Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti

Kısaca: Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (Uygurca: شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمۇھۇرىيىتى Sherqiy Türkistan Yislam Jumuhuriyiti, Çince karşılığı: 东突厥斯坦伊斯兰共和国/東突厥斯坦伊斯蘭共和國 dōng tūjuésītǎn yīsīlán gònghéguó; 12 Kasım 1932 - 6 Şubat 1934), bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde kurulmuş cumhuriyet. ...devamı ☟

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti
Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti

Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti (Uygurca: شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمۇھۇرىيىتى Sherqiy Türkistan Yislam Jumuhuriyiti, Çince karşılığı: 东突厥斯坦伊斯兰共和国/東突厥斯坦伊斯蘭共和國 dōng tūjuésītǎn yīsīlán gònghéguó; 12 Kasım 1932 - 6 Şubat 1934), bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesinde kurulmuş cumhuriyet. Tarih 1930'lı yıllarda Doğu Türkistan'ı yöneten Sincan Eyalet hükumetine karşı Uygurlar başta olmak üzere müslümanların bağımsız hareketini birleştirerek Tarım Havzasının güneybatısında yer alan Kaşgar'da kurulan hükumet. Kuzeybatı'nın Üç Ma'sı (西北三馬 xīběi sānmǎ) olarak ünü kazanan müslüman Hui askeri hiziplerin bir kolu olan Ma Zhongying (馬仲英)'nın ordusu Sincan'a kadar genişlemeye başlamıştır. Buna karşın yerli halklar önce 1931'de Kumul'da 1932'de Turfan'da isyan başlatmışlardır. Kumul'lu Hoca Niyaz önderliğindeki isyan gücü Eyalet ordusunun hücumune uğrayarak batıya çekilmek zorunda kalmıştır. Ma Chungying ordusunun saldırıya uğramamış Tarım havzasının güneyindeki Hotan'da da 1933'te Muhammed Amin Buğra isyan etmiştir. İsyancılar Hanlı memurları kovarak Hotan'ı aldıktan sonra Yarkand ve Kaşgar'a ilerleyerek Kumlu ve Turfan'dan sağınmış güçleriyile birlikte 12 Kasım 1932'de Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etmiştir. Cumhurbaşkanlığına Kumul'u temsilen Hoca Niyaz, başbakanlığına Hotan'ı temsilen Sabit Damulla Abdulbaki seçilmiştir. Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Türkiye Cumhuriyeti gibi ülkelerin tanımalarını istediyse kabul edilmemiştir. 1933'de Doğu Türkistan kargaşa içindeydi. 12 Mart 1933'de Urumçi'deki Sincan Eyalati hükumetinde Genelkurmay başkanı Chen Zhong (陳中 chén zhōng)'nun Beyaz Rus birlikleriyle birlikte giriştiği darbe başarısızlığıyla sonuçlanmıştır. Turfan'ı işgal eden Ma Chungying ordusunun tehdidine karşı Urumçi'daki Sincan Eyalet hükumeti Sovyetler Birliği'nden yardım ve müdahalesini istemiş ve 1934'de Kızıl Ordu'ya bağlı iki tugay Şincan'a girmiştir. Kızıl Ordusu'ndan kaçan Ma Chnagying ordusu Hotan'a saldırmış ve Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti ordusunu imha etmiştir. Böylece 6 Şubat 1934'de cumhuriyeti yıkılmıştır. Cumhurbaşkanı Hoca Niyaz ve Savunma Bakanı Muhiti, Sovyetler vasıtasıyla Sincan Eyalet hükumeti askeri müffetişi olan ve "Sincan Kralı" olarak adlandırılacak olan Sheng Shicai (盛世才 shèng shìcái) ile anlaşarak başbakanı Sabit Damulla Abdulbaki'yi Şincan Eyalet hükumetine teslim etmiş ve Hoca Niyaz ise Sincan Eyalet hükumetinin başbakan yardımcısı olmuştur. Milli Marşı 1933 yılında Muhammet Ali Tevpik (Tohtu Hacı) tarafından yazılmış, aynı yıl Doğu Türkistan İslam Cumhuriyetinin kuruluşunda devlet töreni ile okunarak Doğu Türkistanlılarca ulusal marş olarak kabul edilmiştir.

Not

Galeri

Resim:Sheng Shi-tsai.jpg|Sincan Eylaeti müfettişi Sheng Shicai Resim:MaZhongYing.jpg|Hui askeri hizbi kumandanı Ma Zhongying Resim:Khoja Niyaz.jpg|DTİC Cumhurbaşkanı Hoca Niyaz Ayrıca bakınız * Doğu Türkistan Cumhuriyeti * Doğu Türkistan bayrağı Notlar ==
* James A. Millward and Nabijan Tursun, "Political History and Strategies of Control, 1884-1978" in Xinjiang: China's Muslim Borderland ISBN 0-7656-1318-2. == Dış bağlantılar == * The Soviet in Xinjiang 1911-1949

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Doğu Türkistan Bayrağı
2 yıl önce

Kasım 1933 tarihinde ilan edilen Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti ve 1944 yılında kurulan Doğu Türkistan Cumhuriyeti Millî Meclislerinde oy birliği ile kabul...

Doğu Türkistan Bayrağı, Kırmızı, Mavi, Türk, Türkiye Bayrağı
Doğu Türkistan (anlam ayrımı)
2 yıl önce

Doğu Türkistan şu anlamlara gelebilir; Doğu Türkistan, Orta Asya'nın orta bölümünde yer alan bölge. Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti, 1932-1934 arasında...

Doğu Türkistan
2 yıl önce

portali Çağatay Hanlığı Doğu Çağatay Hanlığı Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti Doğu Türkistan Cumhuriyeti Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sürgündeki Hükûmeti Kansu...

Çin, Türkistan, Türkler, Uygur Türkleri, Uygurlar
Sincan Uygur Özerk Bölgesi
2 yıl önce

Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti)'nin ilanıyla sonuçlanır. Kısa süreli Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti'nin ardından...

Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Urumçi, Kaşgar, Tanrı Dağları, Han ulusu, Sovyetler Birliği, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Azerbaycan, Özerk Türk Devletleri
Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti
2 yıl önce

Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti, doğuya kuzeyde ve güneyde Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti ve Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile sınır komşusuydu...

Türk devletleri Listesi
2 yıl önce

Türk Devletleri Türk dilleri Türk halkları Türk dünyası Türk birliği Türkistan ^ "Tablo – 8 : Yaş Grubu, Milliyet ve Cinsiyete Göre Sürekli İkamet Eden...

Osman Batur
2 yıl önce

topraklarının ve Doğu Türkistan'ın Çinlilerden ve Ruslardan kurtarılmasını amaç edinmişti. II. Dünya Savaşı yıllarında Doğu Türkistan topraklarındaki Türklere...

Osman Batur, 1951, Türkistan, Çinliler
Doğu Karahanlılar
2 yıl önce

bölünen Doğu Karahanlılar, Naymanlarca işgal edilerek hakimiyetlerine son verildi. Böylece Türk milletine ve İslâm'a büyük hizmetleri olan Doğu Karahanlılar...

Doğu Karahanlılar, Flag of, Flag of the, Balasagun, Müslümanlık, Monarşi, Han, II. Süleyman Arslan Han, III. Muhammed, Kuruluş tarihi, Yıkılış tarihi