Yer (Gezegen)

Kısaca: Yer (Dünya, Yeryüzü, Acun, eski dilde Arz), Güneş sistemi`nin Güneş`e uzaklık açısından üçüncü sıradaki gezegeni. Üzerinde yaşam barındırdığı bilinen tek doğal gök cismidir. Katı ya da `kaya` ağırlıklı yapısı nedeniyle üyesi bulunduğu yer benzeri gezegenler grubuna adını vermiştir. ...devamı ☟

Yer (gezegen)
Yer (gezegen)

} } Yer (Dünya, Yeryüzü, Acun, eski dilde Arz), Güneş sistemi`nin Güneş`e uzaklık açısından üçüncü sıradaki gezegeni. Üzerinde yaşam barındırdığı bilinen tek doğal gök cismidir. Katı ya da `kaya` ağırlıklı yapısı nedeniyle üyesi bulunduğu yer benzeri gezegenler grubuna adını vermiştir. Bu gezegen grubunun kütle ve hacim açısından en büyük üyesidir. Büyüklükte, Güneş sistemi`nin 9 gezegeni arasında gaz devlerinin büyük farkla arkasından gelerek beşinci sıraya yerleşir. Tek doğal uydusu Ay` dır.

Levha hareketleri

} Levha hareket teorisi`ne (tektonik levha teorisi olarak da bilinir) göre Yer`in en dış kısmı iki tabakadan oluşur: kabuğu da kapsayan litosfer ve manto katılaşmış dış kısmı. Litosferin altında astenosfer bulunur, bu mantonun yüksek viskoziteli olan iç kısmıdır.

Litosfer, astenosferin üzerinde, tektonik levhalara ayrılmış bir halde yüzmektedir. Bu plakalar belli temas noktalarında üç tür hareketten birini gösterirler: yaklaşma, uzaklaşma veya yanyana kayma. Bu temas noktalarında depremler, volkanik faaliyetler, dağ oluşumları ve okyanus dibi hendekler oluşur.

Ana plakalar şunlardır:

Önemli küçük plakalar arasinda Hint plakası, Arabistan plakası, Karaip plakası, Nazka plakası, Skotia plakası ve Anadolu plakası sayılabilir.

Aşınma



Kıtaları oluşturan güç, levha hareketlerinin motoru olan Yer`in iç enerji kaynağıysa, çok daha büyük bir dış enerji kaynağı, kıtaları aşındırarak yok etme sürecinde etkili olur: Güneş enerjisi. Atmosfer hareketlerini ve su döngüsünü sürdürmek için gerekli enerjiyi sağlayan güneş ışınları, su ve rüzgar aşındırması ile kıta yüzeylerinden koparılan minerallerin yine bu iki araç yardımıyla okyanus tabanlarına taşınarak çökmesine yardımcı olur. Bu mekanizma ile okyanus kabuğu üzerinde gittikçe kalınlaşarak biriken tortul kaya katmanı, dalma-batma mekanizması sırasında yerküre içlerine taşınarak yeniden erir.

Aşınma mekanizması, suyun yerçekimi etkisi altındaki hareketlerini izler, yüksek dağların aşınarak alçalmasına, okyanus derinliklerinin dolarak yükselmesine yol açar, sonuçta yer yuvarlağının girinti ve çıkıntılarının törpülenerek çekim etkisi ile belirlenmiş ideal jeoit biçimine yaklaşması yönünde çalışır.

Atmosfer

} Yer atmosferinin kesin bir sınırı yoktur, uzaya doğru gittikçe incelip yok olur. Atmosfer kütlesinin dörtte üçü gezegenin yüzeyinden itibaren ilk 11 km içindedir. Bu en alt tabaka troposfer olarak adlandırılır. Daha yüksekteki atmosfre genelde stratosfer, mezosfer ve termosfer olarak adlandırılır. Bundan ötededeki eksosfer, Yer`in manyetik alanının güneş rüzgarları ile etkileştiği manyetosfere doğru giderek incelir. Atmosferin Yer`deki yaşam açısından önemli bir kısmı ise ozon tabakasıdır.

Yer`in yüzeyindeki atmosfer basıncı ortalama 101,325 kPa`dır. İçeriği %78 azot, %21 oksijen ve eser miktarda su buharı gibi başka gazlardır. Atmosfer güneşten gelen morötesi ışınları soğurarak Yer`deki canlıları korur, sıcaklık farklılıklarını azaltır, su buharının taşınmasını sağlar ve yararlı gazları sağlar. İklim ve meteorolojinin başlıca unsurlarından biri atmosferdir.

Hidrojen gazı hafif olduğu ve Yer`in ortalama sıcaklığında kurtulma hızına sahip olduğu için, eğer kimyasal olarak bağlı değilse uzaya kaçar. Bu yüzden Yer`in atmosferi yükselticidir, bu da gezegende gelişmiş olan yaşamın kimyasal özelliklerini belirler.

Hidrosfer (su küre)

Yer, yüzeyinde sıvı halde büyük bir su kütlesi bulundurması bakımından gezegenler arasında eşsiz bir konumdadır. Okyanuslar şeklinde Yer yüzeyinin % 70`ini kaplayan bu kütle, yerkürenin , hidrosfer (=su küre, su yuvarı) adı verilen bir katmanı olarak görülebilir ve gezegenin toplam kütlesinin yaklaşık 1/4000` ini oluşturur. Yer kabuğunu oluşturan kayaçlar içinde bundan çok daha fazla miktarda su bulunduğu sanılmaktadır. Bu su, levha hareketleri sonucunda dalma-batma sürecine giren katmanların ısınmasıyla kayaç yapıdan ayrılarak, yanardağ püskürmeleri ile buhar halinde yüzeye çıkar. Hidrosferi oluşturan su kütlesinin günümüzdeki temel yenilenme kaynağı bu mekanizma olmakla birlikte, kozmik çarpışmaların sıklığının çok daha fazla olduğu Güneş Sistemi`nin erken dönemlerinde, bileşiminde donmuş halde su bulunan göktaşı çarpmaları ile gezegene büyük miktarda su taşınmış olabilir.

Yer yüzeyindeki su döngüsü, Güneş ışınlarının sağladığı enerjiden gücünü alan, atmosfer ve meteorolojik olayların önemli rol oynadığı karmaşık bir mekanizma ile hem yer kabuğunun şekillendirilmesinde, hem de yaşamın ortaya çıkması ve sürdürülmesindeki temel etkenlerden birini oluşturur.

{{Vikiler|
commons=Category:Earth|
wikispecies= |
wikt=Dünya|
b= |
s= |
q=Dünya|
n= |
m= |
}

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Dünya
2 yıl önce

kaya ağırlıklı yapısı nedeniyle üyesi bulunduğu yer benzeri gezegenler grubuna adını veren Dünya, bu gezegen grubunun kütlece ve hacimce en büyük üyesi olmasının...

Yer (gezegen), Afrika, Antarktika, Argon, Asteroit kuşağı, Astronomi İœnitesi, Asya, Atmosfer, Avrupa, Avustralya, Ay (uydu), Coğrafya, Ülkeler, Kıtalar, Atmosfer, Litosfer, Gökyüzü, Amerika kıtası, Afrika kıtası, Avrupa kıtası, Okyanusya, Avustralya, Asya, Ortadoğu, Doğal Afet, Deprem, Sel, Jeooloji, Hayat
Yerbenzeri gezegen
6 yıl önce

Yerbenzeri gezegen (dünyasal gezegen ya da kayasal gezegen) terimi, yapısının büyük bölümü silikat kayalardan oluşmuş gezegenleri tanımlar. Bir yerbenzeri...

Yerbenzeri gezegen, 10 Ağustos, 2005, Akrep (takımyıldız), Asteroit kuşağı, Ay (uydu), Ceres (cüce gezegen), Cüce gezegen, Dağ, Demir, Dünya
Cüce Gezegen
2 yıl önce

cüce gezegen Plüton'dur. Astrojeologların cüce gezegenlere olan ilgisi muhtemelen farklılaşmış ve jeolojik olarak aktif gök cisimleri olarak gezegen jeolojisini...

Cüce gezegen, 2006, 2006 yeni gezegen tanımı, 24 Ağustos, Asteroit kuşağı, Astronomi Portalı, Ay (uydu), Ceres (cüce gezegen), Eris, Gezegen, Gökbilim
Gezegen halkası
2 yıl önce

Gezegen halkası, gezegenlerin çevresinde bulunan halka biçimli katman. Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün halkaları olan gezegenlerdir. Güneş Sistemi'nin...

Alt gezegen
6 yıl önce

gezegenler. Bu terim ilk kez Kopernik tarafından kullanılmıştır. Merkür ve Venüs birer alt gezegendir. Üst gezegen İç gezegen Dış gezegen Yerbenzeri gezegen...

Alt gezegen, Gezegen, Güneş, Merkür (gezegen), Mikolaj Kopernik, Venüs (gezegen), Yörünge, Üst gezegen
Marduk (efsanevi gezegen)
6 yıl önce

Uranüs gezegeninin yörüngesinde- ki tedirginlikleri bilinmeyen başka bir gezegenin yapabileceği varsayımından hareketle Neptün gezegeninin keşfi, matematiğin...

Ceres (cüce gezegen)
2 yıl önce

Ceres, (küçük gezegen tanımı: 1 Ceres) Güneş'e en yakın cüce gezegen ve Mars ile Jüpiter arasında yer alan ana asteroit kuşağındaki en büyük cisimdir...

Ceres (cüce gezegen), 1801, 1 Ocak, 2005, 26 Kasım, Asteroit kuşağı, Astronomi, Ay (uydu), Büyüklük (kadir), Cüce Gezegen, Cüce gezegen
Yer bilimleri
2 yıl önce

Yer bilimleri ya da yerküre bilimleri, gezegen olarak Yerküre ile ilişkili bilimler için kapsayıcı/bütüncül bir terimdir. Jeoloji, jeofizik, jeodezi ve...