Türkçe Bilgi: Tokat tarihi

Tokat, çok eski bir yerleşim merkezidir. Tokat il toprakları Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran ve tarih devrini açan Hitit İmparatorluğuna bağlıydı.

Sami Asurlular bu bölgeye hakim olamadılarsa da zaman zaman nüfuzlarını bu bölgeye kadar uzattılar. Hurrilerin istilasına uğrayan bölge, M.Ö. 8. asırda Kimmerler ve İskitlerin de istilasına uğradı. M.Ö. 7. asırda Medler bu bölgeye kadar yaklaştılar. Onların yerine geçen Persler, Lidyalıları yenince Anadolu’nun mühim kısmı gibi, bölge de Perslerin eline geçti. M.Ö. 4. asırda Makedonya Kralı İskender, Pers Devletini yenerek İran gibi Anadolu’yu Makedonya İmparatorluğu topraklarına kattı.Makedonya Kralı İskender’in ölümü üzerine imparatorluğu komutanlar arasında taksim edildi ve bu bölge Kapadokya Krallığı ile Pontus Krallığı arasında devamlı çekişme konusu oldu.

M.Ö. 1. asırda Roma İmparatorluğu, Anadolu’da hüküm süren, Helenistik devletler (Kapadokya), Pontus ve Bergama krallıklarını ortadan kaldırarak, Anadolu’yu Roma İmparatorluğuna ilhak etti.

M.S. 395’te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Anadolu, Doğu Roma (Bizans)nın payına düştü. 395-1071 tarihleri arasında bu bölgeye İslam orduları ve Sasaniler akınlar yaptılar. Fakat devamlı kalamadılar.

Büyük Türk Hakanı Sultan Alparslan’ın 1071 Malazgirt Zaferinden birkaç sene sonra bu şehir, Anadolu Fatihi ve Anadolu Türk Selçuklu Devletinin kurucusu Kutalmışoğlu Birinci Süleyman Şahın başkumandanlığındaki Selçuklu Türk Oğuz orduları tarafından fethedilmiştir.

Tokat’ı Artuk Beyin veya Danişmend Gazinin fethettiği ihtilaflıdır. Fakat bu bölge Danişmend Gaziye verilmiş olup, Anadolu Selçuklu Türk Devletine bağlı Danişmendoğulları Beyliğinin ilk başşehri Niksar olmuştur. Tokat, Selçukluların eyalet merkeziydi. On ikinci asırda Selçuklular Danişmendoğullarının bağımsızlığına son vererek Konya’ya, Selçuklu başşehrine bağlandı.

On üçüncü asrın ikinci yarısında bu bölge Moğolların ve Türkleşmiş İranlı Moğollar olan İlhanlıların hakimiyeti altına girdi. 1308’de Selçuklu Hanedanı kalkınca İlhanlılar, 1335’e kadar bu bölgeleri doğrudan doğruya kendi idareleri altına aldılar. Anadolu’nun sonuncu İlhanlı Genel Valisi Uygur Türklerinden Eretna Bey, başşehir Sivas olmak üzere kurduğu Orta Anadolu Devletine Tokat ve çevresini de kattı.

1308’de Selçukoğullarından Melik Rükneddin Kılıçarslan’ın kısa saltanatından sonra bütün Eretna Devleti gibi bu bölgeler Sultan Kadı Burhaneddin’in hakimiyeti altına girdi. Kadı Burhaneddin’in öldürülmesinden sonra iç isyanlar bölgeyi rahatsız etti. Tokat halkı toplanarak Tokat’ın Osmanlı Devletine katılma kararını aldılar. 1392’de Yıldırım Bayezid, bu müracaat üzerine Tokat’ı Osmanlı Devletine (birliğine) dahil etti.

Timur Hanın 1402 Ankara Savaşı ile Yıldırım Bayezid’i yenmesi üzerine Osmanlı Devleti sarsıntı geçirdi. Çelebi Sultan Mehmed bu bölgeye hakim oldu. Akkoyunlular ve onların yerine geçen Safeviler bölgedeki halkı kışkırtarak isyanlara sebep oldular. Yavuz Sultan Selim Han bu fitneleri sona erdirdi. Osmanlı devrinde bir kültür merkezi olan Tokat ve çevresi Sivas Beylerbeyliğine (eyaletine) bağlı 8 sancaktan (vilayetten) birine merkez olmuştur. Tanzimattan sonra da Sivas eyaletinin 4 sancağından biri olup, 4 kazası vardı.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Tokat için şöyle denir:

“Bu havası hoş şehrin dört tarafında bahçe ve bostanlar içinde sular akar. Her bağında birer köşk, havuz, fıskıyeler ve çeşitli meyveler bulunur. Halkı zevk ehlidir. Gariplere dostturlar. Kin tutmaz, hile bilmez. Cami, saray, köşk ve imaretleri o kadar metin ve güzel olur ki, buralara girenler hayran olurlar. Hacı Bektaş-ı Veli’nin hayırlı ve bereketli dualarıyla bu eski tarihi şehir alimler konağı, fazıllar yurdu ve şairler yatağıdır.”

Cumhuriyet devrinde bütün sancaklar gibi Tokat da kendi adını taşıyan ilin merkezi olmuştur.

Tokat Tarihi

Tokat (il)

Binecek, Tokat

Altıntaş, Tokat

Bağbaşı, Tokat

Aluç, Tokat

Boyalı, Tokat

Aydoğdu, Tokat

Batmantaş, Tokat