat). ...devamı ☟
Şeyh Sait, kendisine katılan dört aşiretin kuvvetleriyle birlikte Çapakçur, Muş ve Diyarbakır cephelerini kurdu. İsyancı kuvvetler bir piyade alayını Diyarbakır'a doğru çekilmek zorunda bıraktı (19 şubat), üç gün sonra hükümet kuvvetlerinin yaptığı taarruz da başarısızlıkla sonuçlandı. Ayrıca asiler yeni bir saldırıya geçerek aynı gün Mani'ye girdiler ve bir süvari alayını pusuya düşürerek esir aldılar. Elazığ, Muş gibi vilayetlerde Şeyh Sait taraftarları bazı başarılar elde ederek yağma hareketlerine giriştiler. Şeyh Abdullah'ın yönetimindeki isyancılardan bir kısmı Muş cephesinde Varto'yu alarak Erzurum üstüne yürüdü.
Şeyh Sait de emrindeki 5 000 kişilik kuvvetle dört koldan Diyarbakır'a saldırdı (7 mart). Bir yandan da bölge halkına «Halife sizi bekliyor. Hilafetsiz Müslümanlar olmaz. Hiç bir halife memleketten çıkarılmaz. Şiarımız dindir. Şimdiki hükümet dinsizlik neşretmektedir. Şeriat isteyiniz. Kadınlar çıplaktır. Mekteplerde dinsizlik ilerliyor» şeklinde bildiriler dağıtıldı. Hükümet kuvvetleri Diyarbakır'ı yerli halktan da yardım görerek şiddetle savundu ve isyancıları bozguna uğratarak takibe başladı (8 mart).
2 Mart 1925'te doğu illerinde ilan edilen seferberlik uyarınca hükümet kuvvetlerinden büyük bir kısmı Diyarbakır'a geldi (9 mart). Bu tarihten itibaren hükümet kuvvetleri geniş bir temizlik harekatıyla birlikte, asilerin elindeki yerleri geri almaya başladı. Şeyh Sait, maiyetiyle birlikte Varto'nun güneyindeki Carpuh köprüsünde sıkıştırılarak yakalandı (15 Nisan).
Şeyh Sait isyanını elaltından destekleyen Kürdistan Teali cemiyeti reisi eski Şurayı Devlet reislerinden Seyit Abdülkadir de İstanbul'da ele geçirilerek 12 arkadaşıyla birlikte yargılanmak üzere Diyarbakır'a getirildi. Abdülkadir ve 5 arkadaşı yargılanarak, idam edildiler (27 mayıs). Yapılan kovuşturmada, isyancıların giydikleri yabancı asker üniformaları, üzerlerinde çıkan yabancı paralar, kullandıkları Türk ordusuna ait olmayan yabancı silah ve cephane ve bildirilerin Avrupa'da basılmış oluşu v.b. delillerden isyanın yabancı bir ülkeden (İngiltere) geniş destek gördüğü ortaya çıktı.
Şeyh Sait ve 47 kişi Sark istiklal mahkemesi tarafından idama mahkum edildi. Karar Diyarbakır'da Siverek kapısında yerine getirildi (29 haziran 1925).
Bu konuda henüz görüş yok.
Şeyh Said
6 yıl önce^ Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi, Ahmet Süreyya Örgeevren, Temel Yayınları ^ Uğur Mumcu (1991). Kürt-İslam Ayaklanması 1919-1925. Şeyh Sait:...
Åeyh Said İsyanı, 13 Åubat, 15 Nisan, 16 Åubat, 1925, 21 Åubat, 23 Åubat, 26 Mart, 27 Mayıs, 28 Haziran, 3 Mart1927 Türkiye genel seçimleri
6 yıl önceTerakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu. TCF, Şubat 1925'te patlayan Şeyh Sait Ayaklanması gerekçe gösterilerek kapatıldı. Böylece 1927 seçimlerine tek parti...
Zaza milliyetçiliği
2 yıl önceyılındaki Şeyh Sait ve 1937 Dersim ayaklanmaların başını da Zaza gruplar çekmişlerdir. Bununla birlikte, bu ayaklanmalar daha çok aşiret ayaklanması ve dini...
İhsan Nuri
2 yıl önceFarsça olarak yayımlandı.) Cemil Gündoğan, 1924 Beytüşşebap İsyanı ve Şeyh Sait Ayaklanmasına Etkileri, Komal, İstanbul, Ağustos 1994. M.Kalman, Belge...
Baba İshak
2 yıl öncecereyanları, (Mukaddime ve Notlar: Hilmi Ziya Ülken), Kanaat Yayınları, Ahmed Sait tab'ı, İstanbul, 1940. Claude Cahen, “Bābā’ī,” Encyclopaedia of Islam, edited...
Aydınlık (gazete)
6 yıl önceintizamın iadesine imkân yoktur” denilir. 1925 Şubat’ında patlak veren Şeyh Sait Ayaklanması sırasında Takrir-i Sükun Yasası ve Bakanlar Kurulu kararıyla 12...
Aydınlık (dergi), 1968, Dergi, Doğu Perinçek, Fikret Otyam, Taslak, Türkçe, Vural Savaş, Emin GürsesKızılbaş
2 yıl önceTürkmenler için kullanılır. Safevî Türkmen Hanedan Tarikâtı'nın şeyhi olan Şeyh Haydar (1460-1488), müritleri arasında birliği sağlamak için yeni bir kıyafet...
Kızılbaş, Safevi, Taslak şablonları, Türkmen, Taslak maddeSafevî-Kızılbaş tarihi
2 yıl önceSafevî-Kızılbaş tarihi; Safevîler adlarını Şeyh Sâfi Sultân’ûl-Halvetî Pir-i Türkmen Şeyh Zahid Gilani’nin kızı “Bibi Fâtıma” ile evlenen ve böylece Gilani’nin...
