Bor

Kısaca: Bor, sembolü B olan atom numarası 5 olan element. Bor trivalent nonmetalik bir element olup boraks ve uleksit bileşiklerinde çokca bulunur. Bor dunya da serbest element olarak bulunmaz. Boronun bir cok allotropu vardır; amorf katı bor kahverengi renkte bir toz iken, sağlam kiristalli bor siyah, sert (Mohsh ölçeğinde 9.3), oda sıcaklığında zayıf iletkendir. ...devamı ☟

bor
Bor

Bor Haritası

Alm. Bor (n), Fr. Bore (m), İng. Boron. Ametaller sınıfından, B sembolüyle gösterilen kimyasal bir element. Aslında metal ile metal olmayanların arasındaki sınırdadır. Bor, Fransız kimyacılardan Louis Gay-Lussac ve Louis Jacques Thenard tarafından keşfedildi. Bor ismi borun tuzu olan borakstan türetilmiştir. Bu isim, tuzun beyazlığına atfedilerek Arapça “burak” kelimesinden değiştirilerek gelmiştir.

Özellikleri

Periyodik cetvelin 3 A grubunun ilk ve en hafif üyesidir. Atom numarası 5'tir. Atom ağırlığı 10.811'dir. Borun erime noktası belirsizdir, fakat en iyi tahmini erime noktası 2200 ± 100°C, kaynama noktası ise 2550 °C'dir. Tabii halde iki tane izotopu vardır. 10B % 18, 8, 11B % 81, 2 oranında bulunur. Her ikisinin çekirdeği spine sahip olduğu için nükleer mağnetik rezonans araştırmalarında kullanılır. Borun radyoaktif izotopları 8B ve 12B ihtiva ederler. Kristal bor, önemli ölçüde hafifliğe, sertliğe, çizilmeye karşı mukavemete, ısıya karşı kararlılığa sahiptir. Bor kırmızı ötesi (infrared) ışığının bazı dalga boylarına karşı saydamdır ve oda sıcaklığında zayıf elektrik iletkenliğe sahiptir. Yüksek sıcaklıkta ise iyi bir iletkendir. Kristal bor kimyasal olarak inerttir. Bor, hidroklorik ve hidroflorik asitlerle kaynatıldığında bozulmaz. Sadece çok ince öğütülmüş bor, konsantre (derişik) nitrat asidi ile yavaşça oksitlenir.

Elde edilişi

Erime noktası yüksek ve erimiş halde aşındırıcı tabiatı olduğu için, boru çok saf olarak elde etmek zordur. % 95-98 saflıkta bor, borikoksidin magnezyum ile indirgenmesinden amorf (şekilsiz) halde elde edilir ve safsızlığı baz ve asit ile yıkayarak filitre edilir. Elde edilen bor, oksit ve bor bulunduran bileşikleri ihtiva eder ve küçük kristaller halinde, koyu kahve renklidir. Bor, tungsten yüzeyinde borikoksidin hidrolizi ile de elde edilir.

Bulunuşu

Bor, yer kabuğunda % 0.001 oranında bulunur. Okyanuslarda tuz halinde ve kurumuş deniz yataklarında konsantre halde (çok miktarda) vardır. Borun sodyum tuzlarının hidrate hali ve boraks yatakları daha ziyade Ortadoğu'da bulunur. Türkiye'de (Bandırma) bor minarllerinden pandermit bol miktarda bulunur. Amerika (Kaliforniya) ve İtalya'nın volkanik bölümünde bulunur. Önemli mineralleri, ortoborat asidi (B(OH)3) boraks (Na2B4O7.10H2O) Pandermit (Ca2B6O11 3H2O) ve borasit (2Mg3B8O15.Mg Cl2)'tir.

Tarihi

Bor adının Arapça Buraq veya Farsça Burah kelimesinden geldiği düsünülmektedir. Tarihte Bor’u ilk kez Babilliler altın elde etmek için kullanmışlardır. Bunun için, Tibet göllerinin sığ kesimlerinden çıkarılarak Himalayalar üzerinden Hindistan’a ve oradan da Mezopotamya’ya uzanan yollar kullanılarak ithal edilen Boraks’dan yararlanılmıştır. Eski Yunanlılar ve Romalılar Bor bileşiklerini temizlik maddesi olarak kullanmışlardır. İS 875 yılında ilaç olarak Arap doktorlar tarafından kullanılmıştır. Borik asit 18. yüzyıl başlarında elde edilmiş ve yine aynı yüzyılda G.Amerika’da And Dağları’nda bulunmuştur. 19. yüzyıl başlarında ise elementer Bor bulunmuştur.

Kullanılışı

Bor telleri plastik ve metallerle kullanılır. Bunların mukavemetini arttırır. 10B termal veya yavaş elektronları çok iyi absorblar ve nükleer reaktörlerde kontrol çubuğu ve kılıf olarak kullanılır. Nötron dedektörü olarak kullanıldığı gibi roket yapımında da istifade edilir. Bor bileşikleri yakıtlar gibi yüksek enerji ile birlikte hafif bileşikler hasıl ederler. Bor ve bor bileşikleri, termo elektrik tipindeki elektrik üreticileri ve yüksek sıcaklıkta emniyetle çalışan yarı iletkenler için, infrared (kırmızı ötesi) ışınlara saydam olan pencereleri yapmak için malzeme olarak kullanılır. (bkz. Boraks, Borik Asit)

  • Atom numarası: 5
  • Simge: B
  • Kütle numarası: 10.811
  • Kaynama Noktası(C): --
  • Erime Noktası (C): 2030
  • Yoğunluk:2.34
  • Buharlaşma Isısı: 128
  • Kaynaşma (Füzyon) Isısı: 5.3
  • Elektriksel iletkenlik: 1e-12
  • Isıl iletkenlik: --
  • Özgül Isı Kapasitesi: .309


En yaygın bilinen türevi olan "boraks", Araplarca "tinkal" olarak da adlandırılırdı, 16. yüzyılda eritme işlemlerinde kullanılırdı. Yaygın uygulama alanı bulunan borik asit ilk kez 1808’de Homberg tarafından hazırlanmıştır. Ayrıca 1808’de Davy borik asit elektrolizinden amorf bor elde etmiş ve 1856’da Wöhler ve Sainte-Claire Deville tarafından kristalin modifikasyonu tarif edilmiştir.

Kullanım yerleri

Bor mineralleri, sanayide sayısız denicek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır. Bor minerallerinden elde edilen boraks ve asit borik; özellikle nükleer alanda, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil boyaları, cam elyafı ve kağıt sanayinde kullanılmaktadır. çok mükemmel bir kristaldir

Üretim için kullanılan diğer bir yöntem de şudur. A.B.D. Kaliforniya'da bazı tuzlu su çözeltilerinde % 1,5 kadar boraks bulunur. Borakslı göllerden itibaren sadece bir kristallendirme işlemiyle elde edilen üründe, sodalı su ile yapılan tekrar kristallendirmeler yardımıyla saf hale getirilir. (Borik asitin zayıf bir asit olması nedeniyle boraks, su etkisiyle kısmen hidrolize uğrar; olayısıyla meydana gelen boraks kristallerinin bir kısmının hidrolizini önlemek için, boraksın sodyum karbonat eşliğinde kristallendirilmesi gerekir.) (3-5).

Türkiye'de büyük çapta boraks üretimi, 1968'de Bandırma'da Etibank Boraks ve asitborik fabrikalarında önce kolemanitten başlayarak yapılmıştır. Öğütülmüş kalsine kolemanit, Na2CO3 ve NaHCO3 ile reaksiyona sokulur, reaksiyon sonucu oluşan CaCO3 çamurunun süzülmesiyle geriye kalan ana çözelti kristallendirilir, ayrılan kristaller kurutulur ve torbalanır. (3).

  • 2( 2CaO.3B2O3 ) + 4NaHCO3 + Na2CO3 + 28H2O › 3Na2B4O7.10H2O + 4CaCO3 + CO


Türkiye'de bor maden yatakları

Bor mineralleri, dünyanın sayılı bir kaç ülkesinde bulunur. Bunlar içinde %72 oranı ile en zengin ülke, Türkiye’dir. Bor maden rezervleri Ancak üretimin ve ihracatın sınırlı olması nedeniyle bu maden, yurt ekonomisinde önemli bir yer tutmamaktadır.

Başlıca bor yatakları; Balıkesir, Kütahya, Bursa ve Eskişehir’de bulunmaktadır. Bor minerallerini işletmek için Kırka, Emet, Bigadiç, ve Kestelek'te tesisler bulunmaktadır.

Stratejik önemi hakkındaki görüşler

  • Değerli bir maden olduğu
  • Bor' un önümüzdeki çağın en popüler madeni olacağı, petrolden bile önemli olduğu, bazı güçlerin Türkiye'deki bor madenlerini ele geçirmek için oyunlar oynadığı görüşü hakimdir.


Stratejik öneminin abartıldığı görüşü Türkiye'de bor üretiminden çok yüksek kazançlar elde edilebileceğinin yanlış bir inanç olduğu, dünyada %66 rezerve sahip olduğu halde, pazarın sadece %25'ini elinde tutan Türkiye'nin bor madenini teknolojide kullanmadan bir katma değer yaratamayacağı düşünülmektedir.

Bor kimyası

Borun temel cevherleri; kernit (Na2B4O7.4H2O), boraks (Na2B4O7.10H2O), kolemanit (Ca2B6O11.5H2O) ve uleksit (NaCaB5O9.8H2O) gibi boratlardır.

Bor elementi, periyodik sistemin 3.grubunun başında yer alır. Elmastan sonra en sert madde olan ametal bor gri-siyah kristalin veya amorf mikrokristalin, yeşilimsi sarı renkli bir yapıda olup başlıca özellikleri aşağıdaki gibidir.

  • Periyodik Sırası: 5
  • Atom ağırlığı: 10.82
  • Izotopları: -B10: % 19.57, -B11: % 80.43
  • Termik nötron absorbsiyon kesidi: -B10: 40.10, Barn -B11: 07.5 Barn
  • Kristal Yapısı: Tetragonal-Hekzagonal
  • Yoğunluğu: -Kristalin: 2.33 g/cm, -Amorf: 2.34 g/cm
  • Erime Noktas: 2190 °C (-20 °C)
  • Sertliği: 9.3 Mohs


Bor bileşiklerinin yaygın kullanımları ve borun element olarak erken tanımlanmış olmasına karşın, bor kimyası çalışmaları nispeten kısıtlı bir alanda sürdürülmüştür. Bunun nedenleri; temel olarak bor bileşiklerinin hidroliz veya oksidasyona yönelik stabil olmayan nitelikleri ve malzemelerin birçoğunun kullanımındaki yapısal zorluklarıydı. Nihayet Stock ünlü deneysel vakum tekniğini geliştirince bor kimyasının araştırılmasında yeni bir kapı aralandı.

Grup IIIA elementlerinden sadece bor bir ametaldir. Bu gruptaki diğer elementler; alüminyum, galyum, indiyum ve talyumdur.

Grup IIIA elementlerinin elektronik dizilimi Tablo 1.’de listelenmiştir ve elementlerin özellikleri ise Tablo 2.’de belirtilmektedir. Bor, gruptaki diğer elementlerden çok daha küçük bir atomdur. Bu durum, ametal bor ve metal özellikteki diğer grup elemanları arasında belirli farklılıklara neden olur.

Ga, In ve Tl’un atom büyüklükleri periyodik sınıflandırmada kendilerinden hemen önce gelen elementlerin elektronik iç yapılarından etkilenir (özellikle lantanitten sonra gelen talyum örneğinde görüleceği gibi). Bu nedenle de atom yarıçapı ani şekilde veya standart olarak bu elementlerin artan atom numaralarıyla birlikte artmaz. Bu elementlerin göreceli şekilde küçük oluşları gruptan aşağı inerken bile beklenen şekilde azalmayan nispeten yüksek iyonizasyon potansiyeli içermelerine neden olur.

Bu elementlerin hiçbiri en ufak şekilde bile basit bir anyon oluşturma eğiliminde değillerdir. Elementlerin elektronik konfigürasyonlarının da mantıklı kıldığı biçimde en sık rastlanır oksidasyon seviyesi +3’tür. Nispeten yüksek olan bu değer, göreceli olarak küçük iyonik yarıçaplarla biraraya gelerek üstün polarize nitelikleri olan tipler ortaya çıkarmaktadır.

Buna bağlı olarak, +3 değerli bileşiklerin elementleri baskın şekilde kovalenttir; bu kovalent nitelik ayrıca göreceli olarak elementlerin yüksek ilk üç iyonizasyon potansiyelinden de kaynaklanmaktadır. İstisnai olarak kendi kimyasında ametal olan bor haricindeki diğer IIIA elementleri su çözeltisinde +3 değerlikli iyon olarak bulunurlar. Bu iyonlar yüksek oranda su içerirler, ancak hidrasyon ısıları çok yüksektir.

Çok yüksek sıcaklıkta (2000°C) bor birçok metalle raksiyona girerek borürler oluşturur. Bu madde çok serttir, kimyasal olarak stabildir ve metalik iletkenliği gelişmiştir. Bazı metalik borürlerin kristallerinde bor atomları aralıklıdır, diğerlerinde zincirler veya bor atomu katmanları (tabakaları) mevcuttur. Magnezyum borür (MgB2), diğer borürlerden farklı olarak bor hidrür karışımları üretecek şekilde hidrolize formda mevcuttur.

Bor, amonyak veya nitrojen ile yüksek sıcaklıklarda bor nitrür (BN) oluşturacak şekilde reaksiyona girer. Bu malzeme karbonla izoelektroniktir ve grafite benzerdir, fakat farklı olarak bor ve nitrür atomları içeren kristal bir yapısı vardır. Çok yüksek sıcaklık ve basınçta BN’ün bu modifikasyonu elmas türü kafes (latis) formuna dönüşür ve elmas kadar serttir.

bor

Almanca bor kelimesinin İngilizce karşılığı.
n. Boer, South American with Dutch ancestry

bor

Türkçe bor kelimesinin İngilizce karşılığı.
[Bor] n. Boer, South American with Dutch ancestry
n. boron, chemical element
n. boron, chemical element

bor

Almanca bor kelimesinin Flemenkçe karşılığı.
borium

bor

atom sayısı 5, atom ağırlığı 10.8 olan, doğada bor asidi ya da boratlar durumunda bulunan, yoğunluğu 2.45 olan basit element, simgesi b.
işlenmemiş, ekilmemiş (toprak).

bor

Almanca bor kelimesinin Fransızca karşılığı.
n. bore (m)

bor

Almanca bor kelimesinin İtalyanca karşılığı.
n. boro (m)

bor

Almanca bor kelimesinin İspanyolca karşılığı.
n. boro (m)

bor

Almanca bor kelimesinin Türkçe karşılığı.
i. bor (n)

bor

Türkçe bor kelimesinin Fransızca karşılığı.
bore [le]

bor

Türkçe bor kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Bor
adj. Bor-

bor

Niğde iline bağlı ilçelerden biri.

misafir - 8 yıl önce
bor elementi 3a grubunun 2. periyotunda yer alır bor madeni olrak bilinir

Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Bor
2 yıl önce

Bor, atom numarası 5 ve kimyasal sembolü B olan kimyasal elementtir. Bor bir yarı metaldir. Gerek Güneş Sistemi'nde gerek Dünya'nın kabuğunda düşük miktarlı...

Bor, Periyodik Cetvel, Atom, Niğde, Bor (element), Maden,
Bereket, Bor
6 yıl önce

Bereket, Niğde ilinin Bor ilçesine bağlı bir köydür. Köy, 1927 yılından beri aynı adı taşımaktadır. Köy; Niğde il merkezine 27 km, Bor ilçe merkezine 15 km...

Bor, Niğde
2 yıl önce

Bor, Niğde iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kent. Niğde'nin 14 km güneyindeki 1100 metre rakımlı Bor Ovası'nda (ya da yaylasında) yerleşmiştir...

Bor, Niğde, 1071, Altunhisar, Niğde, Arnavutluk, Birinci Dünya Savaşı, Bor, Hititler, Kayı Boyu, Kurtuluş Savaşı, Malazgirt, Niğde
Havuzlu, Bor
6 yıl önce

Havuzlu, Niğde ilinin Bor ilçesinin bir köyüdür. Kemerhisar bucağına bağlıdır ve onun güneydoğusunda bulunur. 2008 kayıtlarına göre köyde 225 kişi yaşamaktadır...

Kemerhisar, Bor
2 yıl önce

ilinin Bor ilçesine bağlı bir beldedir. Bor merkez bucağından sonra Bor ilçesinin diğer tek bucağıdır. Niğde il merkezinin 24 km güneyinde, Bor ilçe merkezine...

Karanlıkdere, Bor
4 yıl önce

Karanlıkdere, Niğde ilinin Bor ilçesine bağlı bir köydür. 1928 yılında adı Asbuzu olan köyün adı sonradan Karanlıkdere olarak değiştirilmiştir. 29 Aralık...

Bahçeli, Bor
6 yıl önce

Bahçeli, Niğde ilinin Bor ilçesine bağlı bir beldedir. Beldeye bağlı 4 mahalle bulunmaktadır. Bunlar; Cumhuriyet, Zafer, Saray ve Bor Şeker Fabrikası'nın...

Bahçeli, Bor, ,
Kızılkapı, Bor
6 yıl önce

Kızılkapı, Niğde ilinin Bor ilçesine bağlı bir köy. Nüfusu 1997 verilerine göre 177 kişi, 2000 verilerine göre 96 kişidir. 2008 kayıtlarına göre köyde...