Türk ve Dünya Edebiyatında Biografi Türünün Önemli Temsilcileri ve Bunların Eserleriyle Ilgili Bi̇lgi̇

Dünya edebiyatında biyografi türünde Kendileri ile Savaşanlar ,Üç Büyük Usta: Balzac, Dickens Dostoyevski, Kendi Hayatının Şiirini Yazanlar: Casanova Stendhal Tolstoy, Balzac, Bir Yaşam Öyküsü,Magellan , Freud ve Öğretisi. Henri Troyat; Dostoyevski, Rasputin, Gogol Çehov vb. Türk edebiyatı, yaşamöyküsü niteliğindeki yapıtlar bakımından oldukça zengindir. Osmanlılar döneminden kalma yaşamöyküleri arasında din ve tarih alanlarındaki önemli kişilere iliş­kin olanlar çoğunluktadır: Bunlar ara­sında siyer kitapları (Hz. Muhammed'in yaşamöyküsü), kısas-ı enbiya­lar (peygamber kıssaları), tezkiret-ül-evliyalar (evliyaların yaşamını konu edinen kitaplar), maktel-i Hüseyniler, tezkiret-üş-şuaralar (ozanların yaşamöykülerini konu edinen kitaplar) sayılabilir. Erzurumlu Darir'in Terceme-i Siret-ün Nebi'si (1388), Veysi'nin Dürret-üt-Tac'ı (XVII.yy.), Hz. Muhammed'in yaşamöyküsünü anlatır. Sinan Paşa'nın Tezkiret-ül-Evliya'sı (XV.yy.) ile Lamii'nin Nefahat-ül-Üns'ü (1872) İslam velile­rinin yaşamöykülerini içerir. Fuzulî nin Hadikat-üs-Süeda'sı (1542) ise Hz Ali'nin oğlu Hüseyin'in yaşamöyküsü­nü anlatan yapıtlar arasında en ünlüsüdür. Din ulularının yanı sıra halk savaşçılarının yaşamları da bir des­tan türü olan Hamzaname, Kitab-ı Ebu Müslim, Battalname, Danişmentname gibi kitaplarda anlatılır. Ebul-hayr Rumi, din ulusu Sarı Saltuk'un yaşamını Saltukname'de vermiştir (1474-1480). Hacı Bektaş Veli'nin mu­cize ve kerametleri de Menakıb-ı Ha­cı Bektaş Veli adlı kitapta toplanmış­tır. XV.yy'dan sonra yaşamöyküleri devlet ileri gelenlerinin ve sanatçıla­rın yaşamlarını da konu edinmeye başlamıştır. İdris-i Bitlisi Heşt Behişt' te (Sekiz Cennet) Osmanlı padişahla­rından sekizinin yaşamlarını anlatır. Gelibolulu Ali de Menakıb-ı Hünerveran'da (Sanatçıların Menkıbeleri, 1586) hattatların, ciltçilerin, tezhipçilerin ve minyatür sanatçılarının yaşamöykülerini derlemiştir. Ozanların yaşamöykülerini toplayan tezkireler arasında da Çağatay şairi Nevai'nin Mecalis-ün-Nefais'i (Güzelliklerin Meclisleri, 1491), Sehi Bey'in Heşt Behişt'i (Sekiz Cennet, 1538), Latifi'nin Tezkir-üt-Şuara'sı (1546), Kınalızade Hasan Çelebi'nin ozanlar tezkiresi (1586) sayılabilir. XIX. yy'dan sonra yazılmaya başla­nan yaşamöyküleriyse çeşitlilik göste­rir. Çoğunluğu gene tarih ve siyaset alanlarındaki kişilerin yaşamöyküle­rini içermesine karşın bilim, kültür ve sanat dünyasında üne kavuşmuş kim­selerin yaşamöykülerini anlatan ki­tapların sayısı da azımsanmayacak ölçüdedir. XX.yy'da özellikle edebiyat dünyasına ilişkin olarak hazırlanan yaşamöyküsü türündeki yapıtlar ara­sında şunlar anılabilir: Bursalı Meh­met Tahir, Osmanlı Müellifleri (3 cilt 1916-1925); İbnülemin Mahmut Ke­mal , Son Asır Türk Şairleri; İbrahim Alaettin Gövsa, Türk Meşhurları Ansiklopedisi (1945); Mehmet Kaplan, Tevfik Fikret (1946); Mehmet Emin Erişirgil, Ziya Gökalp, Bir Fikir Adamının Romanı (yaşamöyküsel roman, 1951); Gündüz Akıncı, Abdülhak Hamit Tarhan (1956); Mehmet Emin Erişirgil,Meh­met Akif, İslamcı Bir Şairin Romanı (4 cilt, 1958); Behçet Necatigil, Edebi­yatımızda İsimler Sözlüğü (1960); Şev­ket Süreyya Aydemir, Tek Adam (Ata­türk'ün yaşamöyküsü, 3 cilt, 1963-1965)Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam (İsmet İnönü'nün yaşa­möyküsü, 3 cilt, 1966-1968); Tahir Alangu, Ömer Seyfettin (yaşamöyküselroman, 1968);Sadun Tanju, Dolu­dizgin (Ali Naci Karacan'ın yaşamöyküsü.