Kuranı Kerim`de resim, heykel
Kuranı Kerim`de "Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar, fal okları şeytana ait pis işlerdir, artık bunlardan kaçının ki kurtuluşa eresiniz" emri vardır (Maide suresi: 90. ayet). Buradaki içki, kumar, dikili taşlar, fal okları kavramları hamr, meysir, ensab, ezlem`dir. Ayette geçen ensab kelimesinin içeriği olan fal okları, İslam alimlerince şöyle yorumlanmıştır:- 1. Putperest Arapların üzerlerinde kurban kesip ibadet ettikleri dikili taşlar.
- 2. İbadet için dikilmiş putlar.
- 3. Resim, tasvir.
Kuranı Kerim`deki bir başka ayet "Ona (Süleyman`a) kalelerden, timsallerden, büyük havuzlar gibi çanaklar ve sabit kazanlardan dilediğini yaparlardı" ayetidir (Sebe suresi: 13). Bu ayette geçen temasil kelimesi, suretler şeklinde açıklanmıştır.
Hadislerde resim, heykel
İslam dininde ikinci kaynak olan hadis biliminde ise aşağıdaki hadislerle konu açıklanmaya çalışılmaktadır:- 1. Allah`ın yanında azabı en şiddetli olan insanlar tasvircilerdir (Müslim 6:369).
- 2. Şu suretleri yapanlar kıyamet gününde azap görürler ve kendilerine yaptığınız suretlere can verin denilir (Müslim 6:368).
- 3. Her musavvir cehennemdedir. Musavvirin, tasvir ettiği her surete kıyamet gününde Allah hayat verir de o canlı suret cehennemde kendini yapana azap eder. Eğer sanatına devam etmek zorunda isen ağaç resmi ve canlı olmayan vucut kısımlarının resmini yap (Müslim 6:370).
- 4. Hz. Aişe naklediyor: Hz. Peygamber evinde üzerinde haç bulunan birşey bırakmazdı, onu bozar veya keserdi (Buhari, Mezalim 31; Büyu 102).
- 5. Ebu Hüreyre Rasulullah`tan naklediyor: Aziz ve celil olan Allah şöyle buyurmuştur: Benim yarattığım gibi yaratmaya savaşan kişiden daha zalim kim vardır? Haydi onlar yoktan bir zerre yaratsınlar yahut bir habbe meydana getirsinler veya bir arpa danesi yaratsınlar (Müslim 6:372).
- 6. Melekler, köpek ve tasvirlerin bulunduğu eve girmez (Müslim 6:358).
- 7. Cebrail, Hz. Peygamberin yanına girmek için izin istedi. O da girin buyurdu. Cebrail `nasıl gireyim, evinde birtakım at ve insan şekillerinin üzerinde bulunduğu bir perde asılıdır. Ya bu resimlerin başlarını koparmalısınız yahut bu perdeyi indirip yere sermelisiniz` dedi (Buhari tecrid 6:416).
- 8. Hz. Aişe`nin nakışlı örtüsü hakkında Peygamber şöyle buyurdu: Onu benden uzaklaştır, onun resimleri namaz kılarken gözüme çarpıyor (Buhari, Libas:91). Hz. Aişe naklediyor: Hz. Peygamber bir seferden geldi. Benim şekilli perdemi yırttı, yüzünün rengi değişti ve: Ey Aişe, kıyamet gününde insanlar içinde en şiddetli azaplısı Allah`ın yaratmasına benzetmeye çalışan kimselerdir, buyurdu. Biz o perdeyi kestik, ondan bir iki tane yastık yaptık (Müslim 6:364-5; Buhari, Mezalim:132).
- 9. İçinde suretler bulunan eve melekler girmez (Buhari, Libas 91).
- 10. Hz. Aişe, Hz. Peygamber`in bir sefer dönüşü üzerinde suretler bulunan bir perdeyi hemen indirmesini söylediğini nakleder (Müslim 6:363, Ebu Davud Libas:45; Tirmizi Edeb:44).
- 11. Kiliselerdeki tasvirler üzerine Peygamber şöyle buyurdu: Bunlar, aziz bir kimse öldüğü zaman hemen onun kabri üzerine bir mescit yaparlar ve o azizin bir resmini mescide korlar. Bunlar Allah yanında halkın en kötüleridir (Buhari, tecrid 4:479; Müslim 2:153).
- 12. Bir yerde Peygamber, bir konuyu, elindeki değnekle kuma şekiller çizerek ashabına anlatmıştır (Buhari, Tecrid 12:180, 359).
İslam öncesi resim
Musevilik oyma put yapmayı, suretleri ve bunlara tazimi, dikili taşları yasaklar (Tevrat, tesniye bölümü). Hz. Musa`nın emrinin dinlenilmemesi ve altın buzağı yaparak buna tapanlar Kuranı Kerim`de bildirilmektedir (Bakara, 52).Hıristiyanlık, Hz. İsa, Hz. Meryem ve havarilerin, meleklerin resim ve heykellerini kiliselerde, ibadet yerlerinde doğal hale getirdi. 8. yüzyılda Hıristiyanlık içinde heykelleri kırma ve iconoclasm tepkisi meydana gelmiştir.
Doğu dinleri, Budizm, Çin ve Hint dinlerinde sayısız kutsal resim ve heykeli yapılmıştır.
Resmin haram olanları ve caiz görülen resimler
İslam, doğuşundan itibaren putları kırmış, yıkmıştır. İslam peygamberi, Mekke`yi fethettiğinde Kabe içindeki bütün heykel ve resimleri temizlemiştir. Canlı varlıkların resimlerinin yapılması, suretler büyük günahtır. Canlı olmayan tabiat resimleri yapılmasına izin verilmiştir. İslam dininde suret işi, Allah`ın yaratıcılığını taklit ve puta teşvik temelinde yasaklanmıştır. Bu yüzden, üzerinde resim olan eşya, resimli kartpostal, resimli kağıt caiz değildir. Oyuncaklar, bundan istisnadır. Tapınaklar içinde her türlü resim yasaktır. Hıristiyanlardaki tasvircilik ve Budizm`deki Buda heykelciliği İslam dininde yasaktır.İslam dini tasvirde, heykelde, tazime ve tapınmaya götüren her işi yasaklamıştır. Mukaddes kişilerin resimlerinin çizilmesi, tasvir edilmesi kesin olarak yasaklanmıştır. İslam güzel ahlaktan ibaret olduğunu bildirmiş ve ahlaksız resimleri, açık saçık her türlü baskıyı, müstehcen basım ve yayını, müstehcen sinema ve filmleri haram kılmıştır. Bununla birlikte, eğitim için çizgiyle anlatımı, fotoğrafçılıkta manzara çekimiyle vesikalık fotoğrafı, bilimsel ve idari işlerde kullanılan fotoğrafları serbest bırakan görüşler çoğunluktadır.
İbadet yerlerinde resim
İslam alimleri, mescitlerde ve camilerde tasvir ve yazıların bulunmasını caiz görmemişlerdir. Bu nedenle bütün camilerde, Allah, Muhammed, Ebubekir, Ömer, Osman, Ali hatlı levhalar ve ayet hatlarından başka bir tasvir bulunmaz. Halılar düz veya geometrik desenlidir. Yüzük ve para üzerindeki resimlerin ibadete engel olmadığı, üzerinde tasvir bulunan elbiseyle, baskılı tişörtle namaz kılmakta sakınca olmadığı belirtilmiştir.Resimli eşya
Tıp, edebiyat ve eğitim kitaplarında tasvir caizdir. İslam tarihinde Kuranı Kerim ve Hz. Peygamber`in hayatı resimli olarak basılmamış, minyatür sanatıyla tasvir yapılmış, ancak minyatürde bile İslam Peygamberi tasvir edilmemiştir. Hiçbir sinema filminde Hz. Peygamber rolü oynanmamıştır. İslam dünyasında sadece İran`da temsili resim gelişmiş, Hz. Ali tasviri, sembolik anlatımı yapılmıştır. Osmanlı sultanları 15. yüzyıldan sonra resimlerini yaptırmışlardır (Fatih, Yavuz, II. Selim, IV. Murad vd).İslam paraları üzerinde çoğu zaman elhamdülillah, Allahüekber, bismillah, lailaheillallah ibareleri basılmış, resim konulmamıştır. İslam sanatı, bütün alanlarda estetik doktrinlere yer vermemiş, hüvelbaki (baki olan Allah`tır) ilkesince, tevhidi öne çıkarmıştır.
