Kayaçların Özellikleri Nelerdir,Nasıl Oluşur ve Peribacalarının Oluşumunda Etkili Şeyler Nelerdir?

Kayaçlar çeşitli l parçacıklarının bir araya gelmesinden, yada tek bir mineralin çok sayıda birikmesinden meydana gelirler. Kayaçlar oluşumları sırasında kazandıkları özelliklere bağlı olarak yer altı suyu ve ortamın özdirenç parametreleri açısından önem taşırlar. Bu nedenle bütün jeofizik çalışmalarda kayaçların temel özelliklerinin bilinmesi gerekir. Bu nedenle biz özdirenç çalışmalarını yapmadan önce kayaçların kayaç türlerini ve kayaç yapısı hakkında söz edilecektir. Özellikle kayaçların özdirençleri bizi ilgilendirecektir. 1. Kayaç Türleri Kayaçlar oluşum şartlarına ve kökenlerine göre magmatik, tortul ve mertamorfik olmak üzere üç grupta incelenebilir. 1.1. MAGMATİK KAYAÇLAR Erimiş silikat hamuru olan magmanın yerkabuğunun derinliklerinde veya yer yüzünde soğuyarak katılaşması sonucu meydana gelen kayaçlar magmatik kayaçları oluştururlar. Bu soğuma ve katılaşma yeryüzünde veya yeryüzüne yakın derinliklerde hızla olursa yüzey kayaçları (volkanik kayaçlar) adını alır. Magmatik kayaçlar genellikle sert ve sağlam kayaçlardır. Bu kayaçlar az veya çok çatlaklı olduğundan buda bizim ölçülerimizi olumsuz etkilemektedir. Bu kayaçların en önemlisi olan serpantin, bazalt ve andezit kayaçların özellikleri aşağıda verilmiştir. Serpantin : Yeşil renkli parlak ve kaygan kırılma yüzeyli olan serpantin bir ayrışma kayacı olup magnezyumlu silikatların su ile bozulmasından oluşur. Serpantin bileşimindeki su, kayaç hacmini arttırır ve çatlakların oluşmasına neden olur. Basınç etkisiyle oluşan bu çatlakların arası cilalı bir yapı gösterir. Bazen bu çatlaklar yabancı kristallerle de dolabilir. Serpantinin bu çatlaklı yapısı yeraltı suları açısından akifer özelliği taşır. Derin Kayaçlar Volkanik Kayaçlar Granit Ririyolit, Riparit Grano-Diyorit Riyadasit Kuvarslı Diyorit Dasit Siyenit Trakit Monzonit Latit Diyorit Andezit Gabro Bazalt, Diyabaz Peridotit Dunit, Pikrit Tablo-1 : Magmatik kayaçların türleri Bazalt : Yeryüzünde en çok rastlanan volkanik kayaçlardır. Ayrışma sonucunda çatlaklı yapısal özellik kazandıklarında yeraltı suyu açısından önem kazanır. Yapısı gereği çok sert olduğu için delinmesi zor olan kayaçlardandır. Andezit : Genellikle porfirik yapıda olup yeryüzünde büyük volkan silislerinde bol miktarda rastlanır. Lav akıntıları, dayklar veya boru biçimli şekillerde bulunabilir. Andezitler altın, gümüş ve bakır gibi ekonomik mineraller içerdiği için maden yatakları açısından önem taşır. Ayrıca çatlaklı ve kırıklı yapıda olduklarında yeraltı suyu taşıma özelliği gösterir. 1.2. TORTUL KAYAÇLAR Bu kayaçlar, çeşitli etkilerle kayaçlardan koparılan parçaların sürüklenerek birikmesinden oluşur. Bu kayaçlar genellikle tabakalı yapıda olup çoğu kez fosilde içerirler. Tortul kayaçlar kökenlerine ve oluşum şartlarına göre üçe ayrılırlar. 1.2.1. Kırıntılı Tortul Kayaçlar Çeşitli büyüklerde taş ve mineral parçalarının karalarda ve denizlerde çökmeleri ile meydana gelen kayaçlardır. Değişik boyuttaki tanelerin bir çimento maddesi ile birleşmeleri sonucu katı ve sıkı halde bulunan çimentolu tortul kayaçları oluştururlar. (kumtaşı, konglomera). Eğer taneleri birbirine bağlayacak ara madde yoksa taneler serbest kalır ve çimentosuz tortul kayaçlar meydana gelir.(kum, kil, çakıl, vb) Tane Çapı (mm) Çimentosuz Çimentolu >> 0.2 Blok Moloz Çakıl Kum Karışık Kum Feldispatlı Kum Breş Konglomera Anglomera Grovak Kuvarsit Arkoz Kaba Tüf <0.2 Silt Kil Şeyl Sleyt Arduvaz Lös Tablo-2 : Tane çapına göre kayaçlar Kum : Kumlar genel olarak ayrışmaya uğramayan sert ve silisli kırıntılardan ve özellikle kuvars taneciklerinden oluşur. Bunlardan başka kalsiyum karbonatlı, jipsli vb. kumlar vardır. Kumlar tane çaplarına göre; Ø 0.1 - 0.2 mm arası ince kum, Ø 0.2 - 1.0 mm arası orta kum, Ø 1.0 - 2.0 mm arası ise iri kum olarak adlandırılır. Kil : Magmatik kayaçların içerisindeki feldspatların ayrışmasından oluşan ince taneler çökelerek kil tabakalarını oluşturur. Bu tabakalar daha sonra sıkışarak kil taşlarını oluşturur. Kilin genel özellikleri ise; asitten etkilenmesi, tırnakla kolay çizilmesi, dili çekmesi, gözenekliliğin fazla ve geçirgenliğinin çok olması, elle dokunulduğunda sabun gibi kaygan bir yapı göstermesi ve yaşken özel bir kokuya sahip olması şeklinde özetlenebilir. Saf kile kaolin denir. Fakat killer çoğunlukla saf halde bulunmayıp diğer maddelerle karı

Kayaçların yerşekillerinin oluşum ve gelişimlerine olan etkisi ; Kayaçlar su, gaz ve organik varlıkların dışında yerkabuğunu meydana getiren unsurlardır. Yol yarmaları, maden ocakları ve taş ocakları gibi yerlerle, toprak veya enkaz örtüsünden yoksun topografya yüzeylerinde mostralarına rastladığımız kayaçlar, yer şekillerinin oluşum ve gelişimlerinde rol oynayan önemli etmenlerden biridir. Onların fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki farklılıklar yer şekillerinin de farklı olmalarına sebep olur. Çünkü bu özellikler, kayaçların, aşındırma etmen ve süreçlerine karşı dayanıklı veya dayanıksız olmalarını tayin eder. Örneğin kalker ve jips gibi eriyebilen kayaçların bulunduğu sahalarda lapya, dolin, uvala gibi özel yer şekilleri oluşmaktadır. Genel olarak, tektonik hareketlerle ters durumlar meydana gelmemişse, aşınmaya karşı dayanıklı kayaçlar yüksek yer şekillerini, kolay aşınan ve parçalanan kayaçlar ise alçak yer şekillerini meydana getirirler. Granitlerden müteşekkil sahalarda granit topografyası adı verilen özel bir topografya tipi oluşur. Benzer şekillere siyenit, diorit, andezit, bazalt ve gnays gibi heterojen kayaçlar üzerinde de rastlanır Yerkabuğunu oluşturan kayalar Yerkabuğunun ana malzemesi taşlardır.çeşitli minerallerden ve organik maddelerden oluşan katı doğal maddelere taş yada kayaç denir. Yer üstünde ve içinde bulunan tüm taşların kökeni magmadır.Ancak bu taşların bir kısmı bazı olaylar sonucu değişik özellikler kazanarak çeşitli adlar almıştır. . Kayaçlar kökenlerine göre üç ana grup altında toplanırlar 1. Magmatik ( Püskürük – volkanik – katılaşım ) kayaçlar 2. Tortul ( Sediment – birikim ) kayaçlar 3. Metamorfik( Başkalaşım ) kayaçlar

peri bacalarının oluşumunda tüfler etkilidir. Tüf, volkanlardan çıkan ince boyutlu malzemelerin(özellikle küllerin) oluşturduqu kayaçlardır. Açık renklidir ve çok kolay aşınır. Volkanik tüfler, yurdumuzda nevşehir-ürgüp-qöreme yöresindeki karakteristik yüzey şekillerinin qelişmesine neden olmaktadır.