Maniler, daha ziyade terrennüm edilmek üzere düzenlenirler. Genellikle birinci ve ikinci mısralar, üçüncü ve dördüncü mısralarda ifade edilen duygu ve düşünceyi hazırlayan, şiirin kafiye ve musiki yönünü tamamlayan doldurma mısralardır. Bazı manilerde ilk mısra, sadece kafiyeyi belirten tek kelimeden ibarettir. Böyle manilere ayaklı mani adı verilir. Bu manilerde cinaslı kafiye çok kullanılır. Kafiyeleri cinaslı kelimelerden meydana gelen manilere cinaslı maniler denir. Söyleyeni belli olmadığı için maniler Halk Edebiyatı'nın anonim eserleri arasında yer alır. Genellikle aşk ve nefret konularım işlerler.
Kafiye örgüleri, birinci ikinci ve dördüncü mısralar birbiri ile kafiyeli, üçüncü mısra ise serbesttir. Şematik olarak göstermek icap ederse aaba şeklinde belirtmek gerekir. Milletimizde yaygın bir mani söyleme geleneği vardır. Bu gelenek hala canlılığını korumaktadır.
- Düz Mani: Yedişer heceli dört dizeden oluşur. Kafiyeleri çokluk cinassızdır.
- Kesik mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar. Eğer meydan ve kahvehanelerde söylenen ve ilk dizeleri "aman aman" ünlemi ile doldurulan manilerse bunlara İstanbul manileri denir.
- Cinaslı mani: Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir.
- Yedekli mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler. Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır. Yedekli maniye artık mani de denir.
- Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.
- Mani:
- Olur mu yare doymak
- Yare doydum diyenin
- Caizdir boynun vurmak
- Ayaklı Mani:
- Bahçe sana bağ bana
- Değme zincir kar etmez
- Zülfün teli bağ bana
Yukarıdaki mani'de ilk mısra sadece kafiyeyi meydana getiren "bağ bana" kelimesinden ibarettir. Kafiyesi önceden belirtildiği için bu maniye ayaklı mani denir.
- Cinaslı mani:
- Ağaçta kuş yavrular
- Ellerin derdi biter
- Benim derdim yavrular.
Açıkça görüldüğü gibi yukarıdaki manide kafiyeyi meydana getiren "yavrular" kelimesi her mısrada değişik manalarda kullanılmıştır. Birinci mısrada "çocuklar" manasına kullanılan "yavrular" kelimesi, ikinci mısrada "yavrulamak" dördüncü mısrada ise "çoğalmak" karşılığı olarak kullanılmıştır. Kafiyelerinin bu özelliği dolayısıyla bu mani'ye cinaslı mani denir.
mani örnekleri:
- toprağında tasında
- benleri var arkasında
- sen bahar içindesin
- bense ömrün kışında
- yurek kepce ben kazan
- sen olma boyle sazan
- kendini iyi pisir
- odundan olmaz lazan
- bobrek tasi kan aglar
- bagirsak keman aglar
- ben kendimi kasarim
- kabiz olmus ben aglar
- al entarim asılsın
- karagözlüm nasılsın
- ikimizin sevdası
- gazeteye basılsın
- bunu yazan bir böcek
- elbet bir gün ölecek
- ama bu sayfadakiler
- hiç silinmeyecek
