Başbakan

Kısaca: Başbakan, kelime anlamı olarak hükümetin ve bakanlar kurulunun başı, kabinenin başı, başvekili ifade eder. Özellikle cumhuriyet ile yönetilen toplumlarda yürütmenin başı olan ve devletin atacağı adımlara karar veren kişidir. ...devamı ☟

Başbakan hükumet başkanı. TBMM üyeleri arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir (Anayasa l09 mad.). Bu şahıs genellikle seçimlerde çoğunluğu sağlayan partinin lideridir. Başbakanlığa getirilen şahıs, Bakanlar Kurulu üyelerini seçip Cumhurbaşkanına sunar. Cumhurbaşkanının onayından itibaren, bir hafta içinde Bakanlar Kurulu programının mecliste okunması gerekir. Hükumet programı başbakan veya bir bakan tarafından mecliste okunduktan iki tam gün sonra güven oyu için görüşmelere geçilir. Bu görüşmeler bittikten bir tam gün sonra güven oylaması yapılır. Güven oyu alan hükumet vazifesine başlamış olur.

Başbakanın başlıca vazifesi hükumetin genel politikasını yürütmek ve bakanlıklar arası işbirliğini sağlamaktır. Başbakan, Cumhurbaşkanının katılmadığı hallerde Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık eder. Gerektiğinde başbakan, Millet Meclisinden güven oyu isteyebilir. Üye sayısının salt çoğunluğu güven oyu verirse hükumet devam eder. Yoksa hükumet, yeni bir hükumet teşkili için istifa eder. Cumhuriyetin ilanından l988 yılına kadar geçen 62 sene içinde siyasi hayatımızda 46 hükumet kurulmuştur.

Başbakanlığa bağlı kuruluşlar: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu, Başbakanlık Basın- Yayın Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı, Devlet Personel Dairesi, Devlet Planlama Teşkilatı, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Vakıflar Genel Müdürlüğü. Toplu Konutfonu İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi, Başbakanlık Arşiv Genel Müdürlüğü.

Türkiye'de Durum - Cumhuriyetten Günümüze Başbakanlık Teşkilatı

Türkiye Cumhuriyeti'nde de yürütmenin başıdır. Bakanlar Kurulu'na başkanlık eder. Hükümeti ve icraatlarını yönetir. Türkiye Cumhuriyeti'nde her bir 5 yılda bir genel seçimle oluşan Meclis tarafından Başbakan 5 yıl süreyle seçilir.

Başbakanlık Teşkilatının Gelişmesi

# Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Kuruluşundan, Cumhuriyet'in İlanına Kadar Geçen Süredeki Durum: a. 23 Nisan 1920'de kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi; sadece Yasama yetkisini değil, aynı zamanda Yürütme yetkisini de milli iradenin merkezini teşkil eden Meclis'te toplamaktadır. Meclis Başkanı aynı zamanda Hükümet ve Devlet Başkanı olarak görev yapmaktaydı. b. Büyük Millet Meclisi; 2 Mayıs 1920 tarihinde İcra Vekilleri'nin seçilmesine dair 3 Numaralı Kanun'u kabul ederek ilk İcra Vekilleri Heyeti'ni seçmiştir. Mustafa Kemal Paşa Cumhuriyet'in ilanına kadar geçen süre içerisinde İcra Vekilleri Heyeti Reisliği görevini de ifa etmiştir.
  1. Cumhuriyet'in İlanından İlk Başbakanlık Teşkilat Kanunii'nın Yürürlüğe Girmesine Kadar, Geçen Süredeki Durumu:
a. 20 Ocak 1921 gün ve 85 Sayılı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun bazı maddelerinin değiştirilmesine dair 29 Ekim 1923 gün ve 364 Sayılı Kanun'la. Cumhuriyet ilan edilmiş ve bu Kanun'un 12. maddesinde Başvekil'in Reisicumhur tarafından seçileceği hükme bağlanmıştır. b. 20 Ocak 1921 tarihinden, 20 Mayıs 1933 gün ve 2187 Sayılı "Başvekalet Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun" un yürürlüğe girmesine kadar geçen süre içerisinde, Başbakanlık Teşkilatı'nın personel ve kadro yapısı hakkında açıklayıcı bir dökümen temin edilememiştir.
  1. Başbakanlık Teşkilat Kanunları ve Bunlara Bağlı Değişimlere Göre Durumu.
a. 20 Mayıs 1933 gün ve 2187 Sayılı "Başvekalet Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun" BAŞBAKANLIK MERKEZ TEŞKİLÂTI'na ilk vücut veren kanun olmuştur. Ancak bu kanunun icrasında Başbakan ile birlikte Maliye Bakanıda görevlendirilmiştir. Bu tarihte Başbakanlık 7 ünite halinde ve sadece 34 personel kadrosu ile hizmet vermiştir. b. 19 Nisan 1937 gün ve 3154 Sayılı "Başvekalet Teşkilatı Hakkında Kanun" ile teşkilatın kadro yapısında bazı değişiklikler olmuş, ayrıca Müsteşar'a yardımcı olmak üzere bir "Müsteşar Yardımcısı" kadrosu ihdas edilmiştir. Bu kanunla ünite sayısı 8'e çıkarılmış, personel kadro sayısı da 48 olmuştur. c. 23 Haziran 1943 gün ve 4443 Sayılı Kanun'la Başbakanlık Teşkilatı yeniden değiştirilmiş, ünite sayısı 7 olurken, personel kadro sayısı da 91'e çıkarılmıştır. d. 9 Mart 1954 gün ve 6330 Sayılı "Başvekalet Teşkilatı Hakkında Kanun" ile Başbakanlık Teşkilatı tekrar düzenlenmiş olup, ayrıca başlangıcından bu yana ilk defa, bu kanunun sadece Başbakan tarafından yürütüleceği de hükme bağlanmıştır. Bu kanunla; bir Müşteşar'ın yönetiminde.
A. Üst Yönetim,
B. Hususi Kalem Müdürlüğü,
C. Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi Başkanlığı,
D. Zat ve Yazı İşleri Umum Müdürlüğü,
E. Neşriyat ve Müdevvenat Umum Müdürlüğü.
F. Arşiv Umum Müdürlüğü, G. Levazım Daire Müdürlüğü.
H. Evrak Müdürlüğü, olmak üzere, ünite sayısı 8 olarak tesbit edilmiş, personel kadro sayısı ise 117'ye çıkartılmıştır.
6330 Sayılı Kanun'un yürürlüğe girdiği 9 Mart 1954 tarihinden 1983 yılına kadar, Başbakanlık Teşkilat Kanun'unda herhangi bir değişiklik yapılması cihetine gidilmemiş, ancak Cumhuriyet'in ilanından bugüne kadar, her geçen gün gelişen ve büyüyen TÜRKİYE'nin; sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi şartlarının da gelişip büyümesinin tabii bir sonucu olarak, 1983 yılında, Başbakanlık Teşkilatı; bir Müşteşar'ın yönetiminde, 3 Müsteşar Yardımcısı, Başbakanlık Müşavirleri ile 24 ünite ve 970 personel kadrosuyla hizmet vermeye, Bakanlıklararası işbirliğini sağlamaya, Devlet'in en yüksek denetim organı olan Hükümet'in genel politikasının yürütülüp takip edilmesine, Anayasa ve kanunlarla verilen çeşitli görevlerin yerine getirilmesine ve gerekli çalışmaları yapmaya devam etmiştir.

1984 Yılından Sonraki Gelişmeler

1984 yılından sonraki gelişmeler gözönüne alınırsa, bu konudaki ilk köklü düzenleme; Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkındaki 27.9.1984 tarih ve 3056 Sayılı Kanun'la başlatılmıştır.
Nitekim hu kanun'un 1. maddesindeki "bu kanunun amacı; kamu hizmetlerinin düzenli, süratli, etkili, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için Bakanlıklar'ın kurulmasına, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir" hükmü, sözkonusu düzenlemelerin temel amacını da ortaya koymaktadır.
Bunun sonucu olarak, 203 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve bilahare bu kanun hükmünde kararnamenin değiştirilerek kabulü hakkındaki 3056 Sayılı Kanun'la Başbakanlık, Bakanlıklar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlayacak, Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetecek, Anayasa ve kanunlarla verilen hizmetleri yerine getirecek, Hükümet Programı'na ve Kalkınma Planları ile Yıllık Programlar'ın uygulanmasını, Devlet Teşkilatı'ndaki teftiş ve denetim sistemini geliştirecek ve uygulamasını takip edecek şekilde teşkilatlandırılmıştır.

1961 ve 1982 Anayasaları'nın Getirdikleri;

Başbakanlık Teşkilatı'nın 3056 Sayılı Kanun'la düzenlenmesi mecburiyeti, bir bakıma 1982 Anayasası'nda yeralan Başbakan'ın "Görev ve Siyasi Sorumlulukları"ndaki gelişmenin bir sonucudur diyebiliriz. Önce, 1961 Anayasası'nın 106. maddesini inceleyelim.

Görev Ve Siyasi Sorumluluk (1961 Anayasası)

Madde 106- Başbakan, Bakanlar Kurulu'nun başkanı olarak, Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu, bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur.

Her Bakan, kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden ayrıca sorumludur. Bakanlar; dokunulmazlık ve yasaklamalar bakımından Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleriyle aynı durumdadır.

Şimdi de 1982 Anayasası'nın 112. maddesine dikkat edelim;

Görev Ve Siyasi Sorumluluk (1982 Anayasası)

Madde 112- Başbakan, Bakanlar Kurulu'nun başkanı olarak, Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve Hükümet'in genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur.

Her Bakan, Başbakan'a karşı sorumlu olup, ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur.

Başbakan, Bakanların görevlerinin Anayasa ve kanunlara uygun olarak yerine getirilmesini gözetmek ve düzeltici önlemleri almakla yükümlüdür.

Bakanlar Kurulu üyelerinden Milletvekili olmayanlar; 81. maddede yazılı şekilde Millet Meclisi önünde and içerler ve Bakan sıfatını taşıdıkları sürece Milletvekillerinin tabi oldukları kayıt ve şartlara uyarlar ve yasama dokunulmazlıklarına sahip bulunurlar. Bunlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri gibi ödenek ve yolluk alırlar.

1982 Anayasasının altı çizilmiş olan hükümleri çerçevesinde Başbakan'ın görev ve sorumluluklarının artırılmış olduğu dikkatlerden kaçmayacaktır.

Nitekim, 1992 Anayasası'nın 112. maddesinde Başbakan'ın görevleri, 1961 Anayasası'ndan farklı olarak şu şekilde ifade edilmektedir: Başbakan, Bakanlar Kurulu'nun Başkanı olarak, Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve Hükümet'in genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu bu siyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur. Her Bakan, Başbakan'a karşı sorumlu olup, ayrıca kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur. Başbakan, Bakanların görevlerinin Anayasa ve kanunlara uygun olarak yerine getirilmesini gözetmek ve düzeltici tedbirleri almakla yükümlüdür.

Anayasa ile Başbakan'a verilen bu geniş yükümlülüğü yerine getirebilmek, Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlamak Hükümet'in genel siyasetinin yürütülmesini gözetmek, Devlet Teşkilatı'nın düzenli bir şekilde işlemesini temin etmek maksadıyla Başbakanlık Teşkilatı'nın yukarıda bahsedildiği şekilde yeniden düzenlenmesi mecburiyeti hasıl olmuştur.

Başbakanlığın fonksiyonlarının yıllar itibariyle artması ve hizmetlerin büyük ölçüde çoğalması sonucu; 6330 Sayılı "Başvekalet Teşkilatı Hakkında Kanun" un, 203 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değiştirilmesi cihetine gidilmiş ve bu kanun hükmünde kararnameyi kanun haline getiren 10.10.1984 gün ve 3056 Sayılı Kanun'la yeni bir Başbakanlık Teşkilat Kanunu meydana getirilmiştir.

3056 Sayılı Kanunla Gelen Yenilikler;

3056 Sayılı Başbakanlık Teşkilat Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden önce çıkarılmış olan diğer Başbakanlık Teşkilat Kanunları'nın hiçbirinde ünitelerin görev ve sorumluluklarının tek tek belirtilmediği dikkati çekmektedir. 3056 Sayılı Kanun'un 2. maddesinde Başbakanlığın görevleri genel olarak aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
a) Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlamak, Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetmek, Anayasa ve kanunlarla verilen hizmetleri yerine getirmek maksadıyla gerekli tedbirleri almak,
b) Devlet Teşkilatının düzenli ve müessir bir şekilde işlemesini temin edecek prensipleri tespit etmek, Hükümet Programı ve kalkınma planları ile yıllık programların uygulanmasını takip etmek,
c) Kanun, kanun hükmünde kararname tüzük, yönetmelik ve karar tekliflerinin Anayasaya ve diğer mevzuata uygunluğunu incelemek ve Yasama Organı ile olan münasebetleri yürütmek,
d) Mevzuat hazırlama usul ve esasları ile ilgili ilkeleri tespit etmek ve geliştirmek, yürürlükte bulunan mevzuatın sicillerini tutmak, kodlamak, tek metin haline getirmek, bilgi işlem sistemi içinde takip etmek ve yayımlamak,
e) İdarede etkinliğin sağlanması, görevlerin tam ve verimli bir şekilde zamanında yerine getirilmesi, idari usul ve işlemlerin basitleştirilmesi, Devlet Teşkilatının düzenlenmesi için gerekli olan sistem ve prensiplerin geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlamak,
f) Devlet Teşkilatındaki teftiş ve denetim sistemini geliştirmek, uygulanmasını takip etmek, gerektiğinde teftiş ve denetim yapmak,
g) Türk Devlet ve millet hayatını ilgilendiren tarihi, hukuki, idari, ekonomik, ilmi doküman ve belgeleri toplamak, değerlendirmek ve düzenlemek, film, mikrofilm gibi ileri teknikleri uygulayarak arşiv malzemesini tek nüsha olmaktan kurtarmak, bunların tahribini önleyecek arşiv laboratuvarı kurmak, milletlerarası arşivcilik ile ilgili hareketleri takip etmek, önemli arşiv malzemesini yurt ve dünya bilim çevrelerine sunmak,
h) (Mülga: 16/1/1990 - KHK-406/7 md.)
ı) (Ek: 15/11/1999 - KHK - 583/1 md.) Ülke güvenliğini etkileyecek ölçekteki deprem,heyelan,kaya düşmesi,yangın, kaza,meteorolojik afet,nükleer ve kimyasal madde kazaları ve göç hareketleri ile ilgili acil durum yönetiminin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemleri almak ve acil durum yönetimi gerektiren olayların vukuundan önce alınacak, önlemler olay sırasında yapılacak arama, kurtarma ve yardım faaliyetleri ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak.


Şuan halen T.C'nin 59. hükümeti ve 30. Başbakanı iş başındadır.

Kaynaklar

  • http://www.basbakanlik.gov.tr T.C. Başbakanlık Resmi sitesi
  • Rehber Ansiklopedisi

Başbakan

Alm. Ministerprasident, Fr. Premier Ministre, İng. Prime Minister. Hükumet başkanı. TBMM üyeleri arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir (Anayasa l09 mad.). Bu şahıs genellikle seçimlerde çoğunluğu sağlayan partinin lideridir. Başbakanlığa getirilen şahıs, Bakanlar Kurulu üyelerini seçip Cumhurbaşkanına sunar. Cumhurbaşkanının onayından itibaren, bir hafta içinde Bakanlar Kurulu programının mecliste okunması gerekir. Hükumet programı başbakan veya bir bakan tarafından mecliste okunduktan iki tam gün sonra güven oyu için görüşmelere geçilir. Bu görüşmeler bittikten bir tam gün sonra güven oylaması yapılır. Güven oyu alan hükumet vazifesine başlamış olur.

Başbakan

Türkçe Başbakan kelimesinin İngilizce karşılığı.
n. Prime Minister, premier, chancellor

Başbakan

hükümet başkanı; bakanlar kurulunun başı, kabinenin başı, başvekil.

Başbakan

Türkçe Başbakan kelimesinin Fransızca karşılığı.
Premier Ministre; chancelier [le]

Başbakan

Türkçe Başbakan kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Kanzler, Ministerpräsident, Premiere, Premierminister

misafir - 8 yıl önce
tükiye senin gibi bir başbakan görmedi ülkemizi bukadar başarıya ulaştırnızki buna konmak isteyenlere izin vermeyin türkiyeyi yetim bırakmayın üvey evlat muamelesi görmek istemiyoruz şükrünü bilmeyen insan her zaman mutlutsuzluğa mahkumdur onlara aylık 5000 versenizde bereketsizdir.türkiye böyle bollukmu gördü biz varken sizin sırtınz yere gelmiyecek buna inanın aile yapınızla bile örneksiniz meydandaki kişiler neden kaybettiklerinin farkında değiller koskoca türkiyenin başbakanına adam olsan kelimesini kullanmalarını kınıyorum yazık biz bir doktorun veye müdürlerin yanına girerken toparlarız kendimizi aile terbiyesidir bu onların bu saygısılıları sizi yüceltiyor kendilerini küçültüyor arkanıdayız

Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Azerbaycan Başbakanı
2 yıl önce

bulunan kişilere bazen başbakanlar denmekteydi. Bakanlar Başbakanı veya basitçe başbakan (premier) olarak da anılmış olabilirler. Başbakan, Azerbaycan'daki...

Türkiye başbakan yardımcıları listesi
6 yıl önce

başkanları eğer isterse başbakan yardımcısı olurdu. Eğer bir parti tek başına iktidar olmuşsa milletvekillerinden birisini seçerek Başbakan Yardımcısı olarak...

Birleşik Krallık Başbakanı
4 yıl önce

olmasına rağmen, anayasal uygulama kapsamında başbakan savaş ilanı ilan edebilme yetkisine sahiptir. Başbakan, Savunma Bakanı (Savunma Konseyi Başkanı olarak)...

Japonya Başbakanı
6 yıl önce

Japonya başbakanı (内閣総理大臣 Naikaku-sōri-daijin, veya Shushō (首相)) Japonya hükûmeti başkanı ve Japon Silahlı Kuvvetleri Komutanıdır. Başbakan, Ulusal Diet...

Portekiz Başbakanı
6 yıl önce

Portekiz Başbakanı, Portekiz Cumhurbaşkanı'nından sonra ülkede bulunan en yüksek 2. siyasi makamdır. Hükûmet başkanlığını yürütür. Başbakan, meclise karşı...

Slovenya Başbakanı
6 yıl önce

Slovenya başbakanı, Slovenya hükûmetinin başkanıdır. Slovenya'nın cumhurbaşkanından sonra gelen en yüksek 2. makamdır. Mevcut başbakan 3 Mart 2020 tarihinden...

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Başbakanı
2 yıl önce

Türk Cumhuriyeti'nin kurucu başbakanıdır. Tarihsel olarak Kıbrıs Türk Federe Devleti Başbakanlığının devamıdır. Başbakan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti...