Anı Türü Temsilcileri

Anı'nın eski karşılığı 'hatıra'dır. Edebi bir tür olarak anı, bir kişinin aklının erdiği dönemden itibaren görüp yaşadığı, kendisi ve toplum için önemli gördüğü olayları ve durumları belli bir sistem içinde yazıya döktüğü, genellikle, otobiyografik metinlere denir. Otobiyografi, kişinin yalnızca kendisiyle ilgili bilgileri verirken anı, hem bireysel hem de sosyal anlamda bilgi içerir. Günlük tutan yazar, sıcağı sıcağına o günün olay, yaşantı ve düşüncelerini aktarırken; anı yazarı, tarih olmuş eski zamanların olaylarını belleğe ya da belgelere dayalı olarak ortaya koyar. Bu bakımdan anı metinleri yalnızca hatırlanabilen, unutulmayan, kaydedilebilen olayları içerdiği için tarihi aynen aksettirmekten uzaktır, büsbütün objektif olması beklenemez. Toplumların sosyal hayatlarında anı aktarmak önemli bir gelenektir. Özellikle yaşlı insanlar kendilerinden daha genç kimselere daha önce görüp geçirdiklerini, yaşadıkları ilginç olayları anlatırlar. Anı yazma geleneği, Tanzimat döneminde, kimi devlet adamlarında batıdaki meslektaşlarına olan özentiden başlamış ve giderek günümüze kadar gelmiştir. Tanzimat öncesindeki şuara tezkireleri, menakıpname, siyer, vekayiname, gazavatname, fetihname, sefaretname gibi eserler bilinen anlamıyla birer anı eseri olmasalar da bu türe özgü özellikleri taşırlar. Anılar konuları itibariyle genellikle siyasi ve edebi olmak üzere iki kategoride değerlendirilmektedir. Bunlar kesin sınırlandırmalar değildir. Bir siyasi anı kitabında edebi anılar da olabilmektedir. Kimi anı kitapları da toplum içinde belli özellikleriyle seçilmiş kişilerin portrelerinden oluşmaktadır. Halit Fahri Ozansoy Edebiyatçılarımız Geçiyor (1939), Yahya Kemal Beyatlı Siyasi ve Edebi Portreler (1968); Yusuf Ziya Ortaç Portreler (1960); Hakkı Süha Sezgin Edebi Portreler'i (İstanbul 1997); Beşir Ayvazoğlu Defterimde 40 Suret (İstanbul 1996)... gibi.

Türk Edebiyatı'nda Anı türünün temsilcileri ve eserleri

Eski edebiyatta anı özelliği taşıyan "Vakainameler, Gazavatnmeler, sefaretnameler bu türün öenekleri sayılmaktadır. Edebi tür anlamında anı ise bizde Tanzimat döneminde başlamıştir. Önceleri Ebuziya Tevfik ve Ali Suavi çıkardıkları gazetelerde anılarını yayınlarlar Daha sonra; - Akif Paşa'nın "Tabsıra" - Namık Kemal'in "Magaza Mektupları", - Ziya Paşa'nın "Defter-i Amel" - Ahmet Mithat Efendi: "Menfa" - Muallim Naci: "Ömer'in Çocukluğu" Servet-i Fünun Döneminde; - Ahmet Rasim'in "Eşkal-i Zaman, Falaka, Maharir, Şair" - Halit Ziya'nın "Kırk Yıl, Saray ve Ötesi" - H. Cahit Yalçın'ın: "Edebi Hatıralar" Son Dönem Edebiyatında - Yakup Kadri: "Zoraki Diplomat, Vatan Yolunda , Gençlik ve Edebiyat Hatıraların" - Ruşen Eşref Ünaydın: "Atatürk'ü Özleyiş" - Falih Rıfkı Atay: "Çankaya" - Halide Edip Adıvar: "Türk'ün Ateşle İmtihanı" - Yahya Kemal: "Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi Hatıralarım" - Yusuf Ziya Ortaç: "Porteler, Bizim Yokuş" - Ahmet Hamdi Tanpınar: "Kerkük Anıları" - Samet Ağaoğlu: "Babamın Arkadaşları" - Salah Birsel: "Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu" - Halikarnas Balıkçısı: "Mavi Sürgün" - Oktay Rıfat: "Şair Dostlarım" Ayrıca, son dönemde, Celal Bayar, İsmet İnönü, Kazım Karabekir ve Rauf Orbay gibi siyasi kişilerin yazdıkları anılar, yakın tarihimizi aydınlatması bakımından önemli eserlerdir.