Kümbet Nedir

Kümbet sözlük anlamı; 1. Kubbe. 2. Koni, piramit biçiminde damı olan, yuvarlak veya köşeli yapı. Selçuklu mimarisinde cami ve medreselerin yanı sıra türbelerinde önemli bir yeri vardır. Bu yapıların dört duvarlı ve üzeri kubbeyle örtülü olanlarına türbe, silindir ya da çokgen biçimli olan üzeri koni biçiminde çatıyla örtülü olanlarına kümbet denir. Kümbet tipi yapılar Selçuklu Amasya Hilafet Gazi, Kayseri’de Sivas yolu üzerinde Çifte Kümbet ve Huand Hatun Türbesi, Kayseri’de Döner Kümbet, Kırşehir Melikgazi Türbesi Anadolu Selçuklu dönemi türbelerine örnektir. Anadolu Selçukluları tarafından yapılan kümbetler Büyük Selçuklu mimarisinin bir uzantısı olarak kabul edilmektedir. Çok mütevazi ölçüde yapılmakla beraber mimarî bakımdan inanılmaz bir zenginliğe sahiptir. XII. yüzyılda inşa edilen ilk kümbetler önceleri sadece tuğladan daha sonra ise tastan yapılmaya başlanmıştır. Sekil olarak sekiz, on, oniks köseli veya silindirik gövde üzerine piramit yahut külahlı kümbetler basta olmak üzere dilimli gövdeli kümbetler, kare planlı ve kubbeli, ya da dikdörtgen plan üzerine tonozlu türbeler olarak karsımıza çıkmaktadır. Dıştan bakıldığında bir kule seklinde görünen kümbet genelde iki katlidir. Birinci kata birkaç merdivenle çıkılır. Burada sanduka mezar bulunur. Asil mezar ise alt katta yani toprak seviyesinin altında mumyalık denilen bölümdedir. Üst katta bulunan sanduka sembolik bir mezar seklindedir. Burası daha çok bir ziyaretgâh veya mescit seklinde düşünülebilir. Kümbetler çoğu zaman bağımsız bir mimarî eser olmakla beraber bazen de cami ve medreselere bağlı olarak inşa edilmiştir. Erzurum'da Yakutiye Medresesi'ne bağlı olarak inşa edilen kümbet (1310) tas isçiliğinin en güzel örneklerindendir. XII. yüzyılda yapılan Selçuklu kümbetlerinden sadece II. Kılıç Arslan kümbeti zamanımıza kadar kalmıştır. Kayseri'deki Çifte Medrese kümbeti (1206) en eski Anadolu Selçuklu eserlerinden biridir. I. Izzeddin Keykâvus'un 1217 tarihinde Sivas'ta yaptırdığı Dâru's-şifa'nin sağında bulunan türbenin üzerinde tuğla kubbenin örttüğü mekân üstünde dıştan on kenarlı bir kümbet yükselmektedir. Bu Anadolu Selçuklu tuğla, çini ve mozaik süslemelerin ilk abidevi eseri olup çini mozaik sanatının daha sonra ulaşacağı parlak gelişmenin ilk işaretleri olarak kabul edilebilir. Isparta Atabey'de Medreseye bağlı olarak yapılan Ertokuş Kümbeti (1223) sekizgen gövde üzerine içten kubbe, dıştan piramit külahla örtülü bir yapıdır. I. Alaeddin Keykubâd'in emirlerinden Ali Tusî'nin sağlığında Tokat'ta yaptırdığı türbe (1234)'de dıştan sekizgen bir kümbet biçiminde yükselmektedir. Kayseri'deki II. Giyaseddin Keyhüsrev'in annesi Mahperi Huand Hatun türbesi (1238) camiin medreseye bitişen kösesine sonradan eklenmiştir. Kayseri'deki Çifte Kümbet ise Alâeddin Keykubâd'ın hanımı Melike Adiliye için 1247'de yaptirilmistir. Amasya'da Torumtay'ın 1266'da yaptırdığı Gök Medrese Camiine bitişik kümbet kesme 70 tastan kare seklinde bir alt yapı üzerine tuğladan sekizgen bir gövde ve kıvrımlı bir piramit içindedir. Muzafferüddin Bürûcirdî'nin türbesi Sivas Bürûciyye Medresesi içerisindedir. Amasya'daki Torumtay türbesi (1278) diğerlerinden farklı bir özellik arz eder. Detaylı bilgi için; [Kümbet]