Sıbyan Mektebleri

Kısaca: Ilk tahsil veren bu mektepler, 5-6 yaslarindaki çocuklara okuyup yazma, bazi dinî bilgiler ve dört islemden ibaret olan matematik derslerini verirdi. Islâm dünyasinin ilk asirlarinda "Küttâb" adiyla tanidigimiz bu okula, Müslüman Türk devletlerinden Karahanli ve Selçuklularda "Sibyan Mektebi" deniyordu. Osmanlilar'da ayni okula bu isimle birlikte "Dâru't-tâlim", "Mektep", "Tas Mektep", "Mahalle Mektebi", "Mektephâne" ve "Mekteb-i Ibtidâiye" gibi isimler veriliyordu. Osmanlilar'da bu mektebin hoc ...devamı ☟

Ilk tahsil veren bu mektepler, 5-6 yaslarindaki çocuklara okuyup yazma, bazi dini bilgiler ve dört islemden ibaret olan matematik derslerini verirdi. Islam dünyasinin ilk asirlarinda "Küttab" adiyla tanidigimiz bu okula, Müslüman Türk devletlerinden Karahanli ve Selçuklularda "Sibyan Mektebi" deniyordu. Osmanlilar'da ayni okula bu isimle birlikte "Daru't-talim", "Mektep", "Tas Mektep", "Mahalle Mektebi", "Mektephane" ve "Mekteb-i Ibtidaiye" gibi isimler veriliyordu. Osmanlilar'da bu mektebin hocasina "Muallim", yardimcisina da "Kalfa" veya "Halife" denilmekteydi. Süleymaniye Vakfiyesi'nde bu mekteplere tayin edilecek hoca ile yardimcisinin özellikleri su ifadelerle tesbit edilmis bulunmaktadir:

"Ve mekteb-i mezburda bir ehl-i tecvid, hafiz-i Kelam-i Mecid (Kur'an), ilm-i kiratta ferid ve salah u siyanette resid, sevayib-i maayib-i töhmetten (saibe ve ayiplar töhmetinden) ma'sum ve zühd ü felah ile mevsum ilm-i fikha vakif ve vacibat-i sünen-i salata arif kimesne muallim olup, sibyan-i fukara (fakirlerin çocuklari) ve fukara-i sibyana ta'lim-i Kur'an-i Azim ve salata müteallik mesaili tefhim edüp sibyan otuz adetten eksik olmaya ve ücret almaya ve vazife-i yevmiyesi sekiz akça ola.

"Ve bir salih u mütedeyyin, salah u zühd ile ma'ruf u müteayyin, ehl-i Kur'an kimesne dahi mekteb-i mezburda halife olup atfal u sibyana ta'lim-i heca ve Kur'an eyleye ve muallime halef olup huzur u magibinde ikamet-i hizmet edicek vazife-i yevmiyesi üç akça ola."

Sibyan okullarinin müfredatinda zaman içinde degisiklik ve gelismeler oldugu görülür. Bütün bu degisiklik ve gelismeler, gerek Fatih, gerek II. Bayezid, gerekse daha sonraki dönemlerde çokça olmustur. Nitekim Sultan I. Mahmud'un annesi tarafindan Galata'da yaptirilan mektebin vakfiyesinde "Fenn-i kitabette mahareti müsellem ve ta'lim-i mesk-i hatta a'lem bir kimesne hace-i mesk olup" denilmektedir. Keza Sultan I. Abdülhamid'in vakfiyesinde de "bir hattat üstad ta'lim-i hatta sahib-i itiyad kim ise mekteb-i serife müdavemet eden sibyana hace-i mesk olup edaet ve sinaat-i hat ile eday-i hizmet eyleye" denilmektedir. Bütün bunlardan baska Sultan I. Mahmud'un 15 Sevval 1152 (4 Aralik 1739) tarihli vakfiyesinde buraya bir de hat hocasi tayin ettirdigi ve çocuklara güzel yazi ögretilmesini emrettigi anlasilmaktadir.*

Sultan II. Mahmud tarafindan 1824'te isdar edilen "Talim-i sibyan hakkinda ferman" da ise öncelikle zarurat-i diniyyenin ögretilmesi sart kosulmus ve muallimlerden çocuklara Kur'an talimi, tecvid ve ilmihal okutmasi istmistir. Tanzimatin ilanindan bir müddet önce (1838)'de Umur-i Nafia Meclisi'nde mektepler için hazirlanan bir layihada mektepler küçük ve büyük olmak üzere ikiye ayrildigindan programlari da ona göre tertip edilmisti.

Ögrencilerin, Sümerlerde siralara, Yunan'da iskemlelere oturmalarina karsilik, Islam mekteplerinde hocanin etrafinda halkalar meydana getirip yere oturduklari görülmektedir. Misir, Yahudi ve Japon mekteplerinde de ögrencilerin yere oturduklari bilinmektedir. Osmanlilarda çocuklarin 4-5-6 yaslarinda okula basladiklari; Anadolu'da daha çok dört, Istanbul'da bes-alti yaslarinda mektebe gittikleri görülmektedir. Tanzimattan önce çocuklarin bir san'ata verilmeden önce mektebe gitmeleri, buna riayet etmeyen ebeveynin cezalandirilacagina dair olan Sultan II. Mahmud'un fermanina göre böyle çocuklari yaninda çirak olarak bulunduran kimselerin de ayni cezaya çarptirilacagi nazar-i dikkate alindiginda, bu dönemden itibaren ilk ögretimin mecburi hale getirildigi söylenebilir.

Sibyan mekteplerinin tahsil süreleri hakkinda kuruluslarinin baslangicinda kesin bir müddet söylemek mümkün degildir. Herhalde bu, ögrencinin zeka, çaliskanlik ve okunmasi gereken kitaplarin bitirilmesi ile ilgilidir. Bununla beraber 1846 tarihli bir tezkireden, sibyan mekteplerinin tahsil müddetinin 4 yil oldugu anlasilmaktadir. 1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi'nde de bu müddet muhafaza edilmekte ve mektebe devam mecburiyet yasi erkekler için 7, kiz çocuklari için 6 olarak tesbit edilmektedir.

Osmanli toplumunda bir çok müessesede oldugu gibi sibyan mektepleri de hayir sahipleri tarafindan vakif seklinde kurulmaktaydi. Binaenaleyh Osmanli ülkesinin her tarafinda bu maksatla kurulmus vakiflari görmek mümkündür. Bu bakimdan bu mekteplerin sayilari, günümüzün ilkokullariyla kiyaslanamayacak kadar büyüktü. Evliya Çelebi kendi devrinde sadece o günün Istanbul'unda 1933 sibyan mektebi bulundugunu kaydetmektedir. Sibyan mektepleri, Osmanli'nin klasik devrine aid birer müessese olmalarina ragmen isim ve müfredattaki degisiklikleri ile beraber Cumhuriyet dönemine kadar gelmislerdir.

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Sıbyan Mektebi
2 yıl önce

Sıbyan mektebi, Osmanlı İmparatorluğu'nda ilköğretim kurumlarına verilen genel ad. Çoğunlukla cami ve mescitlerin yanında yapılırdı. İsteyen hayırseverler...

Sıbyan Mektepleri, 1869 Maarif-i Umí»miye Nizamnâmesi, Fatih Sultan Mehmet, II. Abdulhamid, Kanun-i Esasi, Osmanlı Padişahları, İstanbul, Mekatib-i Sıbyaniye Dairesi, Daru’l-Muallimin-i Sıbyan
Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi
6 yıl önce

tarihte, ilköğretimin ilk kademesi yani Sıbyan Mekteplerine öğretmen yetiştiren bir kurum yoktu. Zira Sıbyan Mektepleri 1860'lara kadar medreselerin etkisi...

Horhor
2 yıl önce

Haydarhane Camii alanı ve haziresi. Sağ tarafta Elhac Süleyman Halife Sıbyan Mektebi gözüküyor. Haydarhane Camii haziresindeki mezar taşları Horhor Caddesi'nin...

Horhor, Elbistan, 1984, 1989, 1994, 1997, 1999, 2000, 2004, 2007, Afşin, Kahramanmaraş, Akarca, Elbistan
Işık Üniversitesi
2 yıl önce

Üniversitesi, Feyziye Mektepleri Vakfı'nın 133 yıllık köklü eğitim geleneğinin eseridir. 14 Aralık 1885 tarihinde Selanik'te Feyz-i Sıbyan Mektebi ile hizmet vermeye...

Üniversite, Vakıf Üniversitesi, Fevziye Mektepleri, İstanbul, Lise, ÖSS, Vakıf Üniversitesi, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi, ODTÜ, İTÜ, İstanbul Üniversitesi, Tarih
Feyziye Mektepleri Vakfı
2 yıl önce

Feyziye Mektepleri Vakfı (FMV), Feyz-i Sıbyan Mektebi adıyla, 1885 yılında Selanik'te kurulan ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne uzanan...

Sultan Mustafa Camii
6 yıl önce

Yıllar sonra harap olmuş, 1858’de Abdülmecid, kâgir olarak yeniden inşa ettirmiştir. Yanında bir de Sıbyan mektebi olduğu biliniyorsa da artık yoktur....

Sultan Mustafa Camii, 1760, 1858, Abdülmecit, III. Mustafa
Eski Valide Camii
2 yıl önce

yaptırılmıştır. Camii, medrese, tekke, dârüşşifa, dârulhadis, dârulkurrâ, sıbyan mektebi ve imaretten oluşan tesis, Mimar Sinan’ın inşa ettiği tam teşekküllü...

Eski Valide Camii, 1583, Cami, Hamam, II. Selim, III. Murat, Kervansaray, Medrese, Mihrab, Nurbanu Sultan, Taslak
Işık Lisesi
2 yıl önce

Mümeyyiz Tevfik Efendi önderliğinde bir heyetin Selanik'te Feyz-i Sıbyan Mektebini açmasını sağladı. 1900 yılında ise iyice genişleyen eğitim kapasitesiyle...

Işık lisesi, Işık lisesi