Çuvaşça

{{Dil |Dilin adı=Çuvaş Türkçesi |Kendili dilindeki adı=чăвашла |ülkeler=Rusya, Çuvaşistan Özerk Cumhuriyeti |kişi sayısı=2 000 000 kişi |sıra=? |dil ailesi=Ural-Altay dil ailesi (tartışmalı) |resmi=Çuvaşistan`ın ikinci resmi dilidir. |kurum=- |iso1=cv|iso2=chv|sil=cvh }}

Çuvaşça ya da Çuvaş Türkçesi Türk dilinin uzak lehçelerinden biridir. Rusya`da Çuvaşistan Cumhuriyeti`nde ikinci resmi dildir. Türk dilinin en eski ayrılmış kolu olan Çuvaş lehçesini konuşan Çuvaş Türkleri Hıristiyandır. Çuvaşça`yı eski Bulgar Türklerinin Müslüman olmayan köylülerin geliştirdiği ve bugüne kadar getirdiği düşünülüyor.

Özellikler

Günümüzde öbür Türk Lehçelerine en uzak lehçe olan Çuvaş Lehçesi`nin önemli ses değişimleri vardır:

• Ş>L dönüşümü: “Taş” sözcüğündeki ş, “l” harfine dönüşmüştür: çul (burada ayrıca t>ç ve a>u değişimleri de vardır.)

Gümüş sözcüğünün Çuvaşçası “kamal” şeklindedir.

• A>U dönüşümü: Örneğin “at” sözcüğü Çuvaş Lehçesinde ut şeklindedir.
• Z>R dönüşümü: Örneğin “biz” kişi zamiri Çuvaşça`da ebir şeklindedir.

Örnekler:`` Türkiye Türkçesi “sekiz”, Çuvaşça`da sagár. “Siz” kişi zamiri Çuvaşça`da “ezir”. “Buzağı” sözcüğü Çuvaşça`da “páru”

• D>R dönüşümü: Örnekler: “ayak” sözcüğünün eski Türkçesi “adak” şeklindedir. Çuvaşça`da ayak sözcüğü a`nın u`ya, d`nin y`ye ve k harfinin yumuşak g`ye dönüşmesiyle şöyle bir gelişme izlemiştir: adak>urak>urağ>ura. Çuvaşça`da “ura” ayak anlamındadır.
• Koymak sözcüğünün eski Türkçesi (kod-) şeklindedir. Bugünkü Çuvaşça`da o`nun u`ya, k`nin de sert h (x)`ye dönüşmesiyle (xur-) şeklindedir.
• T>Ç dönüşümü: Bazı sözcüklerde olmayabilir. Bu değişime şu örneği verebiliriz: “taş” sözcüğünün Çuvaşçası çul şeklindedir. Bazı fiillerde bu tip değişmelere rastlamayabiliriz; dolmak fiilinin Çuvaşçası (tul-) şeklindedir.
• K>Y dönüşümü: k>ğ>y şeklinde gelişmiştir. Bazı sözcüklerde vardır: “kan” sözcüğünün Çuvaşçası “yun” şeklindedir.

Çuvaş Türkleri oldukça değişik bir Kiril alfabesinde okuyup yazarlar.

Kaynaklar

Vikipedi