başlık_ismi=Neon Genesis Evangelion
|resim=
|resim_yazısı=
|japonca_ismi=新世紀エヴァンゲリオン
|isim_çevirisi=Shin Seiki Evangelion
|tür=Drama, Meka, Post-apocaliptic, Psikolojik
animanga/anime|
başlık=
|yönetmen=Hideaki Anno
|stüdyo=Gainax,
Tatsunoko Productions,
Production I.G.,
MOVIC,
Star Child
|kanal= tokyo
|ilk_gösterim=4 Eylül 1995
|son_gösterim=27 Mayıs 1996
|bölüm_sayısı=26
animanga/manga|
|başlık=
|yazar=Yoshiyuki Sadamoto
|yayımcı=Kadokawa Shoten
|yayın_bilgisi=
|ilk_gösterim=Şubat 1995
|son_gösterim=halen devam ediyor
|cilt_sayısı=11
Infobox animanga/Footer
nihongo|Neon Genesis Evangelion|新世紀エヴァンゲリオン|Shin Seiki Evangelion, aldığı eleştiriler ve sağladığı gelir bakımından başarılı, etkileyici ve popüler Japon anime ve mangasıdır. 1995`te başlayan seriyi Gainax şirketi yapmış, senaryo yazarlığını ve yönetmenliğini Hideaki Anno üstlenmiştir. Yardımcı yapımcılığı TV Tokyo ve Nihon Ad Systems(NAS) yapmıştır. Genel olarak Judeo-Hristiyan sembollerin Yaratılış kitabından ve İncil`den referans alındığı, post apokaliptik meka macera serisi şeklinde tanımlanabilir. Serinin ilerleyen bölümlerinde ise daha çok, farklı duygusal sorunlar ve akıl hastalıkları yaşayan karakterlerin psikoanalizi üzerine üzerine yoğunlaşır, varlığın doğasını ve gerçekliği sorgular. Bu bakımdan "postmodern fantezi" olarak da karakterize edilebilir. Serinin yönetmeni Hideaki Anno, Neon Genesis Evangelion`u yaratmadan önce klinik depresyon geçirmiş, serinin psikolojik yönü de yönetmenin hastalık esnasında yaşadıklarını temel alması sonucu şekillenmiştir.
Neon Genesis Evangelion ilk olarak 26 bölüm halinde, yerel bir kanal olan TV Tokyo televizyonunda, 4 Ekim 1995 ile 27 Mart 1996 arasında gösterilmiştir. Daha sonra ise Japonya genelinde yayın yapan Animax kanalı tarafından tekrar yayınlanmıştır. 26 bölümlük seriyi Death and Rebirth, The End of Evangelion ve Revival of Evangelion takip etmiştir. Death and Rebirth daha çok ilk 24 bölümün yeniden düzenlenmiş özeti şeklindedir. End of Evangelion ise seriye alternatif son sunarken aynı zamanda 25. ve 26. bölümleri tamamlar. İki film daha sonra tekrar düzenlenerek, Revival of Evangelion ismiyle tek film halinde piyasa sürülmüştür. 2003 yılında, serinin Amerika dağıtıcısı olan ADV Films yeni bir Evangelion filmini duyurmuş, finansmanının kısmen sağlandığını açıklamış, ancak yönetmenin kim olacağı veya ne zaman gösterime gireceği hakkında bir açıklamada bulunmamıştır.
9 Eylül 2006`da Gainax firması Rebuild of Evangelion adıyla 4 filmlik yeni bir seri yapılacağını doğrulamıştır. Gainax`ın yaptığı açıklamaya göre yapılması planlanan ilk üç film, 26 bölümlük seriyi, yeni sahnelerle, fonlarla ve yeni karakterlerle alternatif bir şekilde tekrar anlatacak, dördüncü film ise hikayeye tamamen farklı ve yeni bir son ekleyecektir.
Konu
Evangelion`un hikayesi 2000 yılında gerçekleşen ve Antartika kıtasının tamamen yok olmasıyla sonuçlanan "İkinci Patlama" ile başlar. Bu küresel afet sonucu dünya nüfusunun yaklaşık yarısı yok olmuştur. Halkın patlamayla ilgili bildiği, afetin meteor çarpması sonucu gerçekleştiğidir. Fakat ileride patlamanın ilk Melek Adam ile ilgili gerçekleştirilen bir deney sonucu olduğu ortaya çıkar.Seri, 2015 yılında, Japonya`nın çölleşmemiş son bölgelerinden birine kurulmuş, yarı askeri-yarı sivil şehir Tokyo-3`e, üçüncü Angel`ın saldırısıyla başlar. Ordunun silahları etkisiz kalır ama paramiliter organizasyon NERV, Evangelion`ları kullanarak saldırıyı durdurur ve Angel`ı yok eder. Evangelionlar, Tokyo-3 şehrinin altında bulunan gizli GeoFront`ta geliştirilmiş biyomekanik mekalardır. Eva`lara, hepsi 14 yaşında olan, Shinji İkari(NERV komutanı Gendo İkari`nin oğlu), Rei Ayanami ve Asuka Langley Soru pilotluk yapar. Pilot, Eva`nın kontrolünü, kendi ruhunu, Eva`nın ruhu ile senkronize ederek yapar. Bu senkronizasyon Eva`nın kontrolünü kolaylaştırır fakat sonucunda Eva zarar gördüğünde pilotlar da acı çeker. Mücadele ilerledikçe, pilotlar bir yandan Melek`lerle savaş ile, diğer yandan aralarındaki kişisel meselelerle, karakter çatışmaları ile uğraşmak zorunda kalırlar.
Zaman geçtikçe karakterler NERV ve SEELE`nin gerçek planlarını öğrenmeye başlarlar; Human İnstrumentality Project. Projenin amacı insanın evrimini tamamlamak ve insanlığın kendisini yok etmesini engellemektir. Yapmaya çalıştıkları, kişileri ayrıştırmak ve tüm insanları LCL`ye indirgemek için AT Fields`ları çökertmektir. Tüm insanların indirgeneceği LCL, insan varlığının temel karışımı olan "primordial sıvı"`dır. Tüm LCL daha sonra üstün varlıkla bir olacak, insanlık bir sonraki aşamaya geçecek, bireylerin varlığı sonucu meydana gelen tüm çatışmalar, yalnızlık ve acı son bulacaktır. Serinin sonunda SEELE ve NERV, Human İnstrumentality Project amacının gerçekleştirilmesi konusunda çatışacaklardır.
Son iki bölümde, Gendo ve Rei, bazı karakterleri, endişeleri ve korkuları ile yüzleştirerek ve kendi değerlerini tanımlamaya zorlayarak(özellikle Shinji`yi) Human İnstrumentality Project`i başlatırlar. Bu sonda, geridönüşler, alışık olunmayan karalama çizimler, yanıp sönen yazıların karamsar görüntülere montajlanması, ıssız ve siyahbeyaz şehir fotoğrafları kullanılmıştır. Örnek vermek gerekirse, üzerinde kimse olmayan bir bisiklet, boş banklar, NERV merkezinde Shinji`nin arkadaşlarının kan içindeki cesetleri gibi. Fakat serinin bu şekilde bitmesi, fanları tatmin etmemiş ve kafalarını karıştırmıştır. Bir yıl sonra, sinema filmi ile ilk sonu tamamlayan ikinci bir son yapılmıştır.
25 ve 26 bölümler muhtemelen serinin en tartışmalı bölümleridir ve kusurlu, eksik kabul edilirler. Ama Hideaki Anno ve yardımcı yapımcı Kazuya Tsurumaki serinin sanatsal bütünlüğünü savunmuşlardır.
Karakterler
Evangelion karakterleri sürekli olarak, birbirleriyle ilişkileri, içlerindeki şeytanlar, geçmişte yaşadıkları travmatik olaylarla mücadele ederler ve sonucunda karakterler arasında aralarında çok karmaşık ilişkiler ortaya çıkar.Anno Hideaki, baş karakterlerden Shinji İkari`yi, "insanlarla ilişkiden uzaklaşan" ve "kendisini intahar bile edemeyecek kadar gereksiz bulan" bir çocuk olarak tanımlamıştır. Ayrıca, Shinji İkari ve Misato Katsuragi`yi "zarar görmekten fazlasıyla korkan" ve "insanların kahraman dedikleri kişilerle kıyaslandıklarında, olumlu davranışlar sergilemediklerini ve uygun olmadıklarını" belirtmiştir. Genel kahraman tiplerine bakıldığında, Shinji cesaret ve kahramanlık konularında gerekli enerji ve şevkatten yoksun bir kişi olarak karakterize edilmiştir. Diğer kahramanlar Rei Ayanami ve Asuka Langley Soryu da aynı şekilde diğer insanlarla ilişki kurma konusunda sorunlar yaşamaktadırlar.
Anno Hideaki`ye göre, Evangelion, farklı konuları, farklı izleyicilere anlatacak karakterler yaratarak, herkesin tek teoride birleşmesini imkansız kılan, tüm farklı bakış açılarını bir araya getirmeyi amaçlayan bir girişimdir. Bazı izleyicilere göre, karakterler psikolojik sunumlardır. Bazılarına göre ise felsefik, dini, tarihi, hatta kendileri ile ilgili konuları ele almaktadır. Ama görünen o ki, senaryoda karakterlerle ilgili ana amaç, daha önce Anno Hideaki`nin tecrübe ettiği ağır depresyonu, karakterler üzerinden anlatmaktır. Yardımcı yönetmen Kazuya Tsurumaki`nin dediğne göre "Evangelion serisi tamamen sona erdiğinde, kendisi de dahil olmak üzere tüm anime fanlarına bir mesaj ortaya çıkacak. Başka deyişle, anime fan`ı olmayan bir kişinin Evangelion`u izlemesi gereksiz olacaktır. Eğer izeyen kişi zaten normal bir yaşam sürebiliyor ve diğer insanlarla iletişim kurabiliyorsa, seriden hiçbir şey öğrenmeyecektir.
Karakterleri yaratan kişilerden biri olan Yoshiyuki Sadamoto Evangelion serisinin popülerliğine olumlu anlamda katkıda bulunmuştur. Sadamoto`nun senaryoda önde gelen üç bayan için yaptığı gözalıcı tasarımları(Asuka, Rei, Misato), oyuncaklarının çok sayıda satmasını sağlamıştır (özellikle Rei).
Temeli ve Yapımı
1992 yılının Mart ayında Gainax firması, Oritsu Uchugun`un devam filmi olması düşünülen Aoki Uru`nun planlamasına ve yapımına başlamıştı. Fakat filmin yapımı 1993 haziranında, maliyet sorunları yüzünden kesintiye uğradı. Çünkü uzun metraj film firmanın bütçesini aşımıştı. O dönemde çoğu eski firma kapanmakta veya düşük maliyetli projeler ortaya koymaktaydı."General Products şirketi kapandı. Anime yapımı konusunda taşeron iş alamıyorduk. Biz de bir yandan bilgisayar oyunu yapımına devam ettik. Ama karşımıza pek iş çıkmadı. Kazandığımız az miktardaki parayla, ancak, çalışanların maaşlarını ödeyebiliyorduk. En sonunda Aoki Uru`nun yapımını durdurma emri geldi. Yani projede daha fazla aşama kaydetmek konusunda elimizden bir şey gelmiyordu"
Projenin başarısızlığa uğraması sonrasında, en başından beri Aoki Uru`nun yönetmenliğini yapan Hideaki Anno serbest kalmıştı. Daha sonra Toshimichi Otsuki konuşurlarken, King Records ile Gainax arasında anlaşma yapılmasını kabul etti. Devamında King Records`un garanti vermesiyle, Anno animeyi yapmaya koyuldu. Beklendik şekilde, Aoki Oro için tasarlananlar, henüz tamamlanmamış Evangelion`un içine yerleştiriliyordu.
"Aoki Oro`nun en önemli temalarından biri "kaçmamak"`tı. Hikayede, ana karakter eroini bırakma sorunu ile yüzleşiyordu. Geçmişindeki bir şeyden kaçıyordu. Fakat, bu sefer kaçmayıp, sorunla yüzleşekti. Aynı tema Evangelion`a taşındı. Ama sadece bir animedeki konunun bir başka animeye uydurulmasından ibaret değil sanırım."
Evangelion için belirlenen ilk senaryo taslağına gelişim aşamasına kadar sadık kalındı. İlerleyen bölümlerde ise ciddi değişikliklere gidildi. Örneğin, ilk aşamada sadece 12 melek düşünülmüştü, sonradan sayı 17`ye çıkartıldı, serinin sonu 12. meleğin mağlup edilmesi üzerineydi, sonradan "Human Complementation Project" operasyonu konu edildi.
Yapım alışıldık animelerden oldukça farklıydı. Sadamoto`nun yazarlığını yaptığı Neon Genesis Evangelion, yayımcılarla ilgili pek çok soruna yol açtı. Gainax`ın meka tasarıları ilk aşamada yapımı ve pazarlaması zor olduğu gerekçesiyle eleştirilmiş olsa da, daha sonra pek çok övgü aldı. En sonuda ise oyuncak satışları için Sega ile anlaşıldı.
Tüm anlaşmalar sağlandıktan sonra Evangelion 4 Eylül 1996`da, planlandığından biraz daha geç bir tarihte gösterime girdi. Tesadüf eseri o yıl, o tarih Yom Kippur`a denk geliyordu. Firma tarafından önemsenmemiş olsa da, Gainax`a erken gösterim için davet edilen fanlar tarafından çok olumlu karşılandı. Serinin izleyici kitlesi başlarda yavaş artış göstermiş olsa da, ilerleyen zamanda çok geniş bir kitleye ulaştı.
16. bölüm ile birlikte seri farklı bir psikolojik boyuta taşındı, devamında gelen bölümler ise serinin ikinsi yarısı olarak nitelendi. Bu değişim hikayenin gelişiminden kaynaklanıyordu. Ayrıca şirket bütçe sorunları yaşamaya başlamış, belirlenen takvime uyma konusunda zorluk çekiyordu. Bunlar sonucunda yapım standartlarının kalitesi düşmüş, hereketsiz tek karenin bir dakika boyunca gösterilmesi gibi gurur duyulmayacak işler ortaya çıkmıştı. Bu "çöküş" ise bir Gainax çalışanının tanımlamasına göre Evangelion`u kült hale getirdi:
"Umursamıyorum. Çalışma takvimi tam anlamıyla felaket, bazı sahneler sıkıcı. Yani bazı yerler var ki, kalite gerçekten düşüyor. Fakat çalışanlar, yapımın doğasına uygun bir şekilde bazen umutsuzdu, bazende çıldırıyorlardı. İşte o anda yapım tamamen çökmeye başlamasının etkisiyle, "Eğer tatmin edici bir iş ortaya koyamıyorsak, devam etmenin mantığı ne?" sorusu ortaya çıktı. Bana göreyse, "Niye onlara çöküş de dahil olmak üzere yaşadığımız tüm süreci göstermiyorduk?"."
18. bölüm itibari ile Eva-01`in vahşi saldırıları sonucu seri son derece sansasyonel hale gelmişti. Bu şiddet içeren görüntüler yüzünden, Evangelion`un çocuklar tarafından izlenmeye uygun olmamsıyla ilgili eleştiriler yapıldı. 20. bölümde de Misato ve Ryoji Kaji`nin cinsel ilişkiye gidiği sahnelerle ilgili yine benzer yorumlar yapıldı. Seri yakaladığı popülerlikle ilk iki bölümü "Genesis 0:1" adı altında piyasaya sürdü ve Evangelion`un akım haline gelmiş olması sonucu çok sattı. 27 Mayıs 1996`da "Take care of yourself" bölümüyle hikaye tam çözülmeden kaldı. Üçüncü patlama ve Human Complementation Project başlamış fakat sonucua ulaşmamıştı. Zaten serinin son iki bölümü büyük ölçüde karakterlerin psikolojik durumları üzerine yoğunlaşmış ve "gerçekte ne olduğu" sorusunu cevapsız bırakmıştı.
Alışıldık anime çizgisinden farklı ve deneysel olan son iki bölümden sonra çoğu fan seriden soğudu. Anno serinin bitmesinden sonra Newtype ile 10 mayıs tarihinde yaptığı röportajda "anime fanlarının saygı göstermelerini" ve "gerçeğe dönmelerini" söyledi. 26 Nisan`da yaptığı açıklamada ise televizyon serilerinin yeniden düzenlendiği ve derlendiği bir sinema filmi yapılacağını duyurdu. Yaptığı açıklamalar birbiriyle çelişiyordu.
Serilerden Sonra
Gainax, serilerin bitmesinden sonra 1997 yılında film hazırlıklarına başladı. İlk gösterime giren film Death and Rebirth, karakterleri merkez alarak seride geçenleri tekrarlıyor(Death) ve yeni sonun ilk yarısını konu alıyordu(Rebirth). Diğer film de bir yıl içinde tamamlandı ve The End of Evangelion adıyla gösterime girdi.Seride ve filmde yer alan sonlar, olay örgüsü bakımından benzerdir fakat filmde Shinji araç olmayı reddederken, telvizyon serilerinde ise kararı belirsiz kalır. 25. ve 26. bölümlerin aralarındaki karelerde Eva-01`in kanatlarının olduğu, Misato ve Ritsuko`nun cesetleri görülür. Fakat Eva-01 serilerde kanada sahip değildir ve Misato ile Ritsuko ölmemişlerdir. Evangelion`un ingilizce versiyonunda, 24 bölümün sonunda sonraki bölümde olacaklarla ilgili kısa bir tanıtım yapılırken, Asuka ile seri üretimi yapılan Eva`lar arasında gerçekleşen savaş gösterilir ve sonraki bölümün adı Air olarak açıklanmıştır. Ama sonraki bölümde Asuka`nın Eva`larla savaşı gösterilmez ve 26. bölümün adı "Take Care of Yourelf"`tir. Bu değişiklikler, serinin 16 bölüm sonrasında yaşadığı tarz değişikliğinden kaynaklanmaktadır. Sebebi de yapım takvimine uyulamaması ve bölüm başına çizilmesi gereken karelerin sayısının azaltılmasından ve seri daha yapım aşamasındayken 20 Mart 1995`te Tokyo metrosuna yapılan sarin gazı saldırısından kaynaklanmaktadır. Anno bu öğeleri hikayeden çıkartmaya karar verir, çünkü hikayenin ve gerçekleşen saldırının birbirine çok benzediğini düşünür. Anno daha önce yaptığı yaptığı bir açıklamada senaryonun nasıl sonlanacağına karar vermediğini, karakterlerin neyle karşılaşacağına karar vermediğini açıklamıştır.
Mayıs 1998`de Gainax, National Tax Agency tarafından, Evangelion`dan elde ettiği büyük karın vergisini kaçırmakla suçlanır. Olay sonrasında Takeshi Sawamura 1.5 milyar yen`lik geliri beyan etmeme ve 580 milyon yen vergi kaçırmak suçundan tutuklanır. Yasuhiro Takeda, Sawamura`yı savunur:
"Sawamura parasal durumumuzu herkesten iyi biliyor, Evangelion`un bu kadar popüler olmasından sonra kazandığımız bol parayı gördü ve şirketin geleceğini için kenara biraz ayırmak istedi. Çünkü bu ilerisi için iyi bir(muhtemel tek) fırsattı. Sanırım durumun cazipliğine kapıldı. Çünkü hiç kimse Evangelion`un daha ne kadar süre altın yumurtlayacağını bilmiyordu. Kendisinin bilinçli olarak vergi kaçırmak için sahtekarlık yaptığına inanmıyorum. Bu kadar büyük miktardaki gelir, bizim hesap bilgimizi aşıyordu ve sanırım başa çıkamadık."
Esinlenme ve Sembolizm
Evangelion yoğun bir şekilde biyolojik, dini, askeri ve psikolojik konuları ele almaktadır. Hikayesinde birçok gönderme ve saygı duruşu bulunmaktadır. Anno`nun kullandığı Freudyan anlatım dili ve psikoanalitik teori, biyolojik ve dini konularda yaptığı göndermeleri daha anlamlı kılmıştır. Anno`nun anlatım konusundaki bu tercihi "Tamamen fikir hırsızlığı!" ve "animasyon takımından biraz daha akıl oyunu" gibi suçlamalara maruz kalmasına yol açmıştır. Fakat Anno kendisini, hiçbir senaryonun, bir başka eserden esinlenmeden yazılamayacağını söyleyerek savunmuştur:"Artık anime konusunda tamamen özgün işler ortaya koyabileceğimiz yeterli alan kalmadı, özellikle de benim kuşağımın ne kadar seri üretim yaptığını düşünürsek. Kaçınılmaz şekilde tüm senaryolar ve teknikler izleyende daja Vu hissi yaratıyor. Bize bırakılan tek seçenek önceki eserlerin derlemesinden oluştuğu izlenimi yaratan eserler ortaya koymak."
"Animeyi yapanlar ve izleyenler her zaman aynı şeyi istiyorlar. Yapımcılar 10 yıldır aynı hikayeyi konu ediyorlar ve izleyenler tatmin oluyor ve kesinlikle hiçbir "zorlama yapım" hissi uyanmıyor. Bunun geleceği yok."
Anno ne olursa olsun, 90lardan sonra gitgide etkisini kaybetmeye başlayan anime türüne tekrar canlılık kazandırabileceğini düşünüyordu. Bunu da yeni bir anime yaparak başarmayı düşünüyordu. Anno, Rebuild of Evangelion serisi hakkında:
"Yeni bir Evangelion filmi yapmak için çok farklı istekler bizi motive ediyor. Anime türünün durağanlaşmasına karşı savaşma arzusu, dünyada varolan duyguların gücünü destekleme arzusu... Pek çok kez "10 yıldan sadece biraz daha yaşlı. Niye şimdi?" diye endişelendik, "Eva çok yaşlı" hissine kapıldık.Fakat geçen 12 yıldan sonra, Eva`dan daha yeni bir seri yok."
Serideki sembolerin yorumları kişiden kişiye değişmektedir ve kaçının maksatlı yorum olduğu, kaçının anlamlı olduğu, hangilerinin önemsiz veya tesadüfi yorumlar olduğu belli değildir. Anno bir açıklamasında "Boş zamanı fazla olan birisinin bu konuyu araştırması eğlenceli olabilir" açıklamasını yapmıştır. Bazı sembollerin açıklamaları Death and Rebirth ve End of Evangelion filmelirinin İngilizce DVD`lerinin yorumlarında bulunmaktadır.
Serideki karakterlerden çoğu, isimlerini İkinci Dünya Savaşındaki Japon Savaş Gemilerinden almaktadır. Örneğin SÅryÅ«, Akagi ve Katsuragi. Diğer karakterlerin isimleri ise başka kurgu yapıtlarına gönderme yapmaktadır. Örnek vermek gerekirse, Aida Kensuke ve Suzuhara Toji`nin isimleri, Ryu Mukarami`nin Ai to Genso no Fascism(Aşkta ve Fantezide Faşizm) isimli eserinin kahramanlarından gelmektedir.
