Arap Israil Sorununun Tarihçesi

düzenle|Mayıs 2007
ARAP-İSRAİL SORUNUNUN TARİHÇESİ

BİRİNCİ SİYONİZM KONGRESİNDEN İSRAİL`İN KURULUŞUNA:

1897`de Birinci Siyonizm Kongresi İsviçre`nin Basel şehrinde toplandı. 1896da Theodor Herzl adlı Yahudi bir gazeteci "Der Judenstaat" (Yahudi yurdu) adlı bir kitap yazmıştı. Birinci Siyonizm kongresinde bu kitap ve Filistin`de bir Yahudi devleti kurma fikri tartışıldı. Bu kongrenin sonunda Basel programı yayınlandı. Programda Filistin`de bir Yahudi devleti kurulması için Uluslararası siyonizm harekatının bütün üyeleri Filistin`e yerleşmeye çağrılıyordu. Bu programın yayınlanmasından sonra 1903`e kadar 25.000 Yahudi Filistin`e yerleşti.1904-1914 yılları arasında 40.000 Yahudi daha Filistin`e göç etti. 1917de ,İngiliz bakan Arthur Balfour, siyonistlerin lideri Lord Rotshild`e resmi bir mektup yazdı. Bu mektupta Balfour kendisinin ve İngiltere`nin Filistin`de bir Yahudi devleti kurulması için siyonistleri sonuna kadar destekleyeceğini yazıyordu. Bu mektup daha sonra Balfur Deklarasyonu diye anılmaya başladı. 1918`de İngiltere Filistin`i işgal etti.Yüzbinlerce Yahudi siyonizm projesi kapsamında İngiliz mandası altındaki Filistin`e göç ettiler.Planlı Yahudi göçü ve bunun sonucunda Filistinde Arapların 6da 1i kadar çoğalan Yahudi nüfusuna karşı bir tepki olarak 4-7 Nisan 1920 tarihlerinde Kudüs`te Filistin ayaklanmaları yaşandı.Bu ayaklanmanın sonucunda 5 Yahudi ve 4 Arap öldürüldü.25 Nisan 1920`de Filistin`de İngiliz mandalık yönetimi başladı.1-7 Mayıs 1921de ise Yafa şehrinde Filistinli ayaklanmaları başladı.Yafa`daki ayaklanmaların sonucu ise 45 Yahudinin ve 48 Arabın öldürülmesi oldu. 1929 yılının Ağustos ayında Yahudiler ve Araplar arasında çatışmalar şiddetlendi.İngiliz polisi 100 Arabı öldürdü ve 133 Yahudi bu çatışmalarda öldü.

1936ya kadar siyonist militan örgüt "Irgun Zvai Leumi" Filistin ve Ürdün`e birçok kez saldırdı. 1937 Temmuz`unda bakan Lodr Peel`in başkanlığında bir heyet,Filistin`in Araplar ve Yahudiler arasında iki kısma bölünmesini önerdi. Filistinli ve Arap temsilciler bu öneriyi reddedip Yahudi göçünün durmasını ve azınlık haklarına saygılı üniter bir devletin kurulmasını istediler.

Araplar ve Yahudiler arasındaki çatışma 1938`de İngiltere Filistin`e özel topluluklar gönderip çatışmaları bastırana kadar devam etti. 1939da 2. Dünya Savaşı başladı ve Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi Almanyasının başlattığı Yahudi soykırımı siyonizmin yükselmesine neden oldu. 1947de İngiltere Filistin sorununun çözümünü Birleşmiş Milletler`e devretti. Birleşmiş Milletler Filistin`i iki parçaya bölüp %56.5unu Yahudilere,%43.5`unu Araplara vermeyi teklif etti.Filistin bu fikre sıcak bakmadı.33 ülkenin oyuyla bu plan kabul edildi. 15 Mayıs 1948de İngiltere Filistin`de mandalık yönetimini bitirmek istediğini duyurdu. Bu tarihten uzun süre önce çatışmalar başlamış ve İngiliz halkı askerlerinin Filistin`de ölmesinden son derece rahatsız olduğunu belirtmişti.

Yahudi militanlar 1948 yılının Aralık ayında Filistin`in Arap köylerinde etnik temizlik başlattılar.İsrail bağımsızlığını 14 Mayıs 1948de ilan etti.

SAVAŞLAR:

Siyonist Irgun ve Lehi örgütlerinin militanları 9 Nisan`da Deir Yasin köyünde katliam yaptıktan sonra binlerce Filistinli Lübnan,Mısır ve Batı Şeria`ya kaçtı. Israil bağımsızlığını ilan ettikten bir gün sonra Ürdün,Mısır,Lübnan,Irak ve Suriye İsrail`e saldırdı,ama Israil orduları onları geri püskürttü. Bu savaşlardan sonra Mısır Gazzeyi,Ürdün Kudüs etrafında küçük bir bölgeyi ve Batı Şeriayı aldı.Bunlar Filistinin %25iydi. 1969da Yaser Arafat Filistin Özgürleştirme Harekatını kurdu.5 Haziran 1967de 6 gün savaşı başladı.Orta Doğunun haritası bu savaşta değişti. Israil Gazze ve Sina yarımadasını Mısır`dan,Golan tepelerini Suriye`den aldı ve Batı Şeria ile Doğu Kudüs`ü işgal etti.İsrail toprakları bu savaştan sonra neredeyse 2 kat büyüdü. Birleşmiş Millet bu savaştan sonra 242. kararını alıp İsrailin bu savaşta kazandığı toprakları işgal edilmiş olarak kabul ederek,bir an önce çekilmelerini istedi. Bu savaşta 500.000 Filistinli mülteci haline geldi. 1973te Mısır ve Suriye Israil`e Gazze, Golan tepeleri ve Sina yarımadasından henüz çekilmediği için saldırdı.Bu Yom Kippur savaşını başlattı. 3 hafta süren bu savaşta,Israil 1967de sahip olduğundan bile daha fazla toprak edindi.Mısır ve Suriye 8500 askerini,İsrail 6000 askerini bu savaşta yitirdi. Bu savaşın sonunda Suudi Arabistan İsraili destekleyen ülkelere petrol ambargoso başlattı.Bu ambargo 1974 yılının Mart ayına kadar sürdü. 1973 Ekim ayında Birleşmiş Millet Güvenlik konseyi Arap ve Israillilerden bu çatışmaları bir an önce durdurmalarını istediler. 1974te Yaser Arafat Birleşmiş Millet güvenlik Konseyindeki ilk konuşmasını yapıp barışçıl isteklerini vurguladı. 1977de Irgun ve Lehi örgütlerinin mirasçısı Likud,İsrail seçimlerini kazanıp iktidar partisi oldu. Likud Israil`in bütün vaadedilmiş topraklara (Ürdün,Filistin,Irak,Suriye,Lübnan ve Mısır,Türkiye`nin ve İran`ın bir bölümü) yayılması gerektiğini savunuyordu. O zamanki tarım bakanı olan Ariel Şaron da Likud partisindendi.

İNTİFADA:

1979de Mısırlı başkan Enver Sedat Israille barış anlaşması imzaladı ve böylece Mısır İsraili tanıyan ilk Arap ülkesi oldu. 1982de Ariel Şaron İsrail-Lübnan savaşını başlattı. Falanjistlerin de desteğiyle Sabra ve Şatilla mülteci kaplarına girerek tarihin en büyük katliamlarından biri gerçekleştirildi,binlerce Filistinli sivil öldürüldü. 1987de Gazze`de Intifada adındaki ayaklanma başladı.Kısa bir süre sonra intifada Batı Şeriaya da yayıldı.Aynı yıl,Filistin`de Hamas,Şeyh Ahmed Yasin`in önderliğinde kuruldu. 1988de Filistin Özgürlük Topluluğu Arafatın liderliğinde Birleşmiş Milletlerin 242. kararını ve Filistin`de iki devlet fikrini kabul etti. 30 Ekim 1001de Filistin Suriye Ürdün ve İsrail Madrid konferansında buluştular. 1992de Israilde İşçi partisi iktidara gelince bir barış süreci de başlamış oldu.1993te Israil ve Arafat Oslo Barış Anlaşmasını İmzaladırlar.

Bu anlaşmanın sonucunda Arafat sürgünden kurtulup Filistine geri döndü. 1994te Filistin Özgürlük Harekatı ve Israil Kahirede görüştü. Bu görüşmelerde yapılan anlaşmanın sonucunda Israil`in Gazzenin çoğunu ve Batı Şeriadaki Erila şehrini Filistine bırakmasına karar verildi. 24 Eylül 1004te 2. Oslo Anlaşması Taba ve Wasghingtonda ayrı ayrı törenlerle imzalandı.Bu anlaşmaya göre Batı Şeria üç bölüme ayrılacaktı:

  • A Bölümü:Batı Şerianın %7si daha çok Filistinin kontrolünde olacak.
  • B Bölümü:Batı Şeria`nın %7si olan bu bölüm hem Filistin hem İsrail yönetiminde olacak.
  • C Bölümü:Bu bölüm İsrailin kontrolünde olacak.

4 Kasım 19995te Rabin bir Yahudi tarafından öldürüldü.Peres yeni başkan oldu. 1996ta Hamas birçok eylem yaptı.Israil Lübnanı 3 hafta boyunca bombaladı. Mayısta Netanyahu seçimleri kazandı ve Mescidi Aksada arkeolojik çalışmalar başlatarak bütün İslam aleminin tepkisini çekti. Israil El Halil şehrinin büyük bölümünün yönetimini Filistine verdi.1998 Ekiminde Wye River anlaşması imzalandı. Bu anlaşma Israilin Batı Şeriayı Filistine bırakması gerektiğini söylüyordu.Ama bu anlaşmaya Yahudilerin büyük bölümü itiraz etti. Bunun sonucunda sağcı parti İsrail`de düşüşe geçti.İşci partisinden Ehud Barak seçimleri kazandı. 1999 Eylülünde yeni bir Wye River anlaşması imzalandı ama Israil Batı Şeriayı Filistine geri vermeyip işgale devam etti. 5 yıllık barış sürecinde işe yarar hiçbir şeyin elde edilmemesi Filistin toplumunda öfke ve isyana yol açtı.Yine de 2000de İsrail Lübnanı bıraktı.

Eylülde Ariel Şaronun Mescidi Aksayı ziyaret etmesi Filistinliler arasında büyük bir öfkeye ve protesto gösterilerine yol açtı.Bu olay 2. İntifadanın başlangıcı oldu. 2000 yılının sonlarında Intifada İsrailin Batı Şeriayı işgaline karşı bir tepki olarak gittikçe yükseldi. Aralık ayında Ehud Barak istifa etti ve Ariel Şaron seçimleri kazandı.Şaron Filistin ve Lübnanlılara karşı baskın ve saldırılarla dolu politikasına devam etti. Filistinliler işgale intihar saldırılarıyla direnmeye devam ettiler.Bu intihar saldırılarının sonunda İsrail Batı Şerianın neredeyse tümünü işgal etti. 2002nin büyük bir bölümünde İsrail Filistin şehirlerine baskınlar düzenledi ve Filistinliler en zor dönemlerinden birni yaşadılar.

Nisanda İsrail orduları Jenin Mülteci kampında büyük bir katliam gerçekleştirdiler. Filistinliler bunun bir katliam olduğunu söylerken İsrail bunu reddedip sadece 52 kişiyi öldürdüklerini söyledi. 2002 Kasım ayındı Netanyahu bütün Oslo barış anlaşmalarının iptal edildiğini duyurdu.2003 yılının Ocak ayında Ariel Şaron önderliğindeki Likud partisi oylamayı kazandı. 11 Kasım 2004te Filistin lideri Yaser Arafat öldü.2006 Ocak ayında Ehud Olmert yeni İsrail başbakanı oldu. Olmert 2006da Lübnan Hizbullahının iki İsrailli askeri kaçırması üzerine Lübnana saldırarak 2. Kana Katliamı`nı yapıp birçok sivili öldürdü ve Ariel Şaronun politikasını devam ettirdi.

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.