Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Şapka

Kısaca: Şapka, başa giyilen veya takılan, pek çok farklı türü olan aksesuar. Başı sıcaktan, soğuktan veya yağıştan korumak amacıyla, dinî bir gereklilik olarak ya da sadece dekoratif kaygılarla giyilir. ...devamı ☟

şapka
şapka

}

Şapka, genelde Batılı ülkelerde giyilen bir başlıktır. Eski Türkçede Şemsi sperli sepuş denir. Şapka devrimi, Atatürk`ün sosyal alanda yaptığı en önemli devrimlerdendir.

Cumhuriyet öncesi kullanılan başlıklar

Sarıktan fese, festen şapkaya geçilmiştir. Osmanlıda, çok çeşitli başlıklar kullanılırdı. En yaygını ise "kavuk" ve "külah"tı. Saraydaki yüksek rütbeli subayların giydiği başlık çeşidi 43`e çıkmıştı. Hükümet ve devlet görevlilerine ayrılan başlık sayısı ise 27 idi. Hiç kimse kendine ait olmayan bir başlığı başına koyamıyordu. Sadrazamdan katibe kadar herkes, şapkalarından tanınırdı. Bu mezar taşlarına bile yansıdı.

Fese geçiş

Yeniçeri Ocağı`nın kaldırıldığı tarih olan 1826`ya kadar bu devam etti. O tarihi takip eden günlerde, Akdeniz`de seferde bulunan Kaptan-ı Derya (Deniz Kuvvetleri Komutanı) Koca Hüsrev Paşa, Sultan İkinci Mahmud`un, Yeniçeri Ocağı`ndan geriye hiçbir alamet ve kıyafet bırakmak istemediğini öğrenince, Tunus`tan bir miktar fes alıp tayfalara giydirdi. İstanbul`a döndüğünde, subaylarıyla birlikte Padişah`ın huzuruna başında fesle çıktı. Fes, yenilikçi Padişah`ın hoşuna gitti.

Tunus`tan hemen elli bin adet fes getirtildi. Osmanlıdaki ilk fabrika sayılan İstanbul Eyüp Sultan`daki Feshane, devlet memurlarına fes başta olmak üzere başlık yetiştirmek için kurulmuştu. 1828`de çıkartılan bir kıyafet nizamnamesiyle de fes resmi başlık oldu. Zamanla moda haline geldi. O kadar ki, bir dönem kadınlar bile kullandı.

Cumhuriyet döneminde şapka

Erzurum Kongresi sonrası, vakit geceyarısını geçmiş. Mustafa Kemal Paşa, İbrahim Süreyya (Yiğit) ve Mazhar Müfit (Kansu) küçük bir odada çalışıyorlar. Aniden İbrahim Süreyya Bey, Mustafa Kemal Paşa`ya şöyle bir soru yöneltiyor:

"Paşam, başarıya ulaştıktan sonra... neler yapmayı düşünüyorsunuz?"

Mustafa Kemal bu soru üzerine Mazhar Müfit`e dönerek, "Şimdi not et bakalım" diyor, "ama defterin bu yaprağını kimseye göstermeyeceksin. Sonuna kadar gizli kalacak. Bir ben, bir Süreyya, bir sen bileceksin. Şartım bu. Önce tarih koy: 7-8 Temmuz 1919. Sabaha karşı." Ve zafer sonrası Türkiyesi için düşüncelerini tek tek yazdırıyor:
Bir: Zaferden sonra hükümet biçimi Cumhuriyet olacaktır.
İki: Padişah ve hanedan hakkında zamanı gelince gereken muamele yapılacaktır.
Üç: Tesettür kalkacaktır.
Dört: ``Fes kalkacak, uygar milletler gibi şapka giyilecektir.``
Beş: Latin harfleri kabul edilecektir.
Mustafa Kemal, Anadolu`ya gönderilmeden çok önce kendi Türkiyesini oluşturmuştu. Onu Anadolu`ya gönderen Sultan Vahdettin, bir anlamda planlarını gerçekleştirmesine yardım etti.

Atatürk`e göre şapka

Çağdaş olma, evrensel medeniyete katılma, kafaların içini hurafelerden kurtarıp bilimsel düşünceye açma yolundaki çabaları destekleyecek en önemli adımdı. Kişinin kıyafetini değiştirmekle ruhsal yapısının da değişeceği varsayılıyordu. "Arkadaşlar" diyordu, şapkalı olarak ilk kez gittiği Kastamonu`da: "Turan kıyafetini araştırıp canlandırmaya gerek yoktur. Medeni milletlerarası kıyafet, milletimiz için layık bir kıyafettir. Onu giyeceğiz. Ayakta iskarpin veya potin, üstünde pantolon, yelek, gömlek, kravat, ceket ve doğal olarak bunların tamamlayıcısı olmak üzere başta ``siperi şemsli serpuş``; bunu açık söylemek isterim, bu başlığın ismine ``şapka`` denir."

Ankara`ya döndüğünde kendisini karşılayan "üst düzey"lerin tamamı şapkalıydı. Hava ile birlikte moda anlayışı da değişmiş, hayat bir gün içinde başkalaşmıştı.

TBMM`de şapka görüşmeleri

Hazırda bekletilen "Şapka iktisasına Dair Kanun" Tasarısı hemen Büyük Millet Meclisi`ne sevk edildi. Ama geçirmek çok kolay olmadı. Tasarı görüşülürken, taslağın anayasaya aykırı olduğu ileri sürüldü. Bunu ileri süren Bursa Milletvekili Nurettin Paşa`ya, Atatürk`ün yakın çevresinden zamanın Adalet Bakanı Mahmut Esat (Bozkurt) çok sert çıktı: "Hürriyetin nasibi, irticaın elinde oyuncak olmak değildir? Ülkenin çıkarlarına olan şeyler hiçbir zaman anayasaya aykırı olamaz, olmaması mukayyettir (belirlenmiştir)." Herkes sustu. Şapka kanunlaştı. (25 Kasım 1925) Artık erkeklerin şapka dışında başlık giymeleri suçtu. Ama o sırada ülkede yeteri kadar da şapka da yoktu. İnsanlar şapkaya benzer ne bulurlarsa başlarına geçiriyorlardı. Hatta Rum kadınlarının giydiği şapkalar bile bir süre üst tabaka erkekler tarafından kullanılmış ve trajikomik görüntüler oluşmuştu.

Şapka olayları

Şapka Kanunu`nun çıkmasıyla birlikte Erzurum, Rize, Sivas, Maraş, Giresun, Kırşehir, Kayseri, Tokat, Amasya, Samsun, Trabzon ve Gümüşhane`de sert direnişler yaşandı. Ama hepsi çok şiddetli, hatta vahim bir şekilde bastırıldı.

Mesela Trabzon, Hamidiye Zırhlısı tarafından bombalandı. "Bizim uşaklar"ın, "Atma Hamidiye atma, şapka da giyeceğuk, vergi de vereceğuk" diye aman dilemeleri meşhurdur.

Oysa, şapkadan başka bir başlık giymekte direnmenin cezası, kanuna göre, üç aya kadar hafif hapisti. Ama şapka, İstiklal Mahkemeleri`nin en önemli konusu haline getirildi. Ve şapkaya direndikleri gerekçesiyle, başta İskilipli Atıf Hoca olmak üzere, Rize`de 8, Maraş`ta 7, Erzurum`da 4, Sivas`ta 3, İskilip`te 2, Menemen`de 28 olmak üzere, diğer yerlerle birlikte toplam 78 kişi idam edildi.

Şapka Türleri



  1. Fötr Şapka
  2. Melon Şapka


Dıl Bağıntılar





Kaynaklar

Vikipedi

şapka

1 . Keçe, hasır, kumaş, ip vb. ile yapılan başlık:
"Türkler başlık olarak 1925'te şapkayı kabul ettiler."-
2 . Boru, baca, direk vb. şeylerin açık olan üst bölümünü havanın etkisinden korumak için takılan başlık:
"Soba borusu şapkası. Lamba şapkası."-
3 . botanikBazı bitkilerde, özellikle mantarlarda sapın üstünde bulunan, üreme organlarını taşıyan şapka biçimindeki organ.
4 . gramerDüzeltme işareti.
Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
şapka çıkarmak

şapka

Türkçe şapka kelimesinin İngilizce karşılığı.
n. hat, cap, bonnet, headgear

şapka

keçe, hasır gibi maddelerden yapılan başlık; düzeltme ( ^ ) imi. boru, baca, direk gibi şeylerin açık olan üst bölümünü havanın etkisinden korumak için takılan başlık. kimi bitkilerde, özellikle mantarlarda sapın üstünde bulunan, üreme organlarını taşıyan şapka biçimindeki organ.

şapka

Türkçe şapka kelimesinin Almanca karşılığı.
n. Hut

İlgili konular

nurettin paşa atatürk vahdettin anadolu mazhar müfit 25 kasım trabzon erzurum kongresi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

şapka Resimleri

şapka
2 yıl önce

Şapka, başa giyilen veya takılan, pek çok farklı türü olan aksesuar. Başı sıcaktan, soğuktan veya yağıştan korumak amacıyla, dinî bir gereklilik olarak...

Şapka, Nurettin Paşa, Atatürk, Vahdettin, Anadolu, Mazhar Müfit, 25 Kasım, Wikimedia Commons, Şapka Kanunu, Trabzon, Erzurum Kongresi
Şapka devrimi
2 yıl önce

Şapka Devrimi veya Şapka İnkılâbı, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, erkeklerin baş örtme uygulamalarının düzenlenerek Batı ülkelerindeki...

Şapka Kanunu, Atatürk, Atatürk Devrimleri, Atatürk Devrimleri Açısından Türk Kadını, Atatürk Orman Çiftliği, Atatürk İnkılapları, Aşarın Kaldırılması, Cumhuriyetin İlanı, Daday, Kastamonu, Devrekani, Kastamonu, Falih Rıfkı Atay
Melon şapka
2 yıl önce

Melon şapka, 1850 yılında Thomas William Coke isimli bir İngiliz tarafından yaratılan, asıl amacı at üzerindeyken alçak ağaç dallarından korumak olan...

Melon şapka, 1850, Atatürk, Ağaç, Charlie Chaplin, Fes, Londra, Sir Winston Churchill, Türkiye, Türkiye Cumhuriyeti, İngiliz
Silindir şapka
6 yıl önce

Silindir şapka, melon şapkaların tepe kısmının 5–10 cm daha uzun ve silindir biçimli, kenar kısımları daha kısa olan bay şapka çeşitidir. Tepe kısmı silindir...
Fötr
2 yıl önce

Fötr, yumuşak bir sipere ve girintili bir üst kısma sahip şapka. Tipik olarak tepeden aşağı doğru uzanarak kıvrılan bir sipere ve her iki taraftan da...

Fötr, Amerikan Bezi, Atkı, Atlas (kumaş), Atlet, Ayakkabı, Balaklava, Basma, Baston, Baş örtüsü, Blüz
Fes (başlık)
2 yıl önce

adamlarına ve halka yayıldı ancak Avrupa usulü şapkaların namaz kılarken zorluk çıkarmaları, sipersiz bir şapka kullanımını gerekli kıldı. Serasker ve Kaptan-ı...
Frenk Mukallitliği ve Şapka
2 yıl önce

Mukallitliği ve Şapka (Batı Taklitçiliği ve Şapka), İskilipli Mehmed Âtıf Hoca tarafından kaleme alınmış, 1 Kasım 1925’te yürürlüğe giren Şapka Kanunu'ndan...

Frenk Mukallitliği ve Şapka, 1924, 1925, 1 Kasım, Kitap, Taslak, İskilipli Mehmet Atıf Hoca, Şapka Kanunu
Takım elbise
2 yıl önce

yelek ekler. Şapka, trilbi, fötr şapka, fıskiye veya düz şapka gibi yaygın bir aksesuardır. 1960'lı yıllara kadar Batı kültüründe şapkalar her zaman tüm...