1912`de bir muinsizin alacağı ödenek 30 kuruştu. Kanunu 5 Şubat 1913 tarihli Takvimi Vekayi`dedir. 1913 yılı bütçesinde bu aileler için 10 milyon kuruşluk bir özel fon kurulmuştu. 1914`te çıkarılan Mükellefiyeti Askeriye Kanunu Muvakkatı`ndaki belirsizlikler 1915`de yapılan yeni yasada genişletildi. Ailelerin aldıkları ödenek nakitti. Kişi başına 30 kuruş ve aile çapında en fazla 150 kuruş. 1914-1918 arası dünya savaşı yılları ve enflasyon savaş gibidir. 1 okka pirinç 3 kuruştan 140 kuruşa çıkmıştır. Üretim düşmüş, stokçuluk ve karaborsa yaygınlaşmış, yolsuzluk artmıştır. Bu durumda 1916`da bir grup asker ailesi bir fırını yağmalamıştır.
Yardımlaşma örgütleri devletten umudu olmayanların bir sığınağı oldu: Mamulatı Dahiliye İstihlakı Kadınlar Cemiyeti Hayriyesi, Osmanlı-Türk kadınları Esirgeme Derneği, Türk Kadınları Biçki Yurdu. Yarı resmi örgütler de vardı: Asker Aileleri Yardımcı hanımlar Cemiyeti, Kadınların İstihdamı İçin İslami Cemiyet. İlki, 2095 aileye mensup 5000 kişiye gıda yardımı yaptı. Resmi kurum Hilali Ahmer Cemiyeti (Kızılay) kadınlar için tekstil atölyeleri açtı. 1916`da Gülhane`de Ordu Levazım Dikimhanesi`nde çalışan kadınlar üniforma dikerek geçimlerini sağladılar.
Devlet, mevzuata göre iş görür. Ancak mevzuat öyle bir yığındır ki, hukuk uzmanı olmak lazımdır ki, o bile işin içinden çıkamaz. Mevzuatta neler olup bittiğini kimse bilemez. Kanunu bilmemek mazeret değildir demenin anlamı yoktur. Muinsizin yapabileceği ancak toplumdan yardım almaktır. Üstelik örneğin 5 YTL ile 10 YTL arasında değişen aylık yardım için muinsiz yine devletten alacağı nüfus cüzdanı sureti, ikametgah senedi gibi kırtasiyeye para öder ki bu alacağı üç kuruş yardımdan fazladır.
Bugün Şehit ve Gazi Asker Aileleri yardımlaşma Derneği, Mehmetçik Vakfı kuruluşları vardır. MFSO, Amerika`daki asker aileleri kurumudur. Birtakım Fon`lar, Sosyal yardımlaşma ve Dayanışma Fonu gibi fonlar muinsizlere yardım etmektedir. Hiçbir resmi yerden yardım alamayan ailelere sivil toplum kuruluşları, cemaat vakıfları sahip çıkmaktadır.
Kaynaklar:
Der.Erik Jan Zürcher, ``Devletin Silahlanması Ortadoğu`da ve Orta Asya`da Zorunlu Askerlik (1775-1925)``, İBÜY y. ist.2003.
