Odysseus Kimdir?
Odisseas, Yunan mitolojisinde İtaka kralıdır. Laertes ile Antiklia`nın oğludur.Odysseia, Truva`nın düşmesinden on yıl sonra Odysseus`un İthaka`ya evine dönünceye kadar maceralarını anlatır. İlyada 10 yıl süren Truva Savaşı, Odysseia, 10 yıl boyunca Odysseus`un başından geçenlerden ibarettir. İlyada, bir olayı, Odysseia ise bir kişinin destanını anlatır. Truva Destanında olaylar birbirini izleyecek şekilde anlatılır. Halbuki, Odysseia`da olaylar anılar, geriye dönüşler, atlamalarla canlandırılır. Batı dillerindeki Ulysses`nin türediği Latince Ulyxes, yiğidin bir Yunan lehçesinden alınmış adıdır.
Çok zeki bir adam olduğu varsayılır. Düşmanlarını zekası ve kurnazlığı ile yendi. Penelope ile evlendiği sıralarda Truva Savaşı başlayınca savaşa gitmemek için çeşitli bahaneler ileri sürdü ancak savaşa gitmek zorunda kaldı. Truva Atı fikri de Odisseas`a aitti.
Zeka tanrıçası tarafından çok sevilen kahraman Poseidon`un kinini kazandığından Truva dönüşü başına birçok belalar gelmiştir ve belalarla birlikte yaşadığı dönüş mitolojide bir nevi insanlığın öyküsü olarak bilinir, çünkü insanlara özgü zayıf yönler çerçevesinde gelişen olaylar anlatılır.
Odysseus`un Hikayesi
Odysseus (Ulysses, Ülis), kuzeybatı Yunanistan kıyılarının karşısında bulunan İthaka (İthaca, İthake) adasında doğdu. Babasının adı Learthes, anasının adı Antikleia idi. Yalan Autolykos`un kızı olan Antikleia`nın Learthes ile evlenmeden önce Sisyphos ile yattığı, Odysseus`un bu birleşmeden doğduğu da söylenir.Odysseus`un gençliği, Aşilinki gibi hekim Kheiron`un yanında geçti. Birgün Odysseus, dedesi Autolykos`a konuk olarak gitti. Orada bir yaban domuzu avına katıldı ve bacağından yaralandı. İşte, Truva Savaşı sona erdikten sonra, bir on yıl daha türlü maceralar geçirerek İthake`ye döndüğünde, dadısı Eurykleia tarafından yaşlı Odysseus`un tanınmasını sağlayacak yara izi, budur.
Truva Savaşına katılmadan önce Odysseus, İthake kralı oldu. Babası Learthes`in oğlunu tahta nasıl geçirdiği pek anlatılmaz. Ama kral olunca bir eş seçmesi olaylı oldu. Hemen dünyanın en güzel kızı Helena`ya (Helen) talip oldu ama güzel kızın taliplilerinin çokluğundan ürkerek ondan vazgeçip, Helena`nın babasının kardeşi İkarios`un kızı Penelope`u (Penelopeia) istedi. Tyndereos`un ise Odysseus`un bu yaklaşımını önce beğenmedi. Odysseus ise Penelope`u almak için şartını söyledi. Tyndereos`u düştüğü durumdan kurtaracak, bulduğu çözümle kimse arasında kavga olmayacaktı. Bu arada Tyndereos`un kızını türlü prensler, krallar ve savaşçılar istiyorlar, türlü hediyeler gönderiyorlardı. Tyndereos da onların kalplerini kırıp bir felakete yol açmamaya çalışıyordu. Sonunda Tyndereos, Penelope`u vermeye razı olunca Odysseus fikrini söyledi: Kocasını Helena kendisi seçsin ama her kimi seçerse diğer tüm talipliler bunu sorun etmeyecek ve Helena`nın kendine seçeceği kocaya her zaman arka çıkmaya ant içecekti. Tyndareos, fikri beğendi ve iş kızın seçimine bırakıldı. İkarios önce herkesi yemin etmeye çağırdı. Herkes yemin etti, Odysseus dahil. Dünyanın en güzel kızı Helena, kocası olarak Agamemnon`un kardeşi Menelaos`u seçti. Herkes karara saygı duydu ve kabul etti. Herkesçe edilen bu yemin, ileride on yıl sürecek olan " Truva Savaşı "na yol açacaktı.
Odysseus`un İthake`den Ayrılması
Odysseus`un Penelope`yle olan evliliğinden Telemakhos isminde bir erkek çocukları oldu. Ama bu çocuk daha kundaktayken Helena`nın kaçırıldığı, kocası Menealos`un yardım istediği haberi geldi. Odysseus bu savaşa (Truva Savaşı) katılmamak için elinden geleni yaptı, Agamemnon`un ordusuna katmak üzere kendisini almaya gelen askerleri kandırmak için Odysseus, tarlasınına tohum yerine tuz ekiyor, sabana da öküz yerine kendisini koşuyor, deli taklidi yapıyordu. Askerlerin arasındaki Palamedes, bebek Telemakhos`u alıp sabanın geçeceği yere koydu. Ağzından tükürükler saçarak sürekli küfredip bağıran ve sabanı çeken Odysseus, sabanı biricik oğluna zarar gelmemesi için Telemakhos`un üzerinden aşırtınca yakayı ele verdi. Çaresizce zırhını kuşandı, eşiyle vedalaşıp mızrağını eline alıp askerlerin arkasına takılıp Agamamnon`un ordusunun bulunduğu Sparta`ya yürüdü. Böylece, Palamedes`e ileride korkunç bir öc almayla sonuçlanacak derin bir kinle sefere katılmak zorunda kaldı.Odysseus`un Savaşa Katılması
Orduya dahil olduktan sonra kendisi gibi savaşmaktan kaçan ve saklanan Aşili arama görevi verildi. Yanına birkaç kişi alarak, Aşilin saklanabileceği düşünülen yerleri ziyaret etti. Aşil, Skyros adasında Lykomedes`in sarayında saklanıyordu ve genç bir kız kılığındaydı. Odysseus, dilenci bir satıcı kılığında saraya girdi ve çeşit çeşit gösterişli kumaş ve elbiseyi ortaya döktü. Sarayda bulunan tüm geç kızlar satıcının getirdiği incik boncuk ve elbiselerle ilgilenirken Odysseus da kızları inceliyor ve Aşil acaba içlerinden hangisi diye düşünüyordu. Elbiselerin altından çok güzel işlemeli, büyük savaşçılara layık bir kılıç çıktı ve diğer kızlar elbiselerle ilgilenirken, Odysseus sanki saraya bir saldırı varmış gibi "silah başına" diye askerleri bağırttı ve saldırı borusu çaldırttı. Diğer kızlar odalarına kaçışırken Aşil refleksle eline kılıcı alınca kimliği ortaya çıktı. Odysseus, kral Agamemnon`un onu istediğini söylediyse de Aşil kabul etmedi. Odysseus onu ikna için yalana başvurmak zorunda kaldı. Eğer Aşil savaşa katılırsa orduların komutanı o olacaktı. Aşil savaşa katıldı ama orduların komutanı olamadı. Daha sonra Odysseus, Kıbrıs kralı Kinyras`a da elçi olarak gitti.Savaştan Sonra Odysseus
On yıl sürecek olan Truva Savaşı nda Akha`lı Odysseus, savaşçı, ordu komutanı, danışman, elçi ve arabuluculuk gibi görevler üstlendi. Savaş süresince evinden on yıl ayrı kaldı. Savaş bittikten sonra on yıl daha evine dönemedi, toplam yirmi yıl evinden ayrı kaldı. Odysseus`un adı İlyada`da hemen her sayfada geçer. Odysseus`un Truva Savaşındaki belki en önemli görevi, Aşili saklandığı yerden bulup getirmesiydi. Çünkü kahinler savaşın onsuz kazanılamayacağını söylemişlerdi. Odysseus üzerindeki lanet ise ordunun Aulis şehrinden uygun rüzgar bulup aylarca denize açılamaması sırasında gelir. Kahin Kalkhas`a bu durumun çözümü sorulduğunda ise, kahin şöyle der: "Tanrıça Artemis kendisine adanmış kutsal dişi geyiği av sırasında öldürdü diye Agamemnon`un ordularının açılmasını sağlayacak rüzgarları önlemekteydi. Agamemnon bu geyiği donanma toplanırken vakit geçirmek için Aulis civarında çıktığı bir avda öldürmüştü. Bu yüzden de Agamemnon`a kin duymaktaydı. "Artemis`in kızgınlığının geçmesi İphigenia`nın kurban edilmesine bağlıdır" der. Agamemnon kızını kurban etmeye yanaşmadı. Günler haftalar geçti ve özellikle Menelaos ve Odysseus`un ısrarları sonucunda istemeye istemeye kızının kurban edilmesine onay verdi. Agamemnon karısı Klytaimnestra`ya haber göndererek kızını istetti. Güya kızını Aşille nişanlayacaktı. Kurban olayından haberi olmayan Aşil bu hileye katıldı ama sonradan öğrenince olayı engellemeye çok çalıştı. Engellemede başarısız olunca da Agamemnon`a çok kızdı. Kızın kurban edilmesi ve bu işte Odysseus`un Aşili kandırması ilk lanettir. Odysseus`un üzerindeki ikinci lanet, Truva Şehrinin ele geçirilemeyeceğinin anlaşılması üzerine, parlak zekasını kullanarak tahta at fikrini ileri sürmesiydi. Atın yapımından sonra atın içine ilk girenlerden birisi de o oldu. Truva şehri düştükten sonra yakılıp yağmalandı. Yağmadan sonra ganimetler paylaşıldı. Fakat Aşilin yenilmezliğini pekiştiren Hephaisthos`un yaptığı güçlü silahlar kimde kalacak diye Akha komutanları arasında bir kargaşa yaşandı. Halbuki Thetis, Aşilden sonraki en yaman savaşçı kimse o alsın istemişti. O adam da Telemon`un oğlu Aias (Ajax) idi. Ama Agamemnon ile Menelaos ne yapıp edip bu benzersiz silahları Odysseus`a verdiler. Daha sonra, Akha yiğitleri belli süreler ve serüvenler geçirerek yurtlarına döndüler. İçlerinden çoğu öldü, bazıları evlerine dönebildi. Sadece Odysseus bir türlü evine dönemedi ve bir on yıl daha denizlerde süründü. Odysseus`un başına musallat olan bu ikinci laneti bazı mitologlar şöyle yorumlar. ""-Truva Savaşında Odysseus, Truva Şehrine dehlizlerden gizlice girerek, şehri koruduğu düşünülen Athena`nın bizzat büyülediği bir heykeli (Palladium) çalarak Agamemnon`a sunmuştu. Odysseus`un başındaki diğer lanetler; Truva Savaşı sırasında tezgah kurarak Palamedes`in taşlanarak öldürülmesi ve Rhesos`u uyurken atları için katletmesi diğer yaptıklarıdır. Ayrıca, Poseidon`un oğlu olan dev kiklop Polyphemus`un tek gözünü kör etmesi de başlı başına bir lanetti. Tüm bu lanetler Athena ve Poseidon tarafından kendisine türlü belalar şeklinde yollandı. Ama sonunda Odysseus 20 yılını evinden ayrı geçirdikten sonra lanetler Zeus tarafından kaldırıldı ve Odysseus sevgili karısına kavuşabildi."
Truva Savaşına katılmasına sebep olduğu ve oynadığı deli rolünü açık ettiği için Odysseus, Palamedes`e kin duyuyordu. Truva Savaşı sırasında Odysseus, Palamedes`in hayatına son vermek için bir plan yaptı. Truva`lı bir tutukluya zorla bir mektup yazdırdı. Mektupta Palamedes`e teşekkür ediyor ve tutukluluğunun sona ermesi için yolladığı altınları alıp almadığını soruyordu. Odysseus tutukluyu öldürdü ve mektubu alarak Palamedes`in çadırına gitti. Bir miktar altını çadırın içinde toprağa gizlice gömdü. Mektubun bulunması ve Agamemnon`a götürülmesi işini de tezgahladı. Agamemnon mektubu okur okumaz Palamedes`in çadırını arattı. Altın bulununca da Palamedes vatan haini olarak taşlanarak öldürüldü.
Odysseus on iki gemisiyle çok güzel bir havada, uygun bir rüzgarda yurtlarına dönmek üzere denize açıldı. Açıldıktan bir süre sonra çıkan kuvvetli bir fırtına Odysseus`un gemileriyle Agamemnon`un gemilerini ayırdı. Odysseus`un filosunda, kendisinden sonraki ikinci komutan olan Eurylochus, kıyı kıyı giderlerken ilerideki bir şehri gördü ve şehri yağmalama fikrini ortaya attı. Fikir Odysseus tarafından kabul edildi ve Trakya`daki (Bugün Bulgaristan`da bir bölge) olan Kikon`ların ülkesinde karaya çıktılar. Gelen savaşçıları gören halk şehri boşaltarak dağlara kaçtı. Herhangi bir koruması, kalesi ve suru bulunmayan İsmaros (İsmara, İsmarus) kentine girip yağmaladılar, yakaladıkları halkını öldürdüler ve yalnız Apollon`un rahibi Maron`u sağ bıraktılar. Ondan on iki küp İsmaros şarabını armağan olarak aldı. Bu şarap çok kuvvetliydi ve suyla sulandırılarak içiliyordu. Bu şarap sonraları tek gözlü dev Polyphemos`u sarhoş etmeye yarayacaktır. Yağma akşam bitince Odysseus adamlarına derhal gemilerine binip denize açılmalarını söyledi. Adamları ağız birliği ederek yemek yemeğe ve zafer sarhoşluğuyla şarap içmeye başladılar. Hepsi sahilde uyuyup kalınca sabaha karşı, toplu olarak dağdan inen Kikon halkının saldırısına uğradılar. Truva Savaşı sırasında Truva halkına yardım eden savaşçılarıyla birlikte Odysseus`un adamlarına saldırdılar. Odysseus acele olarak denize açılmak zorunda kaldı. Her gemiden altı kişi kayıp vermiş oldular.
Diğer Serüvenleri
- Lötüs yiyenlerin adasına gidiş
- Kykloplara gidiş
- Aiola Adası
- Yamyamlar
- Kirke Adası
- Hades
- Sirenler
- Syclla ve Charybidis serüvenleri
- Kalipso
- Alkinos`un Sarayı
- İthaka`ya Dönüş
- Penelope Testi
Kaynakça
- Mitoloji Sözlüğü. Azra ERHAT. Remzi Kitabevi, 5. Baskı, Eylül 1993. Büyük Fikir Kitapları Dizisi:18
- Ortadoğu Mitolojisi, S.H. Hooke. Çeviri: Alaeddin SENEL. İMGE YAYINLARI: 20, Eylül 1993.
- Yunan Mitolojisi. Çeviri: M. Tahsin KOZANOÄLU. MİTOLOGYA YAYINLARI: 1, Aralık 1992.
- Mitologya, Edith Hamilton. Çeviri: Ülkü TAMER. VARLIK YAYINLARI, Sayı: 326. 1994
- Mitoloji Sözlüğü, Pierre Grimal. SOSYAL YAYINLAR, 1997.
- Klasik Yunan Mitolojisi, Şefik Can. İnkılap Yayınları
- 100 Soruda Mitologya. Behçet NECATİGİL. 1995
- Meydan Larousse Ansiklopedisi
- Cousteau, Sea and Legends.
- Hayat Ansiklopedisi
- Bluepoint.gen.tr
