Türklerin Kullandıkları Yazı ve Alfabeler

misafir - 8 yıl önce

Tarih Boyunca Türklerin Kullandıkları Yazı ve Alfabeler

Tarih boyunca Türk dili kadar değişik alfabelerle yazılmış ya da yazılmakta olan bir dil daha olmamıştır denilebilir. Belgelerle izleyebildiğimiz yaklaşık 1300 yıllık tarihi boyunca Türk dilinin değişik dönemlerde, başka 12 alfabe ile yazıldığını görüyoruz. Bunlardan Soğd, Mani, Brahmi, Süryani, Grek, Ermeni, İbrani alfabeleri belirli tarihi dönemlerde ve çevrelerde kullanılmıştır. Türk dilinin yazımı için geniş ölçüde kullanılmış olan 5 alfabe vardır: Köktürk, Uygur, Arap, Latin ve İslav alfabeleri. Türk dilinin bu kadar değişik alfabelerle yazılmış olması Türklerin, göçler ve fetihler sebebiyle geniş bir coğrafi alana yayılması, değişik uygarlıklarla tanışmış ve değişik din ve kültürleri benimsemiş olmaları ile açıklanabilir. Türkçenin yazımı için kullanılmış ilk alfabe olan Köktürk alfabesinden başlayarak bugüne kadar geniş ölçüde kullanılmış olan alfabeleri şöyle sıralayabiliriz:

[Köktürk Alfabesi]

Türklerce kullanıldığı bilinen ilk alfabedir. Bu alfabe ile yazılmış pek çok irili ufaklı yazıt vardır. Yazılış ve dikiliş tarihi bilinen büyük yazıtlar Moğolistan'da Orhon Irmağı kenarında bulunan Köktürk Yazıtları'dır. Bu alfabede 4'ü sesli, 26'sı sessiz, 8'i birleşik olmak üzere 38 harf vardır.

[Uygur Alfabesi]

Türklerin Köktürk Alfabesinden sonra kullandıkları Uygur Alfabesi, Sogd yazısının hızlı ve işlek türünden ortaya çıkmıştı. Türkçenin yazımı için yetersiz olmasına rağmen Türklerce uzun süre kullanılmıştır. Doğu Türkistan'da IX. yüzyıl ortalarında devlet kuran Uygurlardan kalma elyazmalarının çoğu Uygur Alfabesi ile yazılmıştır. Uygur Alfabesinin Fatih Sultan Mehmet'in Sarayında da kullanıldığı bilinmektedir. Bu alfabeyi XII. yüzyılda Uygurlardan alan Moğollar XX. yüzyıla kadar dillerini bu alfabe ile yazmışlardır. Uygur Alfabesi 24 harften oluşur.

[Arap Alfabesi]

Türklerin tarih boyunca kullandıkları alfabeler içinde gerek kullanım süresinin uzunluğu, gerek yayılma alanının genişliği bakımından en başta geleni Arap Alfabesidir. Türklerin İslamiyeti kabul etmesinden sonra XI. yüzyıl ortalarında, Karahanlılar tarafından, Türkçe Arap harfleriyle yazılmaya başlandı. Arap yazısı bütün Sami Alfabeleri gibi yalnızca ünsüzleri gösteren harflerden oluşur. Türklerin kullandıkları Arap Alfabesinde 33 harf bulunmaktadır. Türkçenin yazıya geçirilmesinde hiç de elverişli olmamakla birlikte, Arap yazısı İslamiyeti kabul eden bütün Türkler arasında yüzyıllarca kullanılmıştır.

[Latin Alfabesi]

Türklerin uzun süre kullandıkları Arap harfleri, 1928 yılında yerini Latin harflerine bıraktı. Latin Alfabesinden alınarak düzenlenmiş yeni Türk Alfabesi 1 Kasım 1928'de T.B.M.M.'de kabul edilen bir yasayla yürürlüğe girdi. Türkçenin yapısına ve özelliklerine uygun olan Latin harflerinin kullanılmaya başlamasıyla birlikte: - Okuma yazma kolaylığı sağlandı, okur, yazar sayısı arttı. - Yaygın ve örgün eğitim gelişti. - Yabancı dil öğrenmek, bilimlerden faydalanmak kolaylaştı. - Düşünsel, toplumsal ve siyasal alanda büyük bir kültür devinimi başladı, ulusal kültür düzeyi yükseldi. Bugün Türkiye Türklerinden başka Latin alfabesi kullanan öteki Türk toplulukları şunlardır: Kıbrıs Türkleri, Yugoslavya Türkleri, Doğu Türkistan'da yaşayan Uygur Türkleri ile Kazak Türkleri. Gagauz, Kırım, Azeri, Kırgız, Kazak ve Özbek Türkleri Latin Alfabesine geçme hazırlıklarının son aşamasına gelmişlerdir.

[Slav Alfabesi]

S.S.C.B. dağıldıktan sonra kurulan Türk Cumhuriyetlerinde ve bölgelerinde konuşulan Türk dili ve diyalektlerinin hepsi İslav Alfabesi ile yazılmaktaydı. Slav Alfabesi Grek kökenlidir. Düzenleyicisinin adıyla Kiril Alfabesi olarak da anılır. Türk dil ve diyaleklerinin yazımı için uygun bir alfabe olmamasına karşılık uzun süre kullanılmıştır. Bugün Türk Cumhuriyetlerinin hepsinde Latin Alfabesine geçme çalışmaları yapılmaktadır.

Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Alfabe
2 yıl önce

dökmüşlerdir. Çivi yazısının ardından Eski Mısır'da hiyeroglifler ortaya çıkmıştır. İlk çıkışındaki kullanım özellikleriyle ideogramatik yazı mantığı taşımaktadır...

Alfabe, Avesta Alfabesi, Dil, Ermenice, Fenike Alfabesi, Fransızca, Gürcü Alfabesi, Hangul, Kiril Alfabesi, Latin Alfabesi, Ogham
Tuva Alfabesi
5 yıl önce

билиг(bilig/bilgi). - Eski Türk Alfabesi olan Köktürk (Runik, Turan, Türk) alfabesinde "a" harfi. Tarih boyunca Tuva Türkleri çok farklı alfabeler kullanmışlardır...

Orhun Alfabesi
2 yıl önce

Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü...

Orhun Alfabesi, Abece, Alfabe, Arap, Ermeni, Gök Türk, Kazım Mirşan, Kiril alfabesi, Kırgızlar, Kızıl, Latin
Türk dilleri
2 yıl önce

Türk cumhuriyetleri, Balkan ülkeleri, Rusya, İran, Irak, Afganistan, Çin gibi devletler içinde konuşma dili veya yazı dili olarak yaşayan yirmi yazı dili...

Türk Dilleri Ailesi, Türk Dilleri Ailesi, 1922, 1924, 1930, 1936, 1940, 2005, 2010, Afganistan, Almanya
Arap alfabesi
2 yıl önce

benimsendiği coğrafyalarda kabul gören alfabedir. Dünyada Latin alfabesinden sonra yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir. Arap alfabesi MS 2-4...

Arap alfabesi, Arapça, Hamza, He (harf), Latin alfabesi, Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti, Özhan Öztürk, İslam, Yodh, Arap alfabesinin tarihi
Kiril Alfabesi
2 yıl önce

yazı dili oluşturma yoluyla Kiril alfabesinin benimsetilmesidir. İkincisi yazı dili olan Müslüman Türklerin yazılarının Kirilleştirilmesidir. Bu hareket...

Kiril alfabesi, 18. yüzyıl, 1918, 9. yüzyıl, A (Kiril), Başkortostan, Be (Kiril), Büyük Petro, De (Kiril), Dje, E (Kiril)
Kırgız alfabesi
4 yıl önce

alfabe kullanmış bu ise Kırgızcanın telaffuzda çok olmasa da değişmesine sebep olmuştur. Kırgızların millî alfabesi bütün Türk Dünyasının en eski ve özüne...

Kırgız abecesi, Alfabe, Arap abecesi, Harf, Kiril abecesi, Kırgızca, Kırgızistan, Kırgızlar, Taslak, Yazı sistemleri, Çin Halk Cumhuriyeti
Gagavuzca
2 yıl önce

kullanılmaktadır. Türk alfabesinden farklı olarak Gagavuz abecesinde (Türkçedeki açık e sesi yerine) Ää harfi, Êê ve Ţţ harfleri bulunur. Gagavuzcada yazı dili Türkiye'de...

Gagavuzca, Türk dilleri, Altay Dil Ailesi, Azerbaycanca, Dil, Dil aileleri, Gagavuz, Hakasça, Hazarca, ISO 639, Karakalpakça