140px
Kayılar Osmanlı Devleti`nin kurucuları Kayı Boyu`nun Rumeli`de yerleştiği şehir. Gazi Evrenuz Bey (veya Evrenos Bey) ve arkadaşları tarafından kurulan stratejik şehirin adıdır. Urfa üzerinden geleren kayı boyunun Osmancık -ki Osmancık Osman gazinin doğduğu yerden dolayı bu adı almıştır-, Bilecik , Bursa , Çanakkale , Keşan, Kavala üzerinden Rumeli yi fethederken Vardar ovası kıyısında yerleştikleri şehrin adıdır. Bir çok Türk ve Tatar boyunun da yerleştiği ve asker yetiştirmiş önemli bir Osmanlı şehridir.
Etimolojisi
Osmanlıca K-Y-L-R diye yazılır. Ora muhacirleri biz Kayılar`lıyız derken ı var yok gibi teleffuz ederler.*Kayalar, Kayılar veya Kaylar Osmanlı Devleti-i Aliyesinde Rumelinin Başkenti olan Manastır`ın en önemli kazası(ilçesi)ydı.- Kailar İngilizce yazışmalarda arşivlerde Kayılar Kailar şeklinde yazılmaktadır.
- Ptolemaida Kailar(Toleymeyida Kayılari)
- Ptolemais
- ΠτολεμαÎδα
Tarihçesi
- Asıl adı Tapu Tahrir Defterlerinde Kazay-ı Cum`a (nam-ı diğer "Kayılar Kazası") olarak geçer. Halk arasında Kazayı cuma tutmamıştır. Rumelinin başkenti Manastıra yakın Müslüman Türklerin yerleştiği en önemli bir yerdi. İn Obası, Cerelli, Cuma bektaşi yerleşim yerleridir.
- Adını Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilmesi sonrasında buraya yerleştirilen Kayı boylarından almıştır.
- 1924 Nüfus Mübadelesi`nden sonra Pontus Rumları`nın yoğun olarak yerleştiği merkezlerden biri olmuştur.
İdari Tarihçesi
Kayılar, Rumelide bir dönem Selanik`e bir dönem Manastır`a bir dönemde Serfiçe`te bağlı olan Kazai Cuma (namı diğer: Kayılar Kazasının (ilçesinin) adıdır. Osmanlıca K-Y-L-R Kayılar, Kayalar , Kaylar kazası yerine Avrupa metinlerinde Latince Kailar kullanılırdı. Bir dönem greklerce Ptolemaida Kailar a değiştirildi şimdilerde Grekler "Ptolemais" demektedirler:- Osmanlı`da:
Şehir Merkezi iki ana parçaya ayrılır: 1.Aşağı Kayılar) ve Yukarı Kayılar)
- Yunanistan`da:
Nüfusu:
- Ana madde: Nüfus Mübadelesi
- Ana madde:Rumeliden Gelen Muhacirler
- Ana Madde :Anadoludan Giden Mubadiller
- Kuruluşu:
- 19 yy Kemal karpatın kiatbından alınacak
- 20 yy
- 2001:32000
Kayılarda Nüfus Hareketleri
Kayılardan Anadoluya Gelen Muhacirler
-Zeyfe Eminler sülalesi -Zenginler -Molla İsiinler(Hüseyinler) -Uzun İsiinler(Hüseyinler) -Mazlum Beyler -Halit Hocalar -Genç Sülalesi(Kısa Hocalar) -Fehim Ağalar -Nalbant Veli -Zenun agalar -islam agalar -MEÇOLAR(GÜMÜŞBAŞLAR)Anadoludan Kayılara Giden Rumlar
Ekonomi:
Bölgedeki zengin linyit rezervleri nedeniyle Yunanistan`ın elektrik ihtiyacının % 70`ini karşılayan 4 termoelektrik santral ı bulunmaktadır. Kosovada buna benzer.Tarihte Kaylarlılar
- Debreli Hasan
- Mazlum Bey
- Zeyfe Eminlerden Bekir Bey
- Bayram bin Yusuf
- Koca İbrahim Ağa
- Erdemuşlu Asker Bayram Ağa
- süvari çavuşu Rıdvan Ağa
Kayılar Kökenliler:
- Necati Cumalı; Romancı
- Lütfullah Kayalar; eski Tarım Bakanı
- Cem Kozlu; THY Eski Genel Müdürü ve Coca-Cola Genel Müdür Yardımcısı
- Kenan Yaşar; Şair ve yazar
- Orhan Vardar; Profesör
- Ahmet Suphi Furat; Arap Dili ve Edebiyatı Profesörü
Meşhur Kayılar Aileleri
- Zeyfe Eminler : Sandık Emini Zeyfe Emin Efendinin torunları
- Mazlum Bey
- Zenginler
- Uzun İsiinler (uzun Hüseyinler) veya Molla Hüseyinler
- Halit Hocalar
- Genç Sülalesi(Kısa Hocalar)
- MEÇOLAR(GÜMÜŞBAŞLAR)
- Şenlik Sülalesi (Sivas`a muhaceret eden Küçük Bayram (Şenlik) ve oğulları Emin, Şefik, Durak ve Salim)
- osman hocalar(dokuz köyü)
Kayıların Köyleri (Karyeleri)
- Erdoğmuş yerel lehçe ile Erdemuş Uzun İsinler(Molla İsinler)
- Kuzlu (oğuzlu karyesi diye tapu tahrir defterlerinde geçer.)veya Anadoluda nüfus kayıtlarında kuzlu küy - Kozlu köy diye geçer .Meşhur Cem Kozlu buralıdır.
- Çalcılar
- Hasan Köyü
- Karapınar Köyü Bakınız: Karapınar muharebesi
- Çalcılar
- Köseler
- Ağustos
- KaraferyeBakınız:Karafere Muharebesi
- Sele
- İn ObasıKaramanoğulları`ndan getirilmiş Kıpçak-Tatar savaşçılar ve akıncılar tarafından kurulmuştur. Yerel ağızda "İnebosu" olarak anılır. Köyün üst başında bir kaç tane mağara bulunmakta ve bunlar atalar ve şaman kültüründen dolayı kutsal sayılmaktadır. Topçular ve Cuma tekkesi arasinda Sarikaya eteklerinde kurulmustur. Yeni adi Akrini`dir ve Sakarya Karasu kökenli ortodoks Lazlar yasamaktadir. Mübadelede, İn Obasi halki Cerelli ve diger yakin köylerden az sayida aileyle birlikte Manisa, Samsun-Havza, Sivas-Divriği, Elazig`in yakin köyleri ve Nigde civarina yerlestirilmislerdir. Parçalanmiş olan aileler daha sonra Havza (Seyhkoyun ve Hacidede köyleri)ve Manisa (Merkez Yeniköy)de toplanmislardir. In Obasi köyde bulunan Öksüz Baba türbesi ve vakfiyla beraber kutsal inleriyle taninirdi. İnlerin kutsallığı Kıpçak Türklerinin şaman öğretilerinden ileri gelmektedir. İslam anlayışları savaşçılıklarından ve Osmanlı`ya asker sağlamalarının etkisiyle birlikte bektaşidir.
- Cerelli Cerelli köyü simdiki adi Haravgi olan eski Cuma yakininda bir köydür. Halkindan bir kismi In Obasi köylüleriyle akrabaliklari nedeniyle 1924 mübadelesinde Anadolu`da ayni yerlere yerlesmislerdir. Cerelli köyünde, tipki Cuma gibi, su anda oturum bulunmamaktadir. Sarigöl altinda bulunan kömürün islenmesi amaciyla kurulan 4 büyük termik santralinin yarattigi hava kirliligi Kaylar ovasinin bir kismini yasanmaz duruma getirmistir. Bu nedenle Cuma (Haravgi) kazasi ve ona bagli bazi köyler su anda bosaltilmis bulunmaktadir.
- Topçular
- Baraklı
- Çerkesköy
- Çeşme
- Aydos
- Gülünç
- KölemezKölemez,koyun sütünden yapılan bir süt mamülü olup koyun sütü koyulaştığı zaman kaymak kıvamında yapılan ve yörüklere mahsus bir süt yiyeceğidir.Ortakçıların sürü sahiplerine sürülerin sütten kesilmelerinin son demlerinde verilen nefis yiyeceğin adıdır. Kölemezliler urfa karacadağ dan gelen kayı aşireti olmaları ve bir kısmının eyyübilerle bağlantılı olması nedeniyle(çocuklarında eyüp ve halit isimlerinin babadan oğula intikalinde de görülmektedir.) ve Eyyübiler in kölemenlerle bağlantılı olduğundan kölemezliler kölemenlilerle bağlantılı olabilir.
- Uçana
- Nalbantköy
- İğneli
- Kurtlar
- Debre
- Sulpa
- Durutlar
- Oyvodina
- Muralar
- Kırımşa
- Arabina
- Komana
- Kaynak
- Eleviç
- Soroviç
- Noyrat Gölü
- Sotur
- Orhan
- Kruşar
- Sarıkulak
- Bulgar
- Milas
- Yeniköy
- Tarman
- Dustan(Farsi, Dostlar demek)
- Kalburcular
- Demirciler
- yayla
- Dedeler
- kale obası
- bağçeli obası
- Ahmetli
- Köçek Ahmetli
- Çamurlu
- Kuranekeş*Akpınar
- Kadirli
- Tatarcılar
- Kırçova
- Komana
- Türbe
- Celalli
- Haydarlı
- Cuma Tekkesi
- Hacılar
- Gaziler
- Moğol
- Karaağaç
- Çakırlar
- Sarı musalar
- Rahmanlı
- İsar
- İbişli
- Menteşeli
- İbişli
- Hacı Morti
- Aksaklı
- Baraklı
- Ayna Obası
- Topçular
- Veranlık
- Üsküpler
- Köseler
- Yüz Obası
- Yunuslu
- Menteşeli
- Kırımşa
- Habillu
- Muhinler
- Koçana
- Katransa
- Terepişte
- Frankoça
- arkadohor
- urupan
- Çalışan
- Öküz Obası
- Ahmet Obası
- Adil obası
- Filan Obası
- Karlı Dağ
- Karaferye
- Karaahmet
- İsmailler
- Cevadlı
- Sofular
- Işıklar
- aşağıkayıkoyüTürkiyenin bir çok ilinde bulunmakla beraber en büyük kayıköyü kastamonu tosya ilçesindedir.aşağıkayı köyü olarak bilen köyün deniz seviyesinden yüksekliği 1100 metre olup kastamonunun en büyük 3. köyüdür ve yerleşim alanı 1.000.000 metrekere civarındadır.Kayı hanın orta asyadan göç etmesiyle başlayan kayı boyunun bir uzantısı olup,yaklaşık olarak 400 yıldır bu bölgede yerleşimini sürdürmektedir
Kayılar Kaza Merkezi
- Aşağı Kayılar:Ahalisi bektaşi olup bir kısmı halen orda kaldığına ve hiristiyan olduğuna dair rivayet vardır. bunların siyasal temayülleri Anadoluda da halen sol partileredir. Bakınız:Tartışma bölümü
- Yukarı Kayılar:Ahalisi sünni olup, Anadolu`ya gelmişlerdir.(Kayı hanın orta asyadan göçüyle başlayan kayı boyunun serüvenin 2`ye bölünmesiyle beraber şekillenmeye başlamıştır.bir bölümü sivas ve civarlarına yerleşmiştir.bu bölgede yerleşenlerin alevi kültürünü benimsediği,diğer bölümün ise ege bölegesi yerleştiği,bunların ise sunni inancını benimsediği bilinmektedir)
Kültür
Dil
Kayı Türkçesi Çağatay Türkçesi gurubundan olup h harfi konuşmada düşer.Ses uyumu önem kazanır. baba dede nene dudu cece tete ağa kada ata kalak acaağa babamola yenge, hanım yenge,Kıyafet ve Elbiseler
- haremlik - selamlık
- ferace
- Peçe
- Erkeklerde Entari
- Şalvar
Yemekler
- somun(patatesli)ekmek
- paaça
- manti
- kaplı pide
- içli pide
- yağlama
- kaçamak
- tarana
- kapama
- keşkek
- yahni
- softu
- yazma tatlı
- pelte
- purçez
Kayıların sonradan değiştirilen Yunanaca adının hikayesi:
http://en.wikipedia.org/wiki/Ptolemais_%28Cyrenaica%29Sultanın Kayılar Fermanındaki Tuğrası:
Fermanlarda Kayılar
Kayıların ilk yerleştirilenleri ilk meskunları fermenda:The Sultan Selim II nin Kayılar kazası için fermanı:
Bakınız
- Yenice Muharebesi
- Kumanova muharebesi
- Nüfus Mubadelesi - 1923 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi
- Lozan Muahedesi
- Karafere Muharebesi
- Balkan Faciası
- Yenice
- Evrenos Gazi
- Kayı Boyu
- yörük bakınız en:yörük
Harici Linkler
- Kayılar mıntıkası ahalisinin web sitesi [1]
