Aleksey Nikolayeviç Tolstoy (Rusça: Але́ксей Никола́евич Толсто́й) (d. 10 Ocak 1883, Sosnovka Köyü, - ö. 23 Şubat 1945, Moskova), Rus şair, roman ve oyun yazarı ve Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi üyesi.
Hayatı
Babası kont Nikolay Aleksandroviç Tolstoydur (1849-1890). Annesi Aleksandra Leontyevna Turgenyeva (1854-1906), dekabrist Nikolay Turgenyev’in yeğenidir. Soylu bir aileden gelen Aleksey Tolstoy, Lev Tolstoy’un da uzaktan akrabasıdır.İlk öğrenimini evde özel öğretmen rehberliğinde tamamlamıştır. 1897 yılında Tolstoy’un ailesi geleceğin yazarının gerçek bir lise eğitimi alacağı Samara’ya taşınır. 1901 yılında liseden mezun olduktan sonra, öğrenimine devam etmek için Peterburg’a gider. Teknoloji Enstitü’sünün makine mühendisliği bölümüne girer. Bu yıllarda Nekrasov ve Nadson’dan öykünerek ilk şiirlerini yazar.
1907’de diplomasını almasına kısa bir süre kala, kendini edebi çalışmalara adamaya karar verir ve enstitüyü bırakır.
“Mavi Nehirler Arkasında” eseri Rus folklörüyle tanışmasının bir sonucudur. Bu dönemde ilk düzyazı tecrübesini gerçekleştirmiştir “Saksağan Masalları”.
Tolstoy’un sanatının ilk yıllarında, bu yıllarda arkadaşı olan Voloşin’in etkisi görülür. 1909 yılında ilk öyküsü olan sonraki yllarda “Volga boyunda” adlı derlemesine giren “Turenev’de Bir Hafta” eserini yazar. Daha sonra iki romanı “Tuhaf Adamlar” ve “Topal Ağa” eserlerini yazar. Tolstoy’un eserleri, kuşkusuz büyük ve güçlü bir yazar olarak gördüğü Maksim Gorki’nin dikkatini çeker.
Birinci Dünya savaşı Tolstoy’un planlarını değiştirdi.Savaş muhabiri olarak cephede bulunur, daha sonra İngiltere ve Fransa’ya gider. Savaş hakkında bir dizi deneme ve makale yazar (hikayeleri: “Dağda”.1915; “Su Altında”; “Hoş Hanım”,1916). Savaş yıllarında dramaturjiye ve komediye “Şeytan” ve “Şekerim” yönelir. Şubat devrimi olayalrı onun ilgisini tarihle ve Petro dönemiyle ilgilenmesine teşvik eden Rus devletinin Problemlerine çeker. Uzun süre zamanını dönemin asıl olayı olan I. Petro ve kuşatmalarına ışık tutmak için çabalayarak arşivler üzerinde çalışmakla geçirir.
Tolstoy Ekim Devrimini düşmanca kabul eder. Çalışmaya devam eder -1918’de onun yaratıcılığında tarihi konu ortaya çıkar (hikayeleri “Sanrı”, “Petro’nun Günü”)-. 1918 yılının sonbaharında ailesiyle Odessa’ya gider, oradan da Paris’e... Mülteci olmuştur. Ailesi hakkında bu dönemde Tolstoy daha sonra şunları yazar: "Göç sırasında hayat benim hayatımın en zor dönemiydi. Orada anladım ki vatanından ayrı bir çift insan olmak kimseye gerekli değil…"
1920 yılında “Nikitina’nın Çocukluğu” öyküsünü yazar.
1921 yılında Berlin’e göç eder ve Arefe grubuna( Sovyet hükümetiyle yapılan savaştan sonra ortaya çıkan, Rus göçmenlerinin, entellektüellerinin toplumsal politik hareketi girer. Bunun sonucunda eski arkadaşları Tolstoy’a yüz çevirirler. 1922’de Berlin’e gelen Gorkiy Tolstoyla dostça ilişkiler kurar. Berlin döneminde “Aelita” romanını, “Kara Cuma” ve “Yatak Altında Bulunan El yazması” hikayelerini yazar. 1923 yılında Tolstoy Sovyet Rusyasına geri döner.Dönüşünden sonra yazdığı eserlerin başında üçlemesi “Azap Yolu” (“Kız Kardeşler”, “Yıl 1918”, 1927-28; “Kederli Sabah”. 1940-41) eserini yazar. Trilojisi yani bu üçlemesi teme olarak “Ekmek” (1937) öyküsünü andırmaktadır. 1925 -1927 yıllarında bilim kurgu romanı “Mühendis Garin’in Hiperboloidi’ni yazar.
Tarihsel romanı “Birinci Petro” (1929-1947 tamamlayamamıştır) Sovyet edebiyatında acımasız ve güçlü reform iktidarının savunuculuğunu üstlenen türün en önemli örneği sayılabilir.
Tolstoy’un öyküsü “Aelita” (1922-1923) ve romanı “Mühendis Garin’in Hiperboloid’i (1925-1927) Sovyet bilim kurgu klasiklerindendir. Diğer eserleri arasında “Rus Karakteri” (1944),drama eseri-Çar rejimi hakkında fikir ayrımını anlatan “İmparatoriçe’nin Büyüsü” (1925) eserleri bulunmaktadır.
Yazarın misafir evinde ilginç, yetenekli, insanlar-yazarlar,aktörler,müzisyenler toplanırdı. Tolstoy 16 yıl üzerinde çalıştığı fakat tamamlayamadığı tarihi romanı “Birinci Petro” eseri ile büyük başarıya ulaşmıştır.
İç savaş sırasında sık sık denemeler, makaleler, kahramanları şavaşın zor tecrübelerini yaşamış sıradan insanlardan oluşan hikayeler yazıyordu. Savaş yıllarında drama eseri “Korkunç İvan’ı” yazar (1941-1943).
Ağır hastalığı yazarın zafer günlerine kadar yaşamasına müsaade etmez ve tolstoy 23 Şubat 1945’te Moskova’da ölür.
Türkçede Tolstoy
Yazarın Türkçedeki en önemli yapıtı bir nehir roman olan Azap Yolları üçlemesidir. I. Dünya Savaşı, Büyük Sovyet Devrimi, uzun ve zorlu iç savaş yıllarının zengin bir panoramasını sunan eser, tüm derinliği ve karmaşıklığı ile insan doğasını, olaylar içindeki insanların ıstırap ve sevinçleriniAzap Yolları - İki Kız Kardeş, Aleksey Tolstoy, Evrensel Basım Yayın 2003 baskısının kapak yazısı işler. Serinin ilk kitabı İki Kız Kardeş (Rusça: Сёстры) Ali Rıza Yalt'ın Türkçesiyle ilk kez 1969 yılında yayınlanmıştır. İkinci kitap Yıl 1918, üçüncü kitap Kederli Sabah adını taşır.
Eserleri
Savaş hakkındaki eserleri
- Kahramanların Ordusu
- “Blitskrig”ve “Blitskrah”
- Kuzey Amerika Yazarlarına
- Moskova Düşmanı Tehdit Ediyor
- Bizi Yenemezsin
- Niçin Hitler Yenilgiyi Kabullensin
- Vatan
- Rus Karakteri
- İvan Sudarev’in Hikayeler Dizisi
- Hitler Ordusunun Kara Günleri
- Madde işaretli liste öğesi
- Neyi Savunuyoruz
- Nefrete Çağırıyorum
Romanları
- Nevzarov’un veya İbikus’un Maceraları (1924)
- Mühendis Garin’in Hiperboloidi (1927)
- Göçmenler (1931)
- Azap Yolu(Kız Kardeşler-1922)
- Azap Yolu (18. Yıl-1928)
- Azap Yolu (Kederli Sabah-1941)
- Kara Altın (Göçmenler) (Rusça: Черное золото (Эмигранты), 1931) - tarihi roman
Hikayeleri
- Horozcuk, Turgenyev’le Bir Hafta, (1910)
- Evlenme Teklifi (1910)
- Mişuka Nalımov(1910)
- Aktris (İki Arkadaş) (1910)
- Hayalperest (Aggey Korovin)(1910)
- Rastergin’in Maceraları (1910)
- Hariton Altını (1911)
- Aşk (1916)
- Hoş Hanım(1916)
- Mavi Kentler (Rusça: Голубые города, 1925) - öykü
- Petro’nun Günü (1918)
- Sıradan İnsan (1917)
- Dört Çağ (1920)
- Pariste(1921)
- Kont Kaliostra (1921)
- Nikitina’nın Çocukluğu(1922)
- Kargaşa Zamanlarının Hikayesi (1922)
- Aelita (1923) - bilimkurgu öykü
- Görgülü İnsan (1927)
- Engerek(1928)
- Ekmek(1937)
- İvan Groznıy (Dişi ve Erkek Kartal,1942, Zor Yıllar,1943)
- Rus Karakteri(1944)
- Tuhaf Hikaye(1944)
- Yağma Edilmiş Dünyada Yedi Gün (1924)
- Eski Yol
- Kara Cuma
- Halka Adasında
- Yatak Altında Bulunan El Yazması
- Karda
- Serap
- Antuan Rivo’nun Öldürülmesi
- Balık Avında
Tamamlanmamış eserleri
- Birinci Petro (Rusça: Петр I, 1929-1945, bitmemiş) - tarihi roman
- Yegor Abazov (1925)
Masalları
- Deniz Kızı Masalları
- Saksağan Masalları
- Altın Anahtar ve Buratino Maceraları(1936)
- Pisboğaz Kılıbık
- Büyücünün Kızı ve Büyücü Kraliçe
Piyesleri
- Danton’un Ölümü
- Födor İvanoviç’in Ölümü
- Miskin
- Köy Kırlangıcı
- İmparatoriçenin Büyüsü
- Arabaların İsyanı (Rusça: Бунт машин, 1925) - oyun
- Harika (folklör)
- Aşk-Altın Bir Kitap
- Birinci Petro (Rusça: Петр I, 1929-1945, bitmemiş) - tarihi roman
- İvan Groznıy(Stalin Ödüllü 100.000 Ruble;1946 Yılı
- Şeytan(folklör)(Diğer İsmi Mardıkin Dede)Piyes yazarın derlemeleri arasına girer:”Aşk Komedisi”ve “Acı Renk”(1922)
Filme çevrilmiş eserleri
- 1924-Aelita
- 1928-Topal Ağa
- 1937-1938-Birinci Petro
- 1939-Altın Anahtar
- 1944-İvan Groznıy
- 1957-Azap Yolu:Kız Kardeşler,birinci bölüm
- 1958-Azap Yolu:18.Yıl,ikinci bölüm
- 1958-Buratino Anıları
- 1959-Azap Yolu:Kederli Sabah,üçüncü bölüm
- 1965-Mühendis Garin’in Hiperboloidi
- 1965-Engerek
- 1973-Mühendis Garin’in İflası
- 1975-Buratino Maceraları
- 1977-Azap Yolu( Üç Bölüm)
- 1980-Önemli İşlerin Başlangıcında
- 1982- Kont Nevzarova’nın Maceraları
- 1984-Aşkın Formülü(“Kont Kaliostra”)
- 1992- Nikitina’nın Çocukluğu
- 1992-Güzel Yabancı Kadın
- 1997-Buratino’nun Yeni Maceraları
