Arpaçay, Kars ilinin bir ilçesidir.
Coğrafya
1927 yılında birleştirilen Şöregel (Kızılçakçak) ile Zerşat kazalarının, doğusundan geçen Arpaçayına göre verilen resmi adıdır. Tanrı dağları batısında Isığ Gölü çevresinde Arpasuyu bölgesinden gelme Arpalı adı Türk Boylarından kalmadır. 16. yy. Osmanlı Sayım Defterinde Arpaçay Suyu ile bunun kaynağı olan Arpalı Gölü çevresine Arpalı denmesi de bu yüzdendir. Arpalı diye anılan Türk boyundan hatıra kalan Arpaçayı adı 1927 de Devletçe Arpaçay`a çevrilmiştir.Osmanlı İmparatorluğu zamanında Zarşat Sancağı ile Kars İline bağlı iken 1877-1918 yılları arasında Rus İşgali altında kalmıştır. 1927 yılında yeniden düzenlenen teşkilata göre Zarşat sınırından geçen Arpaçayı nehrine izafeten Arpaçay adını almıştır. 30 Ekim 1920 de Kars ve ilçeleri Türkiye`ye kazandırıldı. 3 Kasım 1920 de de Arpaçay`da Rus askerleri sınır dışı edilerek eski Zaruşat olan Arpaçay`da üç gün sonra hürriyetine kavuştu. Hürriyetinin ardından sıra yerleşmeye gelmiştir. Azerbaycan ve Kafkas ellerinden Azeriler ve Karapapaklar (Terekemeler), Kars ve yöresinden Yerliler yerleşmiş olup kendi örf ve adetlerine bağlı kalmakla birlikte aralarında uyum sağlamışlardır. Arpaçay İlçesi, doğusunda Ermenistan toprakları ve Akyaka İlçesi, güneyinde Kars İli bulunmakta olup, kuzeyinde Çıldır İlçesi ve Batısında da Susuz İlçesi toprakları ile çevrilidir. Ermenistan ile sınır hattımız 10 km dir. İlçenin alanı 605 m2 olup, yüksekliği (rakım)1675 metredir. İklimi karasal karakter gösterir. Yazın ortalama sıcaklık 19.7 C, kışın ortalama -4.3 C dir.
Kar yağışında ortalama kar kalınlığı ilçe merkezinde 42 cm olmakta, yağmur ise m2 ye 30-40 kg arası düşmektedir.
Arazi az dalgalı olup, küçük çaplı tepeler vardır. İlçe hudutlarından geçen Kars Çayından başka bir kısmı İlçe sınırlarımızda kalan Çıldır Gölünden akan Telek Suyu bulunur. Arpaçay Merkezi, Koçköy Beldesine ait yayla olup ve 7 köy hariç bütün köylerimizin yaylası vardır. Yaylalar, Kısır Dağı, Gökdağ eteklerinde ve Mişko adı verilen yerdedir. 3 köyümüzün yaylası ilçemiz hudutları dahilinde olmayıp, birisi Susuz İlçesi ikisi de Kars Merkez İlçe hudutları dahilindedir.
Nüfus
2000 Yılı sayım sonuçlarına göre İlçe Nüfusunun genel toplamı 26278 Kişi olup, bu nüfusun 5154`i İlçe merkezinde, 1685`i Koçköy beldesinde olup, kalan 19439`i köylerde yaşamaktadır.Nüfusun % 47.39`u erkek, % 52.61`i kadındır. 1990 sayımına göre İlçe Nüfusu 26555 idi. Nüfus sonuçlarına göre % 0,78 azalma mevcuttur. İstanbul, Ankara, Bursa gibi büyük illere göç edilen illerden önemli olan birkaçıdır.
Köy nüfusu
Akçakale: 335, Akçalar: 416, Akmazdam: 260, Arslanoğlu: 299, Atçılar: 1104, Aydıngün: 516, Bacıoğlu: 186, Bardaklı: 558, Bozyiğit: 214, Burcalı: 115, Büyükçatma: 636, Carcı: 271, Carcıoğlu: 307, Çanaksu: 393, Dağköy: 69, Değirmenköprü: 705, Doğruyol: 1327, Gediksatılmış: 404, Göldalı: 386, Gönülalan: 251, Gülyüzü: 977, Güvercin: 670, Hasançavuş: 73, Kakaç: 140, Karakale: 340, Karaurgan: 343, Kardeştepe: 396, Kıraç: 304, Kuyucuk: 367, Kuzgunlu: 95, Küçükboğaz: 525 Küçükçatma: 503, Kümbet: 783, Melikköy: 1031, Mescitli: 249, Meydancık: 297, Okçuoğlu: 502, Polatköy: 710, Söğütlü: 181, Taşbaşı: 485, Taşdere: 549, Taşköprü 265, Taşlıağıl: 668, Telek: 270, Tepecik: 357, Tepeköy: 343, Tomarlı: 1592.İdari yapı
Arpaçay`a bir belde ve 47 köy bağlıdır. Merkez belediyesinden başka Koçköy Kasabasında da belediye teşkilatı vardır. İlçe belediyesinin kuruluşu 1927, Koçköy Belediyesi’nin kuruluşu ise 1972 yılında olmuştur. İlçe merkezi ve köylerin yerleşimi genellikle toplu ve düzlük olmakla beraber Akmazdam, Dağköy, Kardeştepe, Taşbaşı, Taşlıağıl, Melikköy, Karakale, Hasançavuş, Kıraç, Bacıoğlu ve Çıldır istikametindeki 8 köy dağlık karakter gösterir. 21 Kasım 1997 tarih ve 97/48293 sayılı müşterek kararname ile Çıldır ilçesine bağlı 8 köy ilçemize bağlanmış ve 40 olan köy sayısı 47`ye çıkmıştır. Teşkilatı bulunan Genel İdare Kuruluşları şunlardır:Milli Eğitim Müdürlüğü, Tapu Sicil Müdürlüğü, Nüfus Müdürlüğü, Mal Müdürlüğü, Tarım İlçe Müdürlüğü, Müftülük, Adliye, Askerlik Şubesi, Sağlık Grup Başkanlığı, İlçe Jandarma Komutanlığı, İlçe Emniyet Amirliği, Posta İşleme Müdürlüğü, Türk Telekom, Meteoroloji Müdürlüğü, TEAŞ Müdürlüğü, TEDAŞ Başmühendisliği, Özel İdare Müdürlüğü, Köy Hizmetleri Bakımevi ve Karayolları Bakımevi bulunmaktadır.
Nüfus, Yazı İşleri, Özel İdare, Posta İşleme, Meteoroloji Müdürleri ile TEDAŞ Başmühendis Vekili lise mezunu olup, diğer birimlerin amirlerinin hepsi yüksek tahsillidir. Resmi Kurumlardan Kaymakamlık Büroları, Mal Müdürlüğü, Tapu Sicil Müdürlüğü, Adliye ve Nüfus Müdürlüğü Hükümet Konağında, diğer kuruluşlar kendi binalarında hizmet vermektedir.
