Eski ve Yeni Ölçüm Araçları Nelerdir?

Eski Ölçü birimleri

Çarşı arşını Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir. 1 çarşı arşını = 8 rubu Bina ve mimar arşını 75,8 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir). Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi. Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir. Endaze 1 endaze = 8 rubu 1 rubu = 2 kirah Zirai 1 merhale = 2 berid 1 berid (menzil) = 4 fersah 1 fersah = 3 mil 1 mil = 2500 zirai 1 kulaç = 2,5 zirai Parmak 1 parmak = 12 hat 1 hat = 12 nokta Metre bazında çeviri 1 parmak = 12 hat = 0,03157 m 1 hat = 12 nokta = 0,00263 m 1 nokta = 0,00022 m 1 kulaç = 2,5 zirai =1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb. için) 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için) 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m 1 merhale = 2 berid = 45080 m 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0,680 m (kumaş için) 1 rubu = 2 kirah = 0,085 m 1 kirah = 0,0425 m 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0,650 m (artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

Ağırlık Ölçü Birimleri

Eski Ağırlık Ölçüleri Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu. Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup; 0 derecede bir dm³ suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir. 1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928-1929 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir. Okka 1 tonilato = 4 çeki 1 çeki = 4 kantar 1 kantar = 44 okka(kıyye) 1 batman = 6 okka(kıyye) 1 okka(kıyye) = 400 dirhem Dirhem Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem 1 dirhem = 4 dönük 1 dönük = 4 kırat 1 kırat = 4 bakray 1 bakray = 4 fitil 1 fitil = 2 nekir 1 nekir = 2 kıtmir 1 kıtmir = 2 zerre Ölçü birimleri kaç gram eder? 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282,945 gr (1280 gr) 1 batman = 6 kıyye = 7,544 kg 1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56,320 kg 1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225,798 kg 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem 1 miskal = 1,5 dirhem = 4,8 gr 1 dirhem = 4 dünük = 3,2 gr 1 dünük = 4 kırat 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal 1 bakray = 4 fitil 1 fitil = 2 nekir 1 nekir = 2 kıtmir 1 kıtmir = 2 zerre Ters Dönüşümler 1 kg = 312,5 dirhem = 0,781257 kıyye (okka) 1 kg = 0 okka + 311 dirhem + 12,5225 kırat Eski Sıvı Ölçüleri Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lülekullanılmıştır. 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır. Günlük yaklaşık 52 m³ su olarak kabul edilir. Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir. 1 Hilal 0,5625 lt/Dak. (Günde-0,81 m³) 1 Çuvaldız 1,125 lt/Dak. (Günde-1,62 m³) 1 Masura 4,5 lt/Dak. (Günde-6,48 m³) 1 Kamış 9 lt/Dak. (Günde-12,96 m³) 1 Lüle 36 lt/Dak. (Günde- 51,84 m³ ~ 52 m³)

Alan Ölçü Birimleri

Eski Alan Ölçüleri 1 arşın (zirai) ²= 0,57417 m²= 4 ayak² 1 dönüm (yeni) = 2500 m² 1 dönüm (büyük) = 2720 m² 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare) 1 atik evlek = 400 arşın²= 229,668 m² 1 yeni evlek = 100 m² 1 cerip = 3600 zirai²= 2067,012 m² 1 ayak² = 144 parmak²= 0,14354 m² 1 parmak² = 144 hat²= 0,00099751 m² 1 hat² = 144 nokta²= 0,000006927 m² 1 çarşı arşın² = 0,46240 m² 1 urup² = 0,007225 m² 1 kirah² = 0,0018062 m² 1 endaze² = 0,422500 m² 1 urup² = 0,0066015 m² Alan Ölçü Birimlerinde Ters Dönüşümler 1 m² = 1,740450 zirai²= 1 zirai²+ 426 parmak² + 71,89 hat² 1 m² = 2,162629 çarşı arşın² + 2 arşın² + 10 rubu² + 1,63 kirah² 1 m² = 2,366887 endaze² + 2 endaze² + 23 rubu² + 1,9 kirah² 1 ar = 0,1087781 dönüm = 174 zirai² + 25 parmak² + 133,24 hat² Kullanıldığı yerlere göre değişim gösteren eski alan ölçü birimleri Afyon 1 dönüm 2000,00 m² İzmir 1 satraç 0,57417 m² Ankara 1 mucur 32,3544 m² Karapınar 1 çiftçi dönümü 2500,00 m² 1 şinik 129,1883 m² 1 yeni dönüm 2025,00 m² 1 yarım 516,753 m² 1 hükümetdönümü 1000,00 m² Aydın 1 satraç 0,57417 m² K.Maraş 1 çiftlik 3000,00 m² 1 külek 17 kg Arhavi 1 kıye 150,00 m² Kelkit 1 kile 918,672 m² Bursa 1 muzur 4643,36 m² Niksar 1/2 tenekebuğday 1300,00 m² Çumra 1 dönüm 2500,00 m² Reşadiye 1 kil 2067,75 m² 1 havayi 17 litre 1 kot 459,00 m² Elazığ 1 kot 57,417 m² 1 evlek 229,75 m² 1 ölçek=4 kot 229,668 m² Samsun 1 kil 918,672 m² 1 urub (rubu) 918,672 m² Çarşamba 1 kesim 2765,0 m² 1 kil 3674,688 m² 1 kesim 2025,0 m² Eskişehir 1 araba ot 4-6 dönüm Terme 1 kesim 3600,00 m² Erzurum 1 batman 459,336 m² Alaçam 1 kabak 8000,00 m² Ermenek 1 kutu 4,5-5 kg Sivas 1 ölçek 918,672 m² Gaziantep 1 kile 160-170 kg 1 evlek 229,668 m² 1 timin 1/8 kile 1 kile 12861,408 m² Giresun 1 kod 1500,00 m² Tokat 1 rublağ 1837,344 m² 1 kıye 2500,00 m² Trabzon 1 kot 1200,00 m² 1 karış 20 cm² Ş.Urfa 1 timin 1837,344 m² Hadim 1 mandal 30-40 m² 1 kile 14698,752 m² 1 evlek 250,00 m² 1 ölçek 918,672 m² 1 dönüm 1435,4247 m² Yozgat 1 kile 918,672 m² İstanbul 1 kile 1837,344 m² 1 çerik 150,00 m² 1 müd 36746,88 m²

Zaman Ölçü Birimleri

Eski Zaman Ölçüleri * Alaturka Saat * Hicri Takvim Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı. Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu. Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu. Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk. Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu. Ağırlık ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu. Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu. TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi. Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi.

Yeni Ölçü aletleri

[Mezura] : Metraj ölçme amaçlı bir alet. [Şerit Metre] : [Terazi] : bir cismin üzerindeki yerçekimi etkisinden yararlanarak o cismin kütlesinin belirlenmesinde kullanılan bir ölçüm cihazıdır. [Açıölçer] : açıları ölçmeye yarayan aygıttır. [Pergel] : birbirine üstten eklenmiş iki koldan meydana gelen, çember çizmeye ve küçük mesafeleri ölçmeye yarayan alet. [Cetvel] : doğru çizgileri çizmeye yarayan, dereceli veya derecesiz, tahtadan, plastikten, madenden yapılmış araç, çizgilik ve liste, çizelge anlamlarına gelmektedir. [Lazlerli ölçüm aleti] : lazer ışı yardımıyla mesafe ölçmeye yarayan dijital ekranlı ölçü aleti. [Termometre] : sıcaklığı ölçmek için kullanılan alet. [Kumpas] : İki çenesi arasında kalan kısmı ölçen, sürgülü bir alettir. [Pedometre] : adım ölçen alet olarak tanımlanabilir. [Pistole] : kağıt üzerine tasarım yaparken vektörel (doğrusal eğri) çizmek için kullanılan, ölçü işaretsiz cetvel. [Takeometre] : bir arazinin yüz ölçümünü bulup planını yapmaya yarayan, dakika hassasiyetinde, yatay veya dikey açı ölçümleri yapan ölçü aleti. [Radar] : uzaktaki hedefleri mikrodalga yansıtma metodu ile tespit eden cihazdır. [Işık Ölçer] : ölçümü yapmaya yarayan her hangi bir aygıttır. İşleyimdeki (endüstrideki) uygulaması ile, ışıkölçer soğurma ve dağılma saptayan veya ölçen bir aygıttır. [Barometre] : atmosfer basıncını ölçmeye yarayan bir alet [Hidrometre] : sıvıların özgül ağırlığını ölçmeye yarayan alete verilen isimdir. [Higrometre] : havadaki nemi ölçmek için kullanılan bir araçtır. [Galvanometre] : elektrik akımındaki değişimin manyetik alan oluşturması prensibiyle çalışan bir tür test cihazıdır. [Eğimölçer] : dünyanın manyetik alanının yerel ufka göre derinliği ya da eğimi ölçülür. [Makmetre] : bir uçağın Mach (mak) sayısını (uçağın hızının sesin atmosferdeki hızına oranı) ölçmeye yarayan alet. [Stackmat zamanlayıcısı] : Rubik küpü, bardak sıralama gibi hıza dayalı zeka ve yetenek oyunlarında daha hassas ve doğru bir sıralama yapmak için kullanılan bir zaman ölçme cihazıdır. [Sismograf] : yer sarsıntılarının büyüklüğünü, süresini, merkezini, ve saatini saptamaya yarayan aygıta denir. [Logometre] : iki elektrik büyüklüğünün oranını ölçmeye yarayan cihaz. [Avometre] : akım (Amper), gerilim (Volt),direnç (Ohm) ve kısa devre ölçebilen elektronik alet. [Tansiyon aleti ya da kan basıncı ölçer] : kan basıncının ölçülmesine yarayan bir araçtır. [Venturi metre] : akışkanların debisini ölçmekte kullanılan, iki ucu açık, kesiti ortasına doğru her iki ucundan da daralan ve ince bir tüp şeklinde olan bir ölçü aletidir. [Durometre] : bir materyalin üzerine çentik atılmasına gösterdiği dirence göre sertliğinin ölçülmesine dayalı bir metoddur. [Sekstant] : denizlerde gemicilerin, bulundukları yerin enlem ve boylamların belirlenmesi amacıyla, güneşle ufuk düzlemi arasındaki açısal mesafeyi ölçen optik seyir cihazı. [Frekans ölçer] : Rezonans boşluğu kullanılarak frekans ölçümü yapma prensibiyle çalışır. [Fotometre] : elektromanyetik spektrumun kızıl ötesi, görünür ışık ve mor ötesi bölgeleri (bu üçüne kısaca optik bölge de denilir) içinde kalan radyasyonun enerji ölçümü ve/veya renk belirlemesinde kullanılan ölçü aleti için genel isimdir. [Girişimölçer] : ışığın girişim özelliğinden faydalanılarak çok küçük mesafelerin ve maddelerinin kırılma indislerinin ölçümünde ve saydam cisimlerin yüzeylerinin düzgünlüğünün kontrolünde kullanılan bir ölçü aletidir. [Kalorimetre] ([ısı ölçer]) : bir nicelik olarak ısıyı ölçen aygıttır. Kalorimetri ise "ısı ölçüm bilimi" ve "ısı ölçümü" için kullanılır. [Çiftölçer] : kuvvet çiftlerini ya kendisine eşit, ancak karşıt yönde ve bilinen bir kuvvet çifti (karşılaştırma yöntemi) ya da değişken ve ölçülebilir bir büyüklükle doğru orantılı bir kuvvet çifti uygulayarak (uzanım yöntemi) ölçmede kullanılan aygıt. [Polarimetre] : maddelerin optikçe aktifliklerini ölçen cihazdır. [Radyometre] : ortamdaki, ışık şiddetini ölçer. [Tansiyometre] : toprağın su (nem) içeriğinin dolaylı bir ölçümü olan toprak suyu gerilimini belirlemek için kullanılan bir aygıttır. [Magnometre] ([Manyetometre]) : Manyetik alanın yoğunluğunu ölçmeye yarayan bir araçtır. [Altimetre] : deniz seviyesine göre bir yerin yüksekliğini ölçebilen özel bir barometre. Barometreler basıncı mm civa olarak göstermelerine mukabil; altimetre, yüksekliği doğrudan doğruya metre cinsinden gösterir. [Dozölçer] : nükleer ışınım altında kalmışlık derecesini ölçen aygıt. [Anemometre] : rüzgar/hava hızını ölçen alettir. Havalandırma sistemlerinde ve Meteoroloji istasyonlarında kullanılır. [Akışmetre] ([debimetre]) : gaz, sıvı ve buhar gibi akışkanlığı olan ve bir tesisat üzerinden geçen maddeleri, "birim miktar / birim zaman" cinsinden, mekanik ya da elektronik olarak ölçen cihazdır. [Multimetre] : cihazlardaki akım ve gerilimi ölçmeye yarayan alet. [Ampermetre] : bir iletkenden geçen elektrik akımının şiddetini ölçen alet. [Voltmetre] : devrenin herhangi iki noktası arasındaki potansiyel farkını (gerilimi) ölçmek için kullanılan araç. Akim, gerilim, direnç aynı ölçü aleti tarafindan ölçülebiliyorsa bu ölçü aletine avometre, bu üç ölçümün haricinde başka özellikleri de bulunan ölçü aletine multimetre denir. Yeni Ölçü Aletlerinin Sınıflandırılması *Analog Ölçü Aletleri *Dijital Ölçü Aletleri *Kaydedici Ölçü Aletleri *Toplayici Ölçü Aletleri 1. Analog Ölçü Aletleri Analog ölçü aletleri ibreli ve kadranli aletlerdir. Kadran ölçülecek degere göre taksimatlandirilmistir. Analog ölçü aletlerinin genel özelligi sürekli degisim gösteren büyüklüklerin ölçümünde sagladigi kolayliktir. 2. Dijital Ölçü Aletleri Sayisal ölçü aletleridir. Yani ölçülmek istenen büyüklügü ekranda rakamlarla gösterirler. 3. Kaydedici Ölçü Aletleri Ölçtükleri büyüklüge ait degerleri sürekli hareket eden bir kagida kaydeden aletlerdir. Örnegin depremlerin büyüklüklerini gösteren kayit cihazları, kalp atislarıni kaydeden elektrokardiyograf, meteorolojide havanin isisini, nemini, basincini gösteren kayit cihazları, yalan makineleri. 4. Toplayici Ölçü Aletleri Ölçtükleri büyüklükleri toplayarak kaydeden cihazlardir. Örnegin elektrik sayaçları. Analog Ölçü Aletlerinin Avantajları Ölçtükleri büyüklük ile baglantiya geçtikleri anda ibreleri sapar. Yani hizli çalisirlar. Daha basit yapili olmaları sebebiyle ucuzdurlar. Bakim ve onarimları kolaydir. Analog Ölçü Aletlerinin Dezavantajları *Kadran alani sinirli oldugu için gerektigi gibi taksimatlandirilma zorlugu vardir. Ibrenin gösterdigi deger %1-3 arasinda farkli olabilir. *Ölçülen degerin okunmasindaki hassasıyet kisiden kisıye degisebilmektedir. *Okuma hizi da kisiden kisıye degisir. *Elektromanyetik alandan etkilenirler. *Mekanik ariza yapma olasilikları fazladir. Dijital Ölçü Aletlerinin Avantajları *Ölçülen degeri ekranda gösterdigi için insandan kaynaklanan okuma hatalarıni ortadan kaldirirlar. *Yapisindan kaynaklanan hata, %0,01 civarindadir. *Enerji sarfiyatları çok azdir. *Elektromanyetik alandan etkilenmeleri çok azdir. *Mekanik ariza yapmazlar. Dijital Ölçü Aletlerinin Dezavantajları *Gösterge olarak LCD veya LED kullanildigi için uzaktan okunmasi zordur. *Üretimi, onarimi, bakimi zordur dolayisıyla daha pahalidir.

555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555555