Tabgaç Devleti

Kısaca: IV. yüzyıl sonlarına doğru Kuzey Çin’de kudretli bir siyasî teşekkül meydana getiren, Çinliler’in T’o-ba dedikleri topluluğu Türkler “Tabgaç” diye anmışlardır. Orhun kitabelerinde sık sık adı geçen ve Gök-Türk yolu ile Bizans kaynaklarına da intikal eden (Taugast) = Tabgaç kelimesi “Çin” manasına da alınmıştır. ...devamı ☟

Tabgaç Devleti
Tabgaç Devleti

IV. yüzyıl sonlarına doğru Kuzey Çin’de kudretli bir siyasi teşekkül meydana getiren, Çinliler’in T’o-ba dedikleri topluluğu Türkler “Tabgaç” diye anmışlardır. Orhun kitabelerinde sık sık adı geçen ve Gök-Türk yolu ile Bizans kaynaklarına da intikal eden (Taugast) = Tabgaç kelimesi “Çin” manasına da alınmıştır. Çünkü Göktürkler’in ilk zamanlarında Türkler’ce “büyük” tanınan bu sülale Çin’de hüküm sürmekte idi.

Aslında Türkçe olup, “ulu, muhterem, saygıdeğer” manasını ifade eden Tabgaç tabiri bazı Karahanlı hükümdarları tarafından unvan olarak (Tafgaç, Tamgaç) kullanılmıştır. Kaşgarlı Mahmud’un, Türkler’den bir bölük olduğunu kaydettiği Tabgaç’lar Çin yıllıklarına göre Asya Hunları’ndan bir kısımdır. Sülalenin resmi tarihinde (Wei-shu) de Mete Han eski T’o-ba (Tabgaç) hükümdarı olarak gösterilmiştir.

Ayrıca Tabgaçlar’ın örf-adet ve geleneklerinden çoğu: Kurt efsanesi, mağara, dağ, orman kültleri, göç efsanesi vb. Türkler’le ilgili bulunduğu gibi, dillerinin de Türkçe olduğunu ortaya koyan deliler vardır: Bitegçin (Bitikçi, katip, hariciye nazırı), kapugçin (kapıcı, hacib), atlaçın (atlı, süvari birliği), tabagaçın (yaya, piyade birliği), kurakçın (koruyucu, muhafız kıtaları), yamçın (posta sürücüsü), aşçın (aşçı, matbahçı başı), törü (kanun töre) vb. Çin kaynaklarında geçen bu kelime ve tabirler aynı zamanda Tabgaçlar’ın devlet idaresi ve ordu kuruluşları hakkında da bilgi verir durumdadır.

Bununla beraber, bu Türk devletinde oldukça büyük ölçüde Moğollar’ın da yer aldığı anlaşılıyor. Araştırmalarda Tabgaçlar’a bağlı kabilelerden kimlikleri tespit edilebilenlerin yarısından fazlasının Moğol menşeli olduğu neticesine varılmıştır. Ancak Moğollar, diğer Çinli halk ile birlikte şüphesiz teb‘a durumundadır.

Çinli’lerin “Wei” adını verdikleri bu sülalenin kurucusu olarak bilinen Şa-mo han’dan itibaren 70 yıl kadar uğraşarak Ta-t’ong bölgesindeki mahalli hükümetçikleri idareleri altına alan Tabgaçlar’ın büyük devlet halinde gelişmesi Kuei zamanında (385-409) verimli topraklara sahip Doğu Çin’in Hsien-pi’lerden zapt edilmesi ile (409) olmuştur. Başkenti P’ing-Ç’eng şehri (kuzey Şan-si’de Tai bölgesinde) olan devlet bir yandan Pekin yakınlarına, bir yandan Huang-ho nehri dirseğinin güneyine kadar uzanmıştı.

Kuzey istikametinde, kudretli bir siyasi teşekkül halinde beliren H’yen-bi (Hsien-pi)’lerin varisi Moğol menşeli, Juan-Juan’lar yüzünden, ciddi bir genişleme olamıyordu. İki devlet arasında, bazen çok şiddetli mücadele 150 yıl kadar sürmüştür.

Hükümdar Sseu (409-423)’den sonra Çin’in başkentleri Lo-yang ve Cha’ang-an bugün (Si-ngan-fu)’ı ele geçirerek hakimiyetini sarı Nehir bölgesine yayan ve bütün Kuzey Çin’i tek idarede birleştiren büyük hükümdar T’a-o (T’ai-wu) devrinde (424-452) Tabgaç Devleti en parlak çağını yaşadı.

427’de Hun Hia krallığını alan ve Juan-juan’ları mağlup ederek bugünkü İç Moğolistan’ı istila eden (436) T’ai-wu, 439’da Kansu’daki son Hun Krallığını (Pei-Liang) ortadan kaldırdıktan sonra, İç Asya’ya yönelerek Karaşar, Kuça şehirlerini himayesine bağladı (448). Böylece ünlü ipek yolu güzergahı tekrar Türk hakimiyetine girmiş oldu. T’ai-wu, Çin askerinin “taydan ve düveden farksız” olduğunu söylüyor ve kendisi “Börü” (= Kurt, Çince şekli Fo-li) lakabını taşıyordu.

İmparatorluk merkezini Türk hayat şartlarına oldukça uygun gelen bozkır bölgesinde (kuzey Şan-si) tutan T’ai-wu, o sıralarda Çin’de yayılmakta olan Budizm’in Türkler arasında nüfuz kazanmasını önlemeğe çalışıyor, idaresi altındaki Çin topraklarında bile Budistlerin dini faaliyetlerini kontrol ediyordu. Tapınaklarda ayinler dışında din propagandasını yasaklayan bir emirname çıkarmış (438) ve 446’da emre riayet etmeyenlerin şiddetle takibini emretmişti. T’ai-wu’nun Türk bünyesini ve seciyesini Budizm’in bozucu tesirinden korumak maksadını güden bu tutumun mana ve değeri daha sonra anlaşıldı.

Tedbirlerin ehemmiyetini fark edemeyen halefleri zamanında, hatta Budizm’in himayesi cihetine gidildi. İmparator Siun (452-465) ile gelişmeğe başlayan bu durum, daha sonra büsbütün hızlanarak Tabgaç topluluğunun Çinlileşmesine zemin hazırladı. 493’te başkenti bozkır bölgesinden eski Çin merkezi Lo-yang’a nakleden İmparator Hong (471-499), Türk töresine karşı ağırlık verdiği soysuzlaşmayı 495 yılında Türk örf, adet, geleneklerini, Tabgaç dilini ve hatta yazışmalarda Türkçe tabirlerin kullanılmasını yasaklamakla tamamladı.

Buna karşı çeyrek asır kadar devam eden tepkiler bastırıldı. Kiao (499-517)’dan sonra idareyi devir alan imparatoriçe Hu (ölm. 528) Budizm’e o kadar düşkün idi ki, yabancı memleketlerdeki “dindaşları” ile de alakalanıyordu. 520’ye doğru Hindistan’da Ak-Hun hükümdarı Mihiragula’yı ziyaret ettiğini gördüğümüz Çinli Budist rahip bu kraliçenin arzusu ile seyahat ediyordu. Tabiatıyla Tabgaç iktidarı da gittikçe gücünden kaybetmekte idi. Devlet 535’e doğru Kuzey (Tai’de) ve Batı (Cha’ang-an’da) Weileri adı ile ikiye ayrıldı ve aralarında mücadele başladı. Kısa zaman sonra bütün arazileri Çinli hanedanlara intikal etti (550-556).

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Tabgaçlar
2 yıl önce

politika ile sivrilen Tabgaç devletinin adından yadigardı. Orhun Yazıtlarında pek çok yerde geçmektedir,çoğu çevirilerde çin devleti veya çinli halk manasında...

Kuzey Vey
6 yıl önce

386-534), Yuan Vey) ya da Türkçe kaynaklarda geçen diğer bir adıyla Tabgaç Devleti (元魏), Dey Vey (代魏) ve Toba Vey (拓跋魏) olarak da bilinen; Siyenpilerin...

Bei Wei (Güney Kuzey Hanedanı), 386, 396, 398, 404, 409, 413, 414, 416, 423, 424
Doğu Karahanlılar
2 yıl önce

Doğu Karahanlılar Devleti, Karahanlı Devleti ikiye ayrılınca; Büyük Kağan unvanıyla, Şerefüddevle lâkaplı Ebû Şüca Süleyman bin Yusuf, merkezi Balasagun...

Doğu Karahanlılar, Flag of, Flag of the, Balasagun, Müslümanlık, Monarşi, Han, II. Süleyman Arslan Han, III. Muhammed, Kuruluş tarihi, Yıkılış tarihi
Tonyukuk
2 yıl önce

Tonyukuk ben özüm tabgaç iliñge kılındım. Türk budun tabgaçka körür erti." (Bilge Tonyukuk ben kendim, Tabgaç ilinde doğdum. Türk budunu Tabgaç'e bağlı idi.)...

Tonyukuk, 724, Bilge Kağan, Göktürk, Tarih, Taslak
CÜCENLER
2 yıl önce

yurtlarından kaçırılan Kırgız ve Tabgaçları mankurtlaştırılmıştır. Hür bir insan Cücen topraklarında yaşamak istiyorsa, Tabgaçlardan nefret etmesi yeterliydi...

Altın Orda Devleti
2 yıl önce

Altın Orda, Altın Ordu Devleti (Tatarca: Алтын УрдаAltın Urda, Moğolca: Алтан Орд Altan Ord), bir Türk-Moğol hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını...

Altın Orda Devleti, Altın Orda Devleti
Kül Tigin
2 yıl önce

ll-13: "Yogçı, sıgıtçı, Kıtany, Tatabı bodun başlayu, Udar Sengün kelti. Tabgaç kaganta İsiyi Likeng kelti. Bir tümen agı altun, kümüş kergeksiz kelürti...

Kül Tigin, Bilge Kağan, Kişi, Orhun yazıtları, Taslak, İstemi Kağan, Gültekin, Kutlukhan, Göktürkler, Türkler
Dokuz Oğuzlar
2 yıl önce

dokuz boyu. Çin kaynaklarında, (九姓; Jiuxing) "dokuz boy, halk", Çin'deki Tabgaç hanedanı sırasında Uygurlar Gao Chu adıyla anılmışlardır. Bununla beraber...

Dokuz Oğuzlar, Türk tarihi, Afşar Hanedanı, Ak Hun İmparatorluğu, Akkoyunlular, Altın Orda, Anadolu, Anadolu Beylikleri, Anadolu Selçuklu, Astrahan Hanlığı, Atabeylikler