I. Jüstinyen

I. Justinianus, tam ve özgün adıyla Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus (Grekçe: Φλάβιος Πέτρος Σαββάτιος Ἰουστινιανός) ya da Türkçe kaynaklarda geçen adıyla Jüstinyen (d. yak. 482 - ö. 14 Kasım 565), 527-565 yılları arasında Doğu Roma İmparatorluğu'nun imparatoru. Bazı tarih yazarları tarafından kendisine "büyük" unvanı yakıştırılmaktadır. Saltanatı döneminde imparatorluğun eski büyüklüğünü tekrar geri getirmeye ve tarihsel Roma İmparatorluğu'nun elden çıkmış olan Batı kısımlarını kendi topraklarına katmak için büyük gayretler sarf etmiştir.

Klasik antik çağlar sonlarının en önemli kişilerinin başında gelmektedir ve zamanı Bizans imparatorluğunun en parlak dönemlerinden biri olmuştur. Latince'yi anadili olarak konuşan son Doğu Roma İmparatoru olmuştur. Justinianus'un saltanat yılları Roma İmparatorluğu'nun doğuda Bizans olarak devam eden yıllarında çok önemli bir çağ olarak kabul edilmektedir. İmparatorluk yönetiminin etkileri ve kendi yaşadığı zaman ve içinde yaşadığı ülkenin sınırlarını büyük bir ölçüde aşmıştır. Justinianus'un saltanatı dönemindeki gelişmelerin temel taşı "Antik Roma İmparatorluğu'nun restorasyonu" (renovatio imperii) tutkunluğu idi; ancak bunu kısmen başarmıştır.

Justinianus'un bu "imparatorluk restorasyon" (renovatio imperii) tutkunluğu dolayısıyla Justinianus'u modern tarihçiler "son Roma imparatoru" olarak anmaktadır. Justinianus'un bu tutkunluğu yaptığı savaşlarla eski Batı Roma İmparatorluğu yönetimi altında bulunmuş olan batıdaki arazilerin çoğunu kendi imparatorluğu sınırları içine alması ile gerçekleşmiştir. Generali olan Belisarius (Vandallar Savaşı) ile kuzey Afrika; General Belisarius ve General Narses'in Gotlar Savaşı (535-554) ile Dalmaçya, İtalya ve vali Liberius'un İber Savaşı ve Hispania Fethi ile güney İber yarımadası bölgelerini almaları ve Fas Savaşı ile Kuzey Afrika’ya eline alması bu tutkunluk gerçekleşmiştir. Bu askeri kampanyalar Doğu Roma İmparatorluğu'nun batı Akdeniz bölgesinde kontrolünü sağlamıştır. Yine aynı fetihler Doğu Roma İmparatorluğu mali vergilerin yıllık hasılatını 1 milyon solidus altını artırmıştır.

Justinianus'un hâlâ Batı Avrupa’da ve diğer ülkelerde en etkili kalan katkısı; bugün modern devletlerde özel hukukun temeli olan Roma Hukuku, Justinianus'un emirleri ile o zaman Doğu Roma ülkesinde yürürlükte olan ama çok değişik dönemlerde ortaya koyulmuş kaideler ve kanunlara dayanan özel hukukun, tüm imparatorluk alanında tek düzen olarak bütün eski saf haliyle uygulanmasını sağlamak amacıyla yapılan çalışmalar olmuştur. I. Justinianus'un emri ile başlayan kanunlaştırma hareketi olan bu çalışmalar sonucu o zamana kadar uygulanan özel Roma Hukuku Corpus Iuris Civilis adı verilen bir kanunlar külliyatı içinde toplanmıştır. Bu çalışma genellikle "Questor" (Sayıştay benzeri Roma merkezi devlet dairesi reisi olarak görevli Romalı devlet memuru) olan Tribonianus'un çabaları ile mümkün olmuştur.

Justinianus döneminde Doğu Roma İmparatorluk arazilerinde birçok önemli mimari yapı yapılmıştır. Hiç şüphesiz bunlardan en önemlisi birçok yüzyıl Konstantinopolis'e gelen herkesin güzelliğine ve yüksek ve geniş kubbesinin haşmetli eşsizliğine hayran kaldığı Doğu Ortodoks Hristiyan mezhebinin merkez kilisesi olarak yapılan Ayasofya olmuştur.

Justinianus döneminde imparatorluğun başına büyük felaketler de gelmiştir. 532'de iki at yarışı için taraf tutucu grup olarak görünen ama gerçekte iki siyasi parti olan "Maviler" ve "Yeşiller"'in Konstantinopolis'te Hipodrom'da İmparatora ve devlete karşı birleşip "Nika!, Nika!" diye bağırıp alkış tutmalarından adlandırılan Nika ayaklanması sırasında isyancı halk güruhu şehri yakıp yıkmış, Doğu Roma devletini kökünden sarsmıştır ama sonunda isyan gayet kanlı bir şekilde bastırılmıştır. Justinianus'un İtalya'yı tekrar Doğu İmparatorluğu'na katma amacı ile başlattığı ve bu süreçte Ostrogot Krallığını yıkılması ve Ostrogotların İtalya'dan atılmalarına neden olan Gotik Savaşı İtalya'nın yıkılıp yakılmasına neden olmuştur. Daha sonra 540'li yılların başlarında ülkede başlayan ve Justinianus Veba Salgını adı verilen büyük "veba salgını" ortaya çıkmıştır. Bu veba salgını başkent Konstantinopolis'in ve ülkenin tüm nüfusunu kırıp geçirmiştir. Bu salgından dolayı büyük nüfus kaybeden Doğu Roma İmparatorluğu ekonomisi ve sosyal hayatı büyük bir gerileme içine girmiştir; bu gerileme ülkenin arazi kaybetmesine de neden olmuş ve gerileme ancak 9. yüzyıl başlarında durdurabilmiştir.

Prokopius Justinianus'un saltanat yıllarında yaşamış bir kronikçi-tarihçi olarak bu dönem için birincil kaynaktır. Aynı dönemde yaşamış ve klasik Süryanice kronik-tarih yazmış olan Efesli İoannes'in tarih eseri günümüze kadar gelmemiştir ama yazma nüshaları kaybolmadan önce daha sonraki kronikçi-tarihçiler için birçok ek ayrıntı sağladığı için Justinianus dönemi için önemli bir kaynak olmuştur. Hem Propocius hem de Efesli İoannes, Justinianus ve karısı imparatoriçesi Theodora hakkında gittikçe acı tenkitçi olmuşlardır. Prokopius hazırlamış olduğu ve Justinianus'un başarılarını göklere çıkarttığı "Savaşlar" ile Justinianus'a övgüler için yazdığı özel methiye eseri yanında ona gayet düşman ve alaycı görüşle (sonradan "Gizli Tarih" olarak anılan) Anekdota adlı eseri de yazmış ve bu eser ölümünden yüzyıllar sonra Vatikan kütüphanesinde bulunmuş ve Lyon'da Niccolò Alamanni tarafından 1623 yılında basılmıştır. Bu eserde Justinianus gaddar, kendini beğenmiş ve beceriksiz bir yönetici olarak gösterilmiştir. Justinianus dönemi için diğer birincil tarih kaynakları Agathias'ın Tarihi, Menander Protektor Tarihi, İoannis Malalas'ın Tarihi, Chronicon Paschale, Marcellinus Comes'in Vakainame'si ve Victor Tunnunensis'in Vakainame'sidir.

Justinianus, Doğu Ortodoks Hristiyan Kilisesi tarafından bir "aziz" olarak kabul edilmektedir ve "aziz yortu günü" ölüm günü olan 14 Kasım'dır.

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.