Bosna Hersek İslam Kültürü

Osmanlı fethinin sonuçlarından biri de kuşkusuz Bosna Hersek'te yaşayan halkın İslam dinini kabul etmeye başlamasıdır. Bu olay halkın hayat tarzında ve kültüründe önemli etkiler yapmıştır. Osmanlı kültürü özellikle şehirli karakteri ağır basan bir niteliğe sahipti. Bunun neticesinde, Bosna Hersek'te bir çok yeni şehirler kurmuşlar ve fethettikleri diğer şehirleri de imar etmişlerdi. Kurulan bu yeni şehirler klasik Osmanlı şehircilik anlayışı ile çarşı ve mahallelere bölünerek gelişmiştir.

Osmanlı idaresi altında şehircilikte üç devre göze çarpar. İlk devrede abidevi mimarinin temsilcileri olan ve umuma mahsus binalar inşa edilmiş ve bunlar genellikle valiler ve yüksek ünvanlı görevliler tarafından yaptırılmıştır. Saraybosna'da Gazi Hüsrev Bey Camii (l530) ve Ali Paşa Camii (1561), Foça'da Alaca Camii (1550), Banaluka'da Ferhad Paşa Camii (1579) yine Saraybosna'da Gazi Hüsrev Bey Medresesi (1537), Brusa Bedesteni (155l) bu muhteşem mimarinin örneklerinden sayılabilir. İkinci devrede ise zengin esnaf ve tüccar tarafından yapılan daha gösterişsiz binalar görülür. Üçüncü devre mimarisi ise çöküşün izlerini taşır. Avusturya-Macaristan Hükümeti Fas üslubunu kopya etmek suretiyle Osmanlı mimarisinin izlerini silmeye çalıştıysa da bu tip binalar hem Bosna'nın tabii manzarasına ve iklim şartlarına hem de daha önceki örneklere ters düşmüştür.

Boşnak dili aslında Sırp-Hırvat dilinin bir "ağızı" durumundadır. İslami tabir ve istılahların girmesiyle zenginleşmiştir. Osmanlı döneminde Boşnakçaya girmiş olan Türkçe, Arapça, Farsça kelimelerin etkisi ve yoğunluğu 1918'den sonra azalmaya başlamıştır. Müslüman Boşnak şairlerden Bayezid Ağaoğlu Derviş Paşa (ö.1603) ile Mehmed Nergisi (ö.1635) şiirlerini Türkçe yazmışlardır. Bosnalı Ahmed Sudi (ö.1596) ve Mostarlı Şeyh Fevzi (ö.1747) ise daha çok Farsça'yı kullanmışlardır. Hem Türkçe hem de Boşnakça yazan Saraybosnalı Hasan Kaimi (ö.1691) ve Üsküf-i Bosnevi (ö.1650) de Bosna'nın yetiştirdiği önemli şairlerdendir. Ayrıca Bosna-Hersek'te Müslüman yazarların çoğu İslam hukuku, devlet idaresi ve tarih konusunda eserler vermişlerdir. Muhyiddin Arabi'nin Fususü�l-hikem'ine şerh yazan Abdullah Bosnevi ile hukuk ve devlet düzeni hakkında eser veren Hasan Kafi bunlar arasındadır. Tarih sahasında da Bosnalı Müslüman ailelere mensup tarihçiler yetişmiştir. 1736-1739 Bosna olaylarını Gazavatname-i Hekimoğlu Ali Paşa adlı eserinde anlatan Novi Kadısı Ömer Efendi de bunlardan biridir. Avusturya işgalini takip eden olaylarla ilgilenen Salih Sıdkı Hacıhüseyinoviç, Muhammed Enveri Kadic, eski tarih yazıcılığından modern tarihçiliğe geçişi ifade eden bir eseri bulunan Şeyh Seyfeddin Kemura ve ilk modern tarihçi Safvet Bey Başagiç Bosna-Hersek'in yetişdirdiği büyük tarihçilerdendir.

II.Dünya Şavaşı'ndan sonra Bosna-Hersek'teki şarkiyat çalışmalarına ilgi giderek artmıştır. 1949'da kurulan Saraybosna Üniversitesi'nde Türk, Fars, Arap dilleri ve edebiyatları ile ilgili bir kürsü bulunmaktadır. Burada hem Osmanlı tarihi hem de Türkçe kursları verilmektedir. 1950'de kurulan Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü, Sarajevo Devlet Müzesi'nden devralınan yazma ve Türk tarihiyle ilgili malzemelerden değerli bir koleksiyona sahipti. Fakat Şarkiyat Enstitüsü son Sırp saldırılarında yıkılmıştır. Sırpların Bosna-Hersek'te başlıca hedefleri cami, medrese, kütüphane, özetle, İslam kültürünü hatırlatacak her türlü eserlerdir. Hatta Sırp bölgelerindeki bazı camiler dozerlerle yıkılıp enkazı dahi kaldırılıp üstleri betonla örtülerek eserden hiç bir iz bırakılmamıştır. Bu gibi faaliyetlerin maksadı Bosna-Hersek'te içiçe geçmiş olan İslam ve Osmanlı kültürü ve eserlerinin yok edilmek istenmesidir

Bosna Hersek İslam Kültürü

Bosna-Hersek

Boşnaklar

Yugoslavya

Balkanlar

Tanıl Bora

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu

Bosna Hersek İslam Kültürü