En Iyi Öğretmen Nasıl Olur?

Öğretmen nitelikleri ile ilgili çalışmalar incelendiğinde öğretmenin gerek mesleki, gerekse kişisel yeterlikleri olsun onlarca hatta yüzlerce ölçüt sıralamak olasıdır. Öğretmenlerin rol ve beklentileri, öğretmen yeterlikleri ile ilgili ölçütlerin belirlenmesinde genel anlamda yaşanılan toplum ve eğitimin felsefî temelleri belirleyici olmaktadır. Öğretmenin niteliği ne tür okul sistemi içerisinde çalıştığına da bağlı olacaktır. Öğrenme ve öğretme sürecine de, öğretmen nitelikleri incelendiğinde ise daha özel yeterliklerin belirlenmesine ihtiyaç duyulacaktır. Okul sisteminin en önemli ve temel ögeleri öğrenci, yetişek ve öğretmen olarak alan bunlardan birisinin olmaması durumunda eğitim ve okulun olmayacağını vurgulamaktadır. Araştırma bulgularına göre etkili öğretimi sağlayan temel etkenler öğretmen ve öğrencidir. Öğretmen eğitim ortamında istendik davranışları kazandıran profesyonel kişi olarak ele alınabilir. Öğrenme–öğretme sürecinde öğretmen yeterlikleri daha çok süreci etkili planlama ve değerlendirme ile ilgili olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin öğrenciler üzerinde olumlu etkiler yaratabilmesi, diğer bir ifade ile hem bilgilerinin hem de kişiliklerinin öğrencilerini olumlu yönde etkileyebilmesi için bazı özelliklere sahip olmasını gerektirir. Mesleki Eğitim Fakültesi öğrencileri üzerinde yürüttüğü araştırmada, öğrencilerinden "ideal öğretmen" konulu bir kompozisyon yazmaları istenmiştir. Sonuç olarak, öğrencilerin ideal öğretmen tanımları incelendiğinde öğrencileriyle dostça ve iş birliği içinde çalışma alışkanlığı kazanmış, alan bilgisi tam, öğrencisinin tabiatını ve ihtiyacını anlayan, genel eğitiminde ve bilimsel tavrında eksiği olmayan, saygılı, sevgi dolu, öğrenciler arasındaki bireysel ayrılıkları analiz edebilen, derslerinde çeşitli metot ve teknikleri kullanabilen öğretmeni ideal olarak değerlendirmektedirler. Öğretmen nitelikleri nasıl olması gerektiği konusunda yapılan çalışmalarda araştırmaların daha çok "etkili öğretmenin nitelikleri" üzerinde odaklandığını ve öğretmenin sahip olması gereken niteliklerin temelde mesleki ve kişisel nitelikler olduğunu belirtmektedir. Erden (1998), etkili bir öğretmende bulunması gereken nitelikleri kişisel ve mesleki olarak sınıflandırmıştır. Öğretmenin hoşgörülü,sabırlı, açık fikirli, esnek ve uyarlayıcı, sevecen, anlayışlı, esprili, yüksek başarı beklentisi olan, cesaretlendirici ve destekleyici olma alt başlıkları kişisel niteliklerle ilgili görülmektedir. Genel kültür, konu alanı bilgisi, mesleki beceri ve yeterlikler ( öğretim sürecini planlama, çeşitlilik getirebilme, süreyi etkili kullanma, katılımcı öğretim ortamı düzenleme, öğrencilerdeki gelişimi izleyebilme) mesleki niteliklerle ilgili ölçütlerdir. Öğretmenlik yeterlikleri ile ilgili literatür incelendiğinde, mesleki yeterlikleri kişisel yeterlik, alan yeterliği ve eğitimsel yeterlik olarak üç ögede açıklamaktadır. Öğretmenlerin, öğretmen eğitimcilerinin yeterlikleri ile ilgili literatürde çok fazla sayıda çalışmaya rastlamak mümkündür. Yeterlikler toplumdan topluma değişiklik gösterebilmektedir. Öğretmenlerin yeterlik ölçütlerini, öğretmen öğrencilerin öğrenme problemlerini değerlendirmeli, öğrencilerle ilgili planlamaların öğrencileri kapsaması, sınıfı etkili bir biçimde organize etme ve yönetme, başarılı bir şekilde soru sorma ve öğretim için kaliteli materyalleri değerlendirme olarak belirtmişlerdir. Her ülke öğretmende bulunmasını istediği temel yeterlilikleri belirleme çabasındadır. İngiltere’de CATE standartlarında (Council for the Accreditation of Teacher Education ) öğretmen yeterliği; 1. Program alan bilgisi 2. Öğrenme içeriği 3. Öğrenci öğrenmesini planlama 4. Öğrenci öğrenmesini ölçme ve değerlendirme 5. Kendi öğretimini değerlendirme 6. Mesleki ilişkiler olmak üzere altı ana başlıkta açıklanmıştır. İyi bir öğretimde en az yedi kategorinin olabileceğini ifade etmektedir. Bu kategoriler; 1. İçerik bilgisi 2. Pedegojik içerik bilgisi (çocukların yanlış anlamalarına yönelik analojiler ve temsiller) 3. Genel pedogojik bilgi (yönetim ve organizasyon) 4. Program bilgisi 5. Öğrenen kişilerin bilgisi (çocuk gelişim teorileri) 6. Eğitimsel içerik bilgisi (grupla çalışma, sınıf-içi gruplar) 7. Eğitimsel sonuçların, amaçların, değerlerin ve onların tarihsel ve felsefî temelleri.

Bir öğretmenin sınıfı tarafından beğenilmesini sağlayan kişilik çizgilerini belirlemek üzere yapılan araştırmaya göre, öğrencilerce en çok vurgulanan nitelik şöyledir: 1. İşbirliğine dayanan demokratik tavır 2. Her çocuk için sevecen ve saygılı olma 3. Sabır 4. Geniş bilgi 5. Hareket ve görünüşün boşa gitmesi 6. Doğruluk ve taraf tutmamak 7. Esprili olmak 8. Tam itidal ve metanet 9. Öğrencilerin sorunlarına ilgi duymak 10. Esneklik 11. Cesaretlendirme ve takdir etmede iyi niyet 12. Özel bir konuyu öğretmede olağanüstü başarı Yukarıdaki saydığımız özelliklere dayanarak ideal öğretmen şöyle tanımlanabilir. "İdeal öğretmen hem öğrettiği bilgilerde, hem diğer konularda ve dünya hakkında tam bir bilgiye sahip, iyiliksever, sağlıklı, gençlere gerçek , yakın ve yürekten ilgi duyan insandır. Öğrencilere göre "iyi öğretmen" özelliklerinin neler olduğunu görmek için sorulan sorulara verilen cevapların sonuçları şöyledir: 1. Öğretmenin sınıfta her öğrenciye eşit davranması bazı öğretmenlerin çeşitli özellikleriyle bazı öğrencileri çok beğendiklerini, bazılarını da hiç sevmediklerini belli etmemeleri. 2. Öğrenci dersini çalışmadığı ve sözlü sınavlarda başarısız olduğu zaman öğretmenin sert eleştiriler yapmaması hakaret edici sözler söylememesi. 3. Sınıfta öğretmenin çok otoriter davranarak rahatsız edici bir sükunet istememesi normal hareket ve konuşma serbestliğini tanıması. 4. Kendi sorunları ve sıkıntıları olduğu zaman sınıfa haşin davranmaması. 5. Dersleri soyut olmaktan çıkarıp güncel örnekler vermesi, çevre kaynaklarından ve örneklerinden yararlanarak daha cazip hale getirmesi. 6. Derste bir davranışını beğenmediği öğrenciyi sınıf önünde küçültmeden hesap sormadan yalnız olarak karşısına alıp onu tanımaya davranışının nedenlerini anlamaya çalışması. 7. Sınıfta keyifsiz veya huzursuz olan öğrencileri fark ederek onları psikolojik dünyalarıyla da tanımaya çalışması. 8. Sınıfta bazı öğretmenlerin disiplin kuruluna gönderecekleri olayları öğretmenin kendi olanaklarıyla aydınlatmaya çalışarak öğrencileri maddi cezalardan koruması ve istenilmeyen davranışlarını düzeltmelerine yardımcı olması. 9. Sınıfta şakacı mizahıyla esprili bir hava oluşturması, dersin içine ilginç örnekler ekleyerek öğrencilerin dikkatlerinin dağılmasını önlemesi. a. Konu alanını çok iyi bilir ve bildiklerini öğrenciye etkili bir biçimde aktarır. b. Öğrenciyi anlar, onun ihtiyaç ve beklentilerine uygun eğitim ortamları düzenler; c. Öğrenciyi çalışmaya karşı güdüler. d. Öğrencilerin birbirinden farklı olduğunu kabul ederek her öğrenci ile ayrı ayrı ilgilenir. e. Öğrenciye rehberlik yapar, öğrencilerin sorunlarını fark eder. f. Öğrencisini ve öğretmeyi sever. g. Öğrencilerin derse olan ilgisini çeşitli tekniklerle arttırır. h. Bütün öğrencilerin dersi dikkatli dinlemelerini sağlar. i. Öğrencilerin verdiği ödevleri yapmalarını sağlar. j. Öğrencilerin sınıftaki farklı seviyelerine göre ders anlatır. k. Öğrencilerin sınıftaki disiplinsiz davranışlarına izin vermez. l. Derslerine yeterli hazırlık yaparak girer. m. Sınıftaki öğrenciler üzerinde olumlu bir izlenim bırakır. n. Sınıfa çok iyi hakim olur. o. Öğrencilerin gelişim ve ergenlik gibi çeşitli sorunlarıyla ilgilenir. p. Öğrencilerle sağlıklı iletişim kurar. q. Sınıfta uyulması gereken kurallara öğrencilerin uymasını sağlar. r. Öğrencileri her konuda "etkin olarak" dinler. s. Öğrencilere derste soru sorma imkanı verir. t. Öğrencileri daha iyi tanıyan aileleri ile her zaman görüşür. Görüldüğü gibi iyi öğretmen olmak oldukça güç bir iştir. Bu meslekte başarılı olmak için öğretmenlerin iyi bir konu alanı bilgisine ve öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği davranışlara sahip olması gerekmektedir. Öğretmen arkadaşlarımızın iyi bir öğretmen olabilmeleri için gelişmesine ve öğrenme – öğretme sürecine katkısını iyi anlayabilmek için, önce 'Öğretmen Görevlerini' özetlemek gerekir. Öğretmenin temel görevi, etkili bir öğretim ortamı düzenleyerek öğrenmeyi sağlamaktır. Öğretmen bu görevini yerine getirirken aşağıdaki etkinlikleri saptar:

1. Öğretim planlarının hazırlanması

Formal eğitim, planlı, programlı bir süreçtir. Bu nedenle öğretmenlerin derse girmeden önce yıllık ve günlük planlarını hazırlamaları gerekir. Öğretmen, öğretim planını hazırlarken, Tebliğler Dergisinde belirtilen şekilde, dersin hedef tekniklerini, öğretim araç ve materyallerini seçer, hedeflere ulaşma derecesini tayin edecek değerlendirme etkinliklerini saptar.

2. Öğrenme yaşantıları düzenleme

Öğretmen sınıfa girdikten sonra, önceden hazırladığı planları uygulamaya koyar. Uygulama sırasında öğretmenin gerçekleşmesi için, öğrencilerin öğrenmeye karşı istekli olması ve eylemle bulunması gerekir. Bu nedenle öğretmenin öğrencilerini güdüleyerek, öğretme ortamına aktif olarak katılımlarını sağlama, yeri geldikçe pekiştireçlerle davranışlarını yönlendirmesi gerekir. Okulda öğretim gruplarla yapılır. Her sınıfta değişik özellikte öğrenciler vardır. Bu öğrencilerin yönlendirilmesi ve uyum içinde çalışmalarının sağlanması da, öğretmenin görevleri arasındadır. Bu nedenle öğretmenin iyi bir yönetici ve sınıfın lideri durumunda olması gerekir. Öğrenciler sevdikleri ve otorite olarak gördükleri öğretmeni model alma eğilimi gösterirler. Öğretmen giyimi, konuşma tarzı, düşünme ve yaşam biçimleri ile öğrencilere model olur. Bu nedenle öğretmenin sınıf içinde ve dışında davranışlarına dikkat etmesi öğrencileri için iyi bir model olmaya çalışması gerekir.

3. Değerlendirme

Öğrenme. öğretme süreci sonunda, öğrencilerin hedefe ulaşma derecelerini belirlemek amacıyla değerlendirme yapılmalıdır. Öğretmen değerlendirme sonucunda elde ettiği bilgilere dayalı olarak, hem öğrencilerin öğrenme eksiklikleri düzeltme imkanı bulur. Arkadaslar yazım alıntıdır bana ait değil iyi gunler.