Uzun Hasan

Kısaca: Uzun Hasan Akkoyunlu Devleti hükümdarlarındandır. Oğuzların Bayındır boyundan, Akkoyunlu Hanedanının kurucusu Kara Yülük Osman�ın torunu olup, babası Celâleddîn Ali Beydir. 1423 yılında Diyarbakır�da doğdu. Uzun Hasan�ın gençliği, Akkoyunlu emirî Hamza Bey ile Cihangir arasında vukû bulan savaşlarla geçti. ...devamı ☟

Uzun Hasan
Uzun Hasan

Uzun Hasan Akkoyunlu Devleti hükümdarlarındandır. Oğuzların Bayındır boyundan, Akkoyunlu Hanedanının kurucusu Kara Yülük Osman’ın torunu olup, babası Celaleddin Ali Beydir. 1423 yılında Diyarbakır’da doğdu. Uzun Hasan’ın gençliği, Akkoyunlu emiri Hamza Bey ile Cihangir arasında vuku bulan savaşlarla geçti. Hamza Beyin vefatından sonra, Akkoyunlu tahtına ağabeyi Cihangir geçti. Kardeşi Hasan Beyin büyük gayret ve yardımları sonucu iktidarı ele geçiren Cihangir, Ergani ve çevresini ona ikta olarak verdi. Cihangir Bey (1444-1463), 1455’te amcaları Şeyh Hasan ve Kasım’a karşı kardeşi Uzun Hasan’ı gönderdi. Uzun Hasan amcalarını mağlup etti. Erzincan valisi, Cihangir Beye isyan edince, Uzun Hasan onu da itaat altına aldı. 1452’de Karakoyunlular karşısında bozguna uğrayan Cihangir, Şah Cihan’ın hakimiyeti altına düşünce, Hasan Bey, kuvvetleriyle bizzat harekete geçti. Erzincan ve Van Gölü çevresini yağmaladı. Malazgirt Hakimi Kasım Beyin kuvvetlerini bozguna uğrattı. 1453’te ağabeyinin Diyarbakır’ı terk ettiğini haber alınca, süratle gelerek şehri ele geçirdi ve beyliğini ilan etti.

Uzun Hasan, Akkoyunlu tahtına sahip olmasıyla, iktidarını kuvvetlendirme faaliyeti içine girdi. Cesur, tedbirli ve cömert olduğundan ordunun kendisine itaati tamdı. Akkoyunluların düşmanı Karakoyunlu Şah Cihan’ın, Erdebil’den hudut dışı ettiği Safevili Şeyh Cüneyd’i ülkesine davet etti. 1456’da, Diyarbakır’a gelen Şeyh Cüneyd’e, kızkardeşi Hatice Begüm’ü verip, evlendirdi. Uzun Hasan’ın, Şeyh Cüneyd ile münasebeti ve hanedana akraba yapması Akkoyunluların, Türk ve İslam aleminin aleyhine oldu. Akkoyunlu-Safevi münasebeti önce gizli, Şah İsmail’den sonra da aşikar pek çok hadiselere sebep oldu (Bkz. Safeviler). Anadolu çok zarar gördü. Trabzon Rum İmparatoru Kalo İonnas, Osmanlılara karşı ittifak teklif edince, kızı Katerina Despina’yı isteyip karşılığında 1458’de antlaşma imzalandı. Katerina Despina, Akkoyunlulara gelin gelince, Uzun Hasan’ı, Osmanlılar aleyhine faaliyet içine soktu. Trabzon Rum İmparatorluğu, Uzun Hasan’ı İstanbul’un fethinden sonra, sürekli, Osmanlılar aleyhine kışkırttı. Trabzon Rum İmparatorluğunun, Osmanlılara ödeyecekleri otuz bin altından vazgeçilmesi için aracılık yaptı. Uzun Hasan, yeğeni Murad’ı İstanbul’a gönderdi. Osmanlı Sultanı Fatih’ten, Trabzon Rum İmparatorluğu vergisinin affedilmesinden başka, Katerina Despina’ya çeyiz olarak verilmiş olan Kayseri bölgesini ve önceki hediyeleri istedi. Fatih, vergi işini bölgeye gelerek bizzat halledeceğini bildirdi. Fatih, Uzun Hasan ve müttefiki Trabzon Rum İmparatorluğu ile Gürcülere karşı 1461’de harekete geçti. Uzun Hasan’ın, 1459’da zaptettiği Koyulhisar’ı aldı. Akkoyunlu ordusu Erzincan’daki Munzur Dağlarında Osmanlılara yenildi. Uzun Hasan, annesini Fatih’e gönderip, antlaşma sağlandı. Fatih, 1461’de Trabzon’u fethedip, bölgedeki Rum hakimiyetine son verdi. Uzun Hasan, Akkoyunluların batısındaki devamlı genişleyen Osmanlılara karşı, bölgedeki hakimiyetini kuvvetlendirme siyasetini takip etti. Mısır Memluklarından Harput’u alıp, Gürcistan’a akın harekatı yaptırdı. Âzerbaycan ve Irak’a hakim Karakoyunlular hükümdarı Cihan Şahı, 1467’de yenerek, öldürttü. Karakoyunluların müttefiki Şeybanilerden Ebu Said’in saldırısını, 1469 başında bertaraf etti. Ebu Said’i öldürttü. Karakoyunlu Devletine son verip, ülkelerine hakim oldu. Anadolu beyliklerinden Karamanlıları, Osmanlılara karşı kışkırttı. Avrupa devletlerinden Venediklilerden, Osmanlılara karşı kullanılmak üzere malzeme ve yardımcı kuvvet istedi. Venedik, Papalık, Cenova ve Karamanlılarla ittifak yaptı. Fatih, Uzun Hasan’ın faaliyetlerini dikkatle takip ediyordu. Uzun Hasan’a karşı harekete geçip, hazırlıklarını tamamladı. Uzun Hasan ve Papa, Fatih’in hazırlıkları üzerine, Venediklilerden top, teknik malzeme ve cephane yardımıyla Almanya, Fransa ve İspanya’yı, Osmanlılara karşı harekete geçirdiler. Hıristiyan donanması, Uzun Hasan’a yardım için Akdeniz sahiline çıkarma yaptı. 1473 Mart ayında sefere çıkan Osmanlı ordusu, Ağustos ayında Akkoyunlu topraklarına girdi. Bayburt’tan Tercan’a geldi. Uzun Hasan ordusuyla, Fatih’in ordusu, 11 Ağustos 1473 tarihinde, Otlukbeli’nde karşılaştı. Uzun Hasan, zeki, cesur bir kumandan olmasına rağmen, Fatih ve Osmanlı ordusunun ateşli silahlardaki teknik üstünlük ve stratejisine karşı duramadı. Akkoyunlu ordusu bozulunca, Uzun Hasan, muharebe meydanından kaçtı (Bkz. Otlukbeli Meydan Muharebesi). Uzun Hasan Tebriz’e gelip, ordusunu tekrar toparlamaya başladı. Osmanlıların devamlı genişleyip, bölgede hakimiyetini artırması üzerine başşehrini Diyarbakır’dan Tebriz’e naklettirdi. Otlukbeli yenilgisinden sonra, Gürcistan valileri, Uzun Hasan’a itaatsız olmaya başladılar. 1477 sonbaharında, asi valileri itaat altına almak için Gürcistan Seferine çıktı. Tiflis’e harpsiz girdi. Bölgedeki prenslikleri tekrar itaat altına aldı. 1477 yılı sonunda Gürcistan’da hastalanıp, Tebriz’e geldi. 1478 yılı başında hastalığı artıp, 7 Ocak gecesi, Tebriz’de vefat etti. Kendi yaptırdığı Nasriyye Medresesi avlusuna defnedildi. Uzun Hasan’dan sonra oğlu Halil, Akkoyunlu hükümdarı oldu.

Uzun Hasan, büyük bir devlet adamı ve kumandan olmasına rağmen, Osmanlı Sultanı Fatih ile mücadeleye kalkışması talihsizliğidir. Lakabı Nusreddin Ebu Nasr’dır. İlmi, dini, sosyal ve devlet teşkilatıyla alakalı mimari eserler yaptırdı. Tebriz’de Nasriyye Medresesini yaptırıp, bakımı için vakıflar kurdu. Nasriyye Medresesinin yanında cami, bir de hastane yaptırdı. Hastane çok geniş olup, binden fazla hastaya hizmet verirdi. Hastanenin bitişiğindeki mutfakta, fakir ve kimsesizlere yemek verilirdi. Tebriz’de meşhur Heşt-Behişt Sarayının inşasını başlattı. Fırat’ın kolu üzerinde Taşköprü’yü yaptırdı. Uzun Hasan, ilim ve alimleri sevdiğinden, Akkoyunlu ülkesinde pek çok meşhur alim bulunurdu. Meşhur astronom Ali Kuşçu, Uzun Hasan’ın sarayında olup, büyük itibar görürdü. Fatih’e elçi olarak gönderilen Ali Kuşçu, daha sonra tekrar gelerek İstanbul’da ilim öğretmeye, talebe yetiştirmeye devam etmiştir. Uzun Hasan’ın sarayında Ali Kuşçu’dan başka, Mevlana Mahmud Şarihi, Şirazi Mehmed Münşi ve fıkıh alimi İmam Ali de bulunurdu. Uzun Hasan’ın hükümdarlığı zamanında, büyük İslam alimi, edib ve Kadı Celaleddin-i Muhammed Devani, çok kitap yazıp, bunlardan Ahlak-ı Celali pek meşhurdur. Uzun Hasan’ın tarihçisi Mevlana Ebu Bekr-i Zihrani, Kitab-ı Diyarbekriyye de denen Tarih-i Selatin-i Türkmen adlı eserini yazdı. Fazlullah Ruzbehan, Tarih-i Alemarayı Emini’yi, Uzun Hasan’ın oğlu Yakub için yazdı.

Uzun Hasan, Akkoyunlu Devlet teşkilatını Osmanlılar usulünde tertipleyip, kuvvetlendirdi. Akkoyunlu Devletini, İslam, Oğuz boy töresi ve Osmanlı-Timurlu-Fars karakterinde teşkilatlandırdı.

Kaynak

Rehber Ansiklopedisi

Ayrıca Bakınız

  • Türk Boyları
  • Türk Hükümdarları
  • Müslüman Türk devletleri
  • Bu konuda henüz görüş yok.
    Görüş/mesaj gerekli.
    Markdown kullanılabilir.

    Uzun Hasan Resimleri

    Hasan Sabbah
    2 yıl önce

    Nizamülmülk daha 1090 yılına gelmeden Hasan bin Sabbah'ın tevkif edilmesi için gerekli emirleri çıkartmıştı. Bu nedenle de Hasan bin Sabbah Elemût Kalesi'nden...

    1034, 1124, Alamut Kalesi, Büyük Selçuklu Devleti, Haşhaş, Haşhaşiler, Kişi, Nişapur, Suikast, Tarih
    II. Hasan Camii
    6 yıl önce

    II. Hasan Camii Fas'ın Kazablanka şehrindedir. Fransız mimar Michel Pinseau tarafından tasarlanan ve Bouygues tarafından inşa edilen cami, Atlantik kıyısında...

    Kethüda Hasan Paşa
    2 yıl önce

    Kethüda Çerkes Meyyit Hasan Paşa veya Cenaze Hasan Paşa (d. ? - 1810, Yenişehir (günümüzde Larissa)) III. Selim saltanatında 7 Haziran 1789 - 3 Aralık...

    Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa
    2 yıl önce

    1900’lü yıllarda bugünkü haline Hasan Hüsnü Paşa Tarafından getirilmiştir. Eyüp Hasan Hüsnü Paşa Çeşmesi, Kadıköy Hasan Hüsnü Paşa Çeşmesi, Kasımpaşa Yel...

    Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa, 1832, 1867, 1877, 1880, 1903, Asker, Ertuğrul Faciası, II. Abdülhamid, Osmanlı Devleti, Sinop Baskını
    Hasan Polat
    2 yıl önce

    Hasan Polat, bir dönem Ankara Hipodrom Müdürlüğü görevini de yürüttü. 1970-1976 yılları arasında ikinci kez TFF başkanlığı yaparak bu görevi en uzun süre...

    Hasan Ekinci
    6 yıl önce

    Hasan Ekinci (1939, Şavşat, Artvin, Türkiye) Bürokrat, siyasetçi, Orman Mühendisi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesinden mezun oldu. Uzun yıllar Orman...

    Hasan Ekinci, Türkiye ülke bayrağı, Türkiye, 12 Eylül, 12 Kasım, 1939, 1977, 1979, 1980, 1993, 1995
    Hasan Paşa Hanı
    6 yıl önce

    Paşa'nın oğlu Vezirzade Hasan Paşa tarafından 1572 ve 1575 yılları arasında yaptırılmıştır. Diyarbakır valilerinden Vezirzade Hasan Paşa tarafından 1572...

    Seyyid Hasan Paşa
    6 yıl önce

    Seyyit Hasan Paşa, bazen Karahisarî Hasan Paşa (d. ?, Şebinkarahisar - ö. 1748, Diyarbakır), I. Mahmud saltanatında, 23 Ağustos 1743 - 9 Ağustos 1746 tarihleri...

    Seyyid Hasan Paşa, 1743, 1746, 23 Ağustos, 9 Ağustos, Ayaşlı Nişancı İsmail Paşa, Bahadırzade Arabacı Ali Paşa, Bayburtlu Kara İbrahim Paşa, Boynueğri Seyyid Abdullah Paşa, Bozoklu (Bıyıklı) Mustafa Paşa, Daltaban Mustafa Paşa