690 km² yüzölçümüne sahip olup denizden yüksekliği 1 metre ile 764 metre arasında değişmektedir. İlçenin kuzeyinde yer alan ve kendi adıyla anılan körfezin uzunluğu 31 km`dir. İlçenin en yüksek dağı, doğusunda yer alan 764 metre yüksekliğindeki Karadağ`dır. Bandırma`nın kuzeyinde Marmara Denizi ve Kapıdağ yarımadası, güneyinde Manyas ilçesi ve Manyas Kuşgölü, doğusunda Karacabey ilçesi, batısında ise Erdek ilçesi bulunmaktadır. 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı göre 120,753 olan nüfusu, Bandırma`yı Marmara Bölgesi`nin 9. büyük yerleşim bölgesi ve Güney Marmara`nın 1. büyük liman kenti yapmaktadır.
Bandırma, bir turizm ve tatil kenti olmaktan çok, büyük limanı ve çevreye yayılmış sanayi tesisleri sayesinde bir sanayi ve ticaret merkezi olarak tanınmıştır.
Tarihçe
Bandırma`nın içinde bulunduğu bölgede yapılan kazı ve araştırmalardan, bu alanda M.Ö. 6. Bin yılının ortalarına uzanan Neolitik ve 5. Bin yılının sonlarına uzanan Kalkolithik yerleşmelerin olduğu tespit edilmiştir. Ancak kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Çeşitli araştırmalardan, Bandırma`nın M.Ö 8. veya 9. yy`lar arasında, Kapıdağ yarımadasındaki Kyzikos şehri ile aynı zamanda kurulmuş olabileceği sonucuna varılmıştır. Bir balıkçı köyü olan ve Kyzikos şehir devletinin limanı olarak da kullanılan Bandırma, o yıllarda ``Güvenilir Liman`` anlamına geldiği düşünülen ``Panormos`` olarak anılıyordu. Panormos adının "Güvenilir Liman" anlamına geldiği bazı tarihçilerce reddedilmekte, bu adın "Yeşil Ova" anlamına geldiği ve bugün hava üssünün bulunduğu, şimdiki şehir merkezinin biraz dışında kalan düzlük yörenin o dönemlerde çeşitli eğlencelerin yanı sıra büyük güreş ve başka spor müsabakalarının da düzenlendiği bir şenlik alanı olduğu, şehrin adının bu düzlükten geldiği ileri sürülmektedir.Bandırma tarihi üzerine bir başka tartışma konusu da antik çağın ünlü masalcısı Aisopos`un Bandırmalı olup olmadığıdır. Cevat Şakir (Halikarnas Balıkçısı), bu savı ileri sürdüyse de yörenin tarihinin araştırılmasında büyük katkısı olan Reşit Mazhar Ertüzün ve Ege Üniversitesi`nden Arkeoloji Profesörü Tomris Bakır, bu sava karşı çıkmakta, bu yanılgıya yol açanın antik çağda Aisopos adıyla anılan Bandırma civarındaki akarsu olduğunu belirtmektedirler. Bandırma`nın yakınındaki Gönen ilçesinin eski adı da Aiseposa€˜tur. Bu, kasabanın yanından geçen çayın adıdır.
Bandırma`ya Türkler`in girişi ise Anadolu`da ilk Türk Devletini kuran Kutalmışoğlu Süleyman Bey`in 1076 yılında Kyzikos`la birlikte Aydıncık ve Bandırma`yı fethetmesiyle gerçekleşmiştir. 1106 yılında Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan`ın vefatı sonrası bölge tekrar Bizans egemenliğine geçmiştir. 1115 yılında Bölgeye hücum eden Türkler Bursa ve Apollonia`yı alarak Kyzikos ve Panormos üzerine yürümüşler, ancak Haçlılar`ın ardı arkası kesilmeyen akınları karşısında geri çekilmişler bölge Bizans egemenliğinde kalmıştır.
12. yüzyılın sonlarında Selçuklu uç Beyleri egemenliklerini ilan etmişler, Bandırma`da Karesi Beyliği`nin himayesine girmişler. Merkezi Balıkesir olmak üzere Bölgeyi idare eden Karesi Bey daha sonraları Marmara ve Çanakkale sahillerini, Karabiga ile birlikte bazı şehirleri eline geçirmiştir.
Türkler`in bölgedeki hakimiyetinden çekinen Bizanslılar Anadolu`da Türk Beylerinin ilerleyişini durdurmak için İspanya`dan Katalanlar adıyla bilinen paralı askerler getirerek Kyzikos`a yerleştirmişlerdir.
Bir süre Aydıncık ve Hüdavendigar`a bağlı olan Bandırma 16. Yüzyılın 2. yarısında Galata Kazası Kapıdağ Nahiyesine bağlanmıştır.
Bandırma`nın o yıllardaki gelişmesinde Padişah`ın Dergah-ı Ali çavuşlarından Haydar Çavuş`un Bandırma`ya yerleşmesi önemli bir etken olmuştur. Bazı kaynaklarda Bandırma`ya sürgün olarak gönderildiği belirtilen Haydar Çavuş, sahilde kendi adını taşıyan bir cami, medrese, hamam, beş ev, on dükkan yaptırmıştır. Bu eserleri vakıf olarak Bandırma`ya bırakan Haydar Çavuş`un bundan sonraki yaşamı konusunda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Bandırma, 1830 yılında Erdek ilçesi Kapıdağ bucağına bağlanmış, Tanzimata kadar voyvodalıkla idare edilen Bandırma Tanzimatın ilanından sonra gerçekleştirilen idari yapılanmadan sonra Erdek ilçesine bağlı bir bucak olmuştur.
1874 yılında büyük bir yangın geçiren Bandırma`nın tamamına yakını bu yangında harap olmuştur. Yangın sonrası Bandırma kısa zamanda yeniden onarılmış, Haydar çavuş camii de on bir yılda kagir olarak yeniden yapılmıştır. 1876-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda, Kırım ve Romanya`dan göç eden Tatarlar`ın Bandırma`ya yerleştirilmesi şehirde bir canlanmaya ve nüfusunun artmasına neden olmuştur. Bu gelişmeler sonrası Bandırma, 1878 yılında Karesi Sancağı`na (Balıkesir) bağlı bir ilçe merkezi haline getirilmiştir.
I. Dünya Savaşı yıllarında Bandırma, Çanakkale Boğazı`nın kapatılması ile bölgesel olarak büyük bir önem kazanmıştır. Savaş sonrası 2 Temmuz 1920 tarihinde Yunanlılar tarafindan işgal edilen Bandırma Büyük Taarruz sırasında Türk birliklerinin kente girmesiyle 17 Eylül 1922 tarihinde işgalden kurtarılmıştır. Bandırma`nın hemen yanında bulunan, kent merkezinden ve Erdek`in batısından rahatça görülebilen Ayyıldız Tepede bu işgalden kurtuluşu ve zaferi sembolize eden bir anıt bulunmaktadır. Son Kurşun Anıtı olarak bilinen bu anıt, 1974 yılında betondan yapılmış tüfeklerin çatılmasıyla oluşturulmuş olup, anıtın hemen yanında Bandırma`nın kurtuluşu sırasında şehit olan 80 kahramanın isimlerinin yer aldığı iki de kitabeye sahiptir.
Şehir, Osmanlılar döneminde de İstanbul`u Kuzey Ege ve İzmir`e bağlayan önemli bir iskeleydi. Osmanlı döneminden kalan tek eser 1877`de yanan 19. yüzyıl camisinin yerine mimar Kemalettin Bey tarafından yapılan Haydar Çavuş Camii`dir.
Ayrıca Bandırma 1953(Gönen depremi) ve 1964`te(Manyas depremi),Gönen depreminin şiddeti 7,0`nin üzerinde olmak üzere iki şiddetli deprem geçirmiştir.
Nüfus
19.yy sonlarında 9 bin civarlarında olan nüfus savaş dönemlerinde verilen rum ve ermeni göçleri nedeniyle fazla değişmeyerek 1927`deki nüfus sayımında 11 bine yaklaştı.1970li yıllara kadar fazla nüfus artışı görülmeyen Bandırma`nın nüfusu bu tarihten sonra yapılan yatırımlar sayesinde hızla artmaya başladı.1950`de 19.000 olan nüfus,1960`ta 29.000`e,1970`de 39.000 ve 1975`de 45.000`e yükseldi.Bu tarihten sonra yapılan yatırımlara paralel olarak nüfus hızla artmaya başladı ve 1975`de 45.000 olan nüfus 1985`de 70.000`i aştı. 1990`da 80.000`e yaklaşan nüfus,1997`de 91.000`e ve 2000 nüfus sayımında da 105.000`e ulaştı.2004 yılı için yapılan tahminlere göre şehir merkezinde yaşayan nüfusun 140.000`e ulaştığı belirtilmektedir.Ulaşım
Bandırma, sahip olduğu kara, deniz, hava ve demiryolu ulaşım olanakları ile, ulaşımı oldukça kolay bir yerleşim birimidir. İstanbul`dan Bandırma`ya İDO (İstanbul Deniz Otobüsleri) ile düzenli feribot seferleri yapılmakta, ulaşım yalnızca iki saat sürmektedir. Deniz yoluyla İstanbul-Bandırma arası 60 mildir. Ulaşım modern ve hızlı feribotlarla sağlanmaktadır. Karayoluyla Balıkesir`e 99, Bursa`ya 100 ve İzmir`e 270 km mesafede bulunmaktadır. Demiryolu ulaşımı da bulunan Bandırma, yapımı süren Bandırma-İzmir hızlandırılmış tren seferlerinin başlamasıyla birlikte ulaşımda büyük kolaylık sağlanması beklenmektedir. Hızlandırılmış trenin İDO`nun deniz otobüsleri ve hızlı feribotlarıyla bağlantılı olarak çalışması ve İstanbul`dan İzmir`e tek bir bilet alan yolcuların deniz yoluyla Bandırma`ya 2 saatte, trenle de İzmir`e 3.5 saatte olmak üzere toplam 5.5 saate ulaşması planlanmaktadır.- Balıkesir.. 99 km
- İzmir......270 km
- Bursa......100 km
- Ankara.....470 km
- Antalya....610 km
- Edremit....170 km
- Manisa.....235 km
- Çanakkale..170 km
- Gönen.......40 km
- Erdek.......20 km
Sosyo-kültürel yapı
Bandırma`da 33 adet İlköğretim okulunda (Kent Merkezi: 22, Belde-Köyler: 11) ve 9 adet lisede toplam 22.977 öğrenci eğitim görmektedir. Öğrencilerin 21.200`ü kent merkezinde bulunmaktadır. Ayrıca Çıraklık Eğitim Merkezinde 856, Halk Eğitim Merkezinde de 369 öğrenci öğrenim görmektedir.1993-1994 öğretim yılında, Balıkesir Üniversitesi`ne bağlı olarak hizmete giren Bandırma İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile Bandırma Meslek Yüksekokulu ve 1996-1997 öğretim yılında açılan Bandırma Sağlık Meslek Yüksekokulunda toplam 1183 öğrenci yükseköğrenimini sürdürmektedir. Eğitim düzeyindeki bu gelişmişlik ve %100`e ulaşan okuma-yazma oranı, Bandırma`nın kültürel yaşamına da canlılık kazandırmaktadır.
Bandırmalılar yıl boyunca 2 adet sinema salonunda ve diğer salonlarda sergi, panel, konferans, konser, gösteri gibi çeşitli kültür ve sanat olaylarını izleme olanağı bulmaktadırlar. Diğer yandan, kentte yerel basında sosyo-kültürel yapının zenginliğiyle paralel olarak oldukça gelişmiştir. Altı tane günlük yerel gazete, dört tane yerel radyo istasyonu ve bir yerel televizyon kanalı faaliyetlerini sürdürmektedir.
Haydar Çavuş Cami, Sunullah Cami, Habibullah Hamarat Cami, Hacı Yusuf Cami, Çınarlı Şevkiye Cami,Bandırma Ulu Cami,Eski Doğruca Köyü Cami, Emre Köyü Cami, Bigadiç Yeşilli Cami Bandırma ilçesinde bulunan tescilli camilerdir.
Kapıdağda bulunan Kirazlı Manastırı: Antik dönemde Didumus Dağı olarak bilinen dağın eteğinde manastır, kilise ve yapı gruplarından oluşan bir kompleks tir. Duvar tekniğine göre; 19.yy�da(1800�lü yıllar) Rumların kullandığı bir dini anıt yapı olduğu anlaşılmaktadır. Mevcut temellerden ve duvar kalıntılarından bodrum üzerine 2 katlı olduğu görülmektedir. Bugün mevcut olan kilisenin, güney duvarı ile absis duvarının bir kısmı ayakta ve yüzeyde bulunmaktadır.
Saint Trinite Kilisesi bugün Demirlitaş olarak anılan yerde denizin hemen kıyısında bulunuyordu. Kilise`nin çanı 1935 yılına kadar denizin içinde duruyordu. Bugün hiçbir kalıntısı bulunmamaktadır.
Bandırma`da Hava Şehitliği, Ayyıldız Tepe Şehitliği, Son Kurşun Anıtı, Edincik Şehitliği bulunmaktadır.
Her yıl geleneksel olarak düzenlenen ve 2005 yılında 18.si gerçekleştirilen Bandırma Kuşcenneti Festivali, bölgenin en önemli etkinlikleri arasındadır.
Sosyo-Ekonomik Göstergeler
- Nüfus=120,753....
- Şehirleşme oranı=80,68....
- Nüfus yoğunluğu=204....
- Sanayi sektöründe çalışanların oranı(%)=15,77....
- Tarım sektöründe çalışanların oranı(%)=31,83....
- Hizmet sektöründe çalışanların oranı(&)=52,40....
- İşsizlik oranı(%)=6,97(Türkiye`de 287.sırada)....
- Okur-Yazar oranı(%)=93,10(37.sırada)....
- Kişi başına genel bütçe geliri(bin TL)=706.831(12.sırada)....
- Vergi gelirlerinde ülke içindeki payı(%)=0,32643(19.sırada)....
Ayrıca sosyo-ekonomik açıdan Bandırma, Türkiye`nin 23.gelişmiş kenti(tüm il ve ilçelere arasında) durumundadır.Bu sıralamada ilin en gelişmiş ilçesi Bandırmadır.(İl merkezi Balıkesir 33. sıradadır.) Ayrıca, il olabilecek 87 ilçe arasında 5. sırada yer alan Bandırma, il olması gereken ilk 3 ilçe arasında bulunmaktadır.
Turizm
Bandırma merkezinde liman ve fabrika atıklarının yarattığı kirlilik nedeniyle denize girilemez. Ama şehir merkezinden yaklaşık 20 dakika uzaklıktaki Tatlısu bölgesi Bandırma`nın ve bölgedeki denize kıyısı bulunmayan Eskişehir, Bilecik ,Bursa gibi yerleşimlerin gözde sayfiye mekanlarıdır. Plajlar ve diğer turistik çekim noktaları Tatlısu`dadır.
Kyzikos antik kenti ve Daskyleion ören yeri buluntularının sergilenmesi amacıyla Bandırma Müze Yaptırma ve Yaşatma Derneği tarafından kurulan ve Kültür Bakanlığı`na devredilerek yeniden inşa edilen Bandırma Arkeoloji Müzesinde iki teşhir salonu, bir laboratuar, kütüphane ve konferans salonu bulunmaktadır. Müzede, Daskyleion`a özgü Anadolu Pers sanatının özelliklerini taşıyan antemionlu ve frig yazıtlı mezar stelleri, kazılarda çıkarılan Pers etkili pişmiş toprak kaplar ile Kyzikos antik kendinden ve civardan elde edilen mezar stelleri sergilenmektedir.
Ekonomi
Limanı ve gelişmiş sanayi tesisleriyle ekonomisi canlılık göstermektedir. Türkiye`de üretilen kimyasal gübrenin % 15i (BAGFAS-Bandırma Gübre Fabrikaları A.Ş.), etlik civcivin % 25`i, yumurtalık civcivin ise % 20`si, beyaz etin % 22`si (Banvit, Şeker Piliç...), yumurtanın % 22`si Bandırma`da üretilmektedir. Dünyanın en önemli madenlerindenden biri olan bor minerali de bölgede bulunan ve Etibor A.Ş.`ye bağlı Hidrojen Peroksit fabrikasında işlenmektedir.Bandırma Limanı, İstanbul`dan sonra 3.000.000 Ton/yıl kapasitesi ile Marmara denizindeki en büyük ikinci limandır. 20.000 grostona kadar 15 adet gemi aynı anda yanaşıp yükleme ve boşaltma yapabilmektedir. Türkiye`nin tek dökme yük limanı olan Bandırma Limanı`ndan 2001 yılında, 51 değişik ülkeye toplam 240 milyon 197 bin 554 dolarlık sanayi ürünü ihraç edilmiştir. Buna karşılık limana, 23 ülkeden yabancı bandıralı gemilerle 154 milyon 891 bin 403 dolar değerinde değişik sanayi ürünü ve tarım ürünü gelmiştir. 2001 yılında Bandırma Limanı`ndan yapılan ihracatın 184 milyon 316 bin dolarlık bölümü, ilçede boraks asit tesisleri bulunan Eti Holding A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir. Eti Holding A.Ş Bandırma Limanı`ndan 42 ülkeye, boraks penahidrat, boraks ve bor madenleri, kolemanit, tinkal cevheri ihraç etmektedir.
Bandırma`nın üç köyünde yaklaşık 600 bin m2lik alana kurulu 30 megavat elektrik enerjisi üreten 20 türbinden oluşan Rüzgar Enerji Santrali bulunmaktadır. 2010 yılına kadar 620 megavat güce erişmesi planlanmıştır.Bandırma Rüzgar Enerjisi Santrali (BARES II) olarak adlandırılan proje, Türkiye`nin en büyük özel sektör rüzgar enerjisi santrali olacaktır ve montaj çalışmaları halen devam etmektedir.
Kültür
Bandırma ilçesi genel olarak bir göç çekim alanı olmuş ve çeşitli kültürlerin buluştuğu bir kozmopolit yerleşim birimi olmuştur. İlçede yoğunlukla, Kırım`dan göç etmiş Tatar ve Nogay kültürü ile kafkas kökenli kültürler görülmektedir.Kırım`dan göç etmiş Tatarlar, Bandırma`nın Orhaniye Köyünde yaşar ve köy nufusunun %99`u Tatardır.Kardeş Şehirler
- Kamen (Almanya)
Bağlantılar
- Vilayet: http://www.balikesir.gov.tr
- Bandırma Şehir Rehberi
- Bandırma Belediyesi
- Bandırma Emniyet Müdürlüğü
- Manyas Kuşcennetinden Canlı Yayın
- Manyas Kuşcenneti Milli Parkı
- Bandırma Fotoğraf Amatörleri Derneği
- Daskyleion kazıları
} } }
