Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Aran İyesi

Kısaca: Aran İyesi - Türk ve Tatar halk kültüründe ahırın koruyucu ruhu. Damız İyesi veya Kitre İyesi olarak da bilinir. ...devamı ☟

Aran İyesi - Türk ve Tatar halk kültüründe ahırın koruyucu ruhu. Damız İyesi veya Kitre İyesi olarak da bilinir.

Özellikleri

Evin ahırında yaşar. İnsanların gözüne ancak uzaktan uzağa ve değişik hayvan kılıklarına girerek görünür. Evcil hayvanları sever. Örneğin atların kuyruğunu örmekten çok hoşlanır. Genelde ahırda ve avluda yaşar ve orada yaşayan canlılara sahip çıkar. Bazen bir hayvan kılığında, gözükür. Ahır İyesi ahırda yaşayan hayvanların bazılarını sever, bazılarını çekemez. Sevdiği hayvanın (genelde atın) yelesini örer. İnsanlar görmediği sırada onun önüne kuru ot atar. Sevdiği ineğin kuyruk ucunu tarar. Sevmediği atı gece boyu koşturur, ter içinde bırakır, yorar. Otu sevdiği atın önüne koyar, sevmediği atı aç bırakır. Damız (Tamız) sözcüğü sığır ahırı anlamında kullanılan başka bir sözcüktür ve Dam/Tam kökünden gelir. Sümer Tanrısı Tammuz (Tamıs, Dumuz) da bereket ruhu olarak görülür. Temmuz ayına adı verilmiştir. Damızlık sözcüğü hem ahırda beslenen hem de Tammuz için ayrılan hayvan demektir aynı zamanda. Damız İyesi ile Tammuz bu anlamda özdeşleşmiştir. Ağıl ise koyun ahırlarını tanımlar. Çoğu zaman dağlarda kerpiçten yapılmış yerlerdir.

Mal İyesi

Mal İyesi – Türk ve Altay halk inancında hayvan iyesidir. Aran İyesi ile bağlantılı bir varlıktır. Sığır (Sıyır) İyesi, Davar (Tavar) İyesi, Deve (Teve) İyesi, Yond (Yunt) İyesi (“At İyesi”) gibi türleri bulunur. Atların ve sığırların koruyucu ruhudur. Türkler hayvanları genelde dört sınıfa ayırırlar. Atlar, inekler, koyunlar ve develer. Mal kavramı bunların tamamını kapsar. Ancak kimi yörelerde yalnızca büyükbaş hayvanlar (at ve inek) veya sırf inekler için kullanılır. Mal İyesi de bu hayvan sürülerinin başında bulunarak onları korur. Mal sözcüğü Moğolca kökenli bir kelime olup, büyükbaş hayvan demektir. Arapça eşya, ürün anlamına gelen Mal ile hiçbir ilgisi yoktur.

Etimoloji

(Ar) kökünden türemiştir. Kökte arka içeriği bulunur, evin arkası anlamına gelebilir. Ahır demektir. Anadoluda bu söz üstü kapalı yer ifade eder. * Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt PDF Ayrıca bakınız *Abzar İyesi

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.