Türkçe Bilgi: Eski Mezopotamya

Yunanca bir kelime olan Mezopotamya, Fırat ile Dicle arasında kalan ince uzun, dar ülke ile bu iki nehrin vadisini, iki tarafın ve çevresini işaret eder. Bugünki Irak olarak da mütalaa edebiliriz.Fakat Irak´ın çöl kısmı (Badiyetü´s-Şam = Suriye Çölü) ve kuzey-doğunun dağlık bölgesi, dışarıda bırakılmalıdır. Mısır için Nil ne ise, bu bölge için de Dicle-Fırat aynı şeydir. Hayatı teşekkül ettirmiş, medeniyeti doğurmuştur.

Yazı´da bu bölge, bir kaç asır Mısır´a tekaddüm ederek, ilk dünya parçası ve coğrafya sahası olarak tarih zamanlarına girmiştir. Onun için "Tarih Sumer´de başladı" sözü doğrudur. Bölgede, iki ırk grubu mevcud olmuştur: Sami Olmıyanlar ve Sami Olanlar. Medeniyet kurucu olanlar Sami Olmıyanlar yani Sumerler´dir (Sumer veya Sümer). Samiler, Sümerler´den çok sonra bölgeye güneyden, Arabistan´dan gelip yerleşmiş ve küçük bir grup olan Sumerler´i azınlıkta bırakmış, hatta zamanla tamamen eritip temsil etmişlerdir. Bu suretle zamanla ülke, tamamen bir Sami ülkesi olmuştur. Samiler, Sumer´in yüksek medeniyetini oğrenmişlerdir. Bununla beraber Sumerler de ülkenin otokton (yerli) ahalisi olmayıp, dışarıdan, muhtemelen doğudan gelmişlerdir. Bir zamanlar revaçta olan Sumerler´in Türkler´le akraba, hatta "Türk" oldukları, hiç bir ilmiyetti olmıyan bir faraziyyeden ibarettir. Ari (Hind-Avrupalı) oldukları hakkında bazı emareler vardır.

Sumerler, M.Ö. 3300´den önce doğudan gelip yerleşmişler ve bir müddet sonra yazı´yı bulup kullanarak, (3100´den önce) Tarih çağlarını açmışlar, tarihöncesi çağlarına son vermişler, Ilk Çağ´ı başlatmışlardır.

Asıl Sumer denen ülke, bugünki Bağdad´ın güneyinden başlıyarak, bugün Şatt´ın başladığı (Yani Dicle ile Fırat´ın birleştiği) yere kadar uzanan, Dicle ile Fırat arasıdır (o zamanlar Şatt mevcud olmayıp, Dicle ile Fırat ayrı ayrı Basra Körfezine akarlardı). Bugün Şatt´ın başladığı çevreye Kalde, onun güneyinde kalan, Basra körfezi`nin kuzeyine, bugünki Şatt´ın denize döküldüğü bölgeye de Sinear denmektedir. Bugünki Bağdad´ın kuzeyinde kalan bölgenin o çağda adı Akad (Akkad), onun kuzeyinde kalan ülke de Asur´dur ki, bugünki Musul bölgesidir. Asur ülkesi, Zab ırmaklarının çevresini de içine almaktadır.

Gayrı Sami Sumerler´den sonra ülke, Üçüncü Bin´de (yani M.Ö 3000-2000 arasında) Sami istilasina uğramıştır. Sami ırkların anavatanı olan Arabistan´dan, çölden, güneyden kuzeye doğru, Kaldeliler (Keldaniler), Amurrular, Akkadlar göçü başlamıştır. Akkadca, bir Sami dil olarak ülkeye hakim olmuş ve Sumerce´yi yavaş yavaş ortadan kaldırmıştır. Doğudan, bugünki Iran tarafından da Elamlar (Elamlılar) gelmişlerdir (III.Bin). Elamlılar, bir Ari (Hind-Avrupa) kavmidir. Elam denen ülke, bugünki Huzistan (Iran Arabistanı)`dır, yani Basra Körfezi´nin kuzey-kuzey-dogusudur.

1. Sumerler (M.Ö. 3300-1975)

M.Ö. 3300 - 2715 = 585 yıllık devre, Sumer tarihinin karanlık çağıdır. Efsane çağı da diyebiliriz. Tarihi olayları 2715 - 1975 = 740 yıl müddetle kronolojik olarak takib edebiliyoruz. Böylece iki çağın Sumer tarihi 1325 yıl sürmüş oluyor. Sumer başkenti Ur, bugünki Suk´s-Şüyuh kasabası civarında, Fırat´ın güney kıyısında, Basra´nın kuşuçuşu 120 km kadar kuzey-batısındadır. Uruk şehri, bugünki Kurna kasabası yakınlarında, yani Şatt´ın başladığı yerde, Dicle ile Fırat´ın birleştiği yerin kuzey sahilindedir. Lagas şehri, Dicle´nin doğu kıyısına yakın, bugünki Amare şehri yakınlarındadır. Agade (Akkad) şehri, bugünki Bağdad yakınlarındadır.

Sumerler, bir kac siteden ibaret saha bakımından küçük krallıklar kurmuşlardır. Bu bakımdan da, coğrafya azametine meydan okuyan Türkler´in kurdukları devletlere benzemez devletcikler kurmuşlardır. Ama bu siteler devletcikleri, Eski Yunan siteleri gibi, medeniyetce yüksekti. Sumerler´in nüfüs azlığı, M.Ö. ...VI. asırda, hatta daha evvel, Sami göçleri ile takviye edilmiştir. Ancak Samiler, zamanla Sumerler´i temsil etmişlerdir.

Eski Mezopotamya

İlgili konular

Mezopotamya

Mezopotamya Mimarisi

Lugalbanda

Aramiler

Eski Farsça

Asurlular

Amoriler

Obeyd Kültürü