Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Dede

Kısaca: Dede, Alevilik'te Ehlibeyt soyundan gelen içtimai ve dini liderlere verilen addır. ...devamı ☟

isim

dede (belirtme hâli dedeyi, çoğulu dedeler)

1. anlamı: (aile) torunu olan erkek, büyükbaba, büyükpeder, annenin ya da babanın babası
Dedenin kabri yanında bir çukur kazılmış. - Y. Z. Ortaç
2. anlamı: büyükbabadan başlayarak geriye doğru atalardan her biri, yaşlı erkek
3. anlamı: mevlevi tarikatında çile doldurmuş olan dervişlere verilen unvan
4. anlamı: ata
5. anlamı: bazı dinsel inançlarda sözü dinlenen, bilge ve saygın kişi

Kelimenin kökeni

1. anlamı: Eski Türkçe

Eş anlamlılar

1. anlamı: büyük baba

Atasözleri

Dede koruk yer, torununun dişi kamaşır
Hacı hacı olmaz gitmekle Mekke'ye, dede dede olmaz gitmekle tekkeye

Kaynaklar

Kaynaklar
  • TDK Sözlüğü: "dede"

Türk lehçeleri

Çeviriler

Ünlem

dede

1. anlamı: yaşlı erkeklere söylenen bir seslenme sözü

Dede, Alevilik'te Ehlibeyt soyundan gelen içtimai ve dini liderlere verilen addır. Etimoloji Dede sözcüğü Orta Asya'da, İslam dini ortaya çıknadan önce toplumdaki aydın,bilgili kişileri tanımlamak için kullanılan bir sıfattı. Bunu Dede Korkut örneğinde görmekteyiz. Ancak İslam'ın gelişmesi ve Halifelik üzerine başlayan iç mücadele sonucu Emevilerden baskı gören ve Horasan üzerinden Türkistan'a ve Sind'e yönelen Ehlibeyt, burada Emevilerin ırkçı ve baskıcı tutumundan kötü etkilenen ve bu sebeple İslam'a geçmeyen Türk Aşiret ve topluluklarına İslam'ı bir şekilde sevdirmeyi ve benimsetmeyi başarmıştı. Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig adlı eserinde Ehlibeyt soyunun Alevi(Ali Evi) adı ile Dedelerin statüsüne getirilerek yeni dinde oluşan boşluğu doldurdukları görülür. Daha sonraki dönemde Batı'ya göç olgusu ile İran'a, sonra Anadolu'ya ve Osmanlı Devleti fetihlerinde hem kendileri hem de Anadolu'da İslamlaşmayı sağlayan Bektaşi tekkelerinin Babagan-ı Rum'da denilen 'Dedelerin Postu'ndan el almış Babalar ile Balkanların İslamlaştırılmasına girişilmiştir.Dede'nin eşine ya da ailesinden gelen kadınlara Zeyneb, Fatıma Ana gibi kutsal kişilerin devamı niteliğinde 'ANA' denilmektedir. Burada Dedelerin öteki Şia topluluklarında kullanılan ve yine Oniki İmam soyundan gelenlere verilen Ayetullah adı yerine Dede adını kullanmasını} hem yukarıda açıklanan Türk-Anadolu İslam yorumundan, hem de Aleviliğin anlayışta Onikici mezhepten gelseler de uygulamada yerel inanışların (Heterodoks Şiilik) yanı sıra İsmaili Nızari anlayıştan ve Sind(Pakistan eyaleti'den gelen bu Alevi tarikatlardan etkilenmiş olmasından anlayabiliriz. Tarihsel Gelişim Alevilik, Ali'yi İslam'ın Velayeti, Halifesi olarak görenlerin baskılar sonucu Yemen'e, Lübnan'a, Kuzey Afrika'ya, Sind'e ve de Türkistan'a sığınması sonucu ilk Ortodoks anlayışın buralardaki yerelliğe yorumu sonucunu doğurmuştur. Zira kılıçla fetih yolundan yoksun olan Ehlibeyt, ancak gönül fethi yoluna başvurabilirdi ki bu da doğal olarak çok sayıda Heterodoks Alevi inancını doğurdu. Bugünkü Anadolu Aleviliği ise belirtilen şekilde ilk önce Hoca Ahmet Yesevi tarafından salt Türkistan'a göre biçimlendi. Daha sonra Hacı Bektaşi Veli ile Anadolu'da Alevi-Bektaşi inancında biçimlendi. Yasal olarak bugün kapalı olsa da, Hacı Bektaş Dergahı'na, Mersin'deki Tahtacı Alevileri haricinde tüm Anadolu, Balkanlar, Kuzey Batı Suriye ve daha sonraları Kıbrıs'taki Aleviler dini açıdan bağlıdır. Kentleşme öncesi etkin olan Ocak Sistemi Balım Sultan tarafından örgütlenmiş olup Dede-Talip ilişkileri bu örgütlenme ile günümüze ulaşmıştır. Ayrıca dönem dönem Hacı Bektaş Dergahı'nın hukuki olarak kapatılmasına rağmen Ocak sisteminin tüm Anadolu ve Balkanlarda bozulmadan günümüze ulaşması Balım Sultan'ın dini-idari başarısı olarak yorumlanabilir. Ayrıca bakınız *Alevilik *Cem Vakfı

Kaynaklar

Vikipedi

Dede

1. anlamı grandfather. grandpa. grandad. türkçe erkek ana ve babanın babası. ced. ata. çok yaşlı kimse. mevlevilikte çile doldurmuş. dervişlik gayesine erişmiş ve dergahta hücre sahibi olmuş kimse. bektaşilerde şeyh. baba.. grossvater. ahn. vorfahr. großvater. opa. grand-père (grands-pères). bon-papa. pépé. pépère.

Dede

Dede İngilizce anlamı ve tanımı

Dede anlamları

  1. (a.) Dead.

Dede tanım:

Dede

Türkçe Dede kelimesinin İngilizce karşılığı.
[Dedé] v. delate, publicly denounce
n. grandfather, grandpa, granddad, grandpapa; grandsire, progenitor, ancestor

Dede

eskilerin yaptığı yanlış işlerden daha sonrakiler de zarar görür; mevlevi tarikatında çile doldurmuş olan dervişlere verilen san.
(evlat için) babanın ya da ananın babası, büyükbaba; çok yaşlı erkeklere seslenme sözü olarak kullanılır.
büyükbabadan başlayarak geriye doğru atalardan her biri; alevi-bektaşilerde yol (tarikat) büyüğü.

Dede

Türkçe Dede kelimesinin Fransızca karşılığı.
grand-père (grands-pères) [le], bon-papa [le], pépé [le], pépère [le]

Dede

Türkçe Dede kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Opa

Dede

(Türkçe). 1. Ana ve babanın babası. 2. Ced, ata. 3. Çok yaşlı kimse. 4. Mevlevilikte çile doldurmuş, dervişlik gayesine erişmiş ve dergahta hücre sahibi olmuş kimse. 5. Bektaşilerde şeyh, baba. - Örfte isim olarak kullanılırken, daha çok lakap olarak kulla

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Dedê
6 yıl önce

2015 tarihinde Eskişehirspor takımındaki yardımcı antrenörlüğü açıklandı. Dede, Brezilya millî takımı ile ilk ve son kez 2004'ün Nisan ayında Macaristan...
Dede Korkut Kitabı
2 yıl önce

Dede Korkut Kitabı (Dresden yazmasının adıyla: Kitāb-ı Dedem Ḳorḳud Alā Lisān-ı Tāife-i Oġuzân, Vatikan yazmasının adıyla: Hikâyet-i Oğuznâme, Kazan Beğ...
Esrâr Dede
6 yıl önce

Esrâr Dede (Asıl adı Mehmed) (d.1749, İstanbul - ö. 29 Ocak 1797, İstanbul), Türk Dîvân edebiyatı şairi; mutasavvif. Esrar Dede. gerçek adı Mehmed, (Hicri...

Esrar Dede, 1748, 1796, 1797, 1841, Arapça, Divan(edebiyat), Farsça, Galata Mevlevihanesi, Hüsn ü Aşk, Latince
Dede (alevilik)
6 yıl önce

Dede / Alevî, Alevilik'te Ehli Beyt soyundan gelen Şerif ve Seyyidlere içtimai ve dinî liderlere, yani önderlere verilen addır. Dede sözcüğü Orta Asya'da...
Mercan Dede
2 yıl önce

ettiren Mercan Dede, 1997 yılında Kanada'ya göç etti. Kanada'da güzel sanatlar üzerine lisans ve yüksek lisans eğitimini tamamlayan Mercan Dede aynı üniversitede...

Mercan Dede, DJ, Müzisyen, Ney, Taslak, Türk, Eletronik müzik, Oryantal müzik
Dede Efendi
2 yıl önce

Dede Efendi adı Klasik Türk müziği'nde birden fazla kişi için kullanılmıştır: Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi (1778- 1846) Osman Selahaddin Dede Efendi...

Dede Efendi, 1778, 1846, 29 Kasım, 9 Ocak, Abdülmecid, Alemdar Mustafa Paşa, Ansiklopedi, Biyografi Portalı, Buselik, Ferahfeza
Deniz seviyesi
2 yıl önce

Deniz seviyesi, atmosfer ile deniz yüzeyinin birleştiği yükseklik. Deniz seviyesi, Dünya'nın bir veya daha fazla su kütlesinin ortalama yüzey seviyesidir...

Ortalama Deniz Seviyesi (ODS), Atmosfer, Basınç, Küresel ısınma, Deniz seviyesi yükselmesi, Hesaplama, Milibar
Öksüz Dede
2 yıl önce

Öksüz Dede, halk edebiyatı ozanı. Öksüz Âşık olarak da bilinmektedir. Şiirlerinde Öksüz Dede mahlası kullanan ozanın doğum ve ölüm tarihleri hakkında herhangi...