belit
Kendiliğinden apaçık ve bundan dolayı öteki önermelerin ön dayanağı sayılan temel önerme, mütearife, aksiyom:""Tüm, parçaların her birinden büyüktür" sözü bir belittir."- .
=Tanım=
Mantık
Mantıkta belit terimi, bir şeyi kanıtlamak için kullanılan kanıtlanmayı gerektirmeyecek kadar açık ilke anlamını veriri kanıtlanmayı gerektirmediği gibi kanıtlanamazda. Çünkü kanıtlama, daha da açıklamak demektir, buysa daha çok açıklanamaz. Her belit bir ilkedir, ama her ilke bir belit değildir. Örneğin, “her bütün kendini meydana getiren parçalarından büyüktür” ilkesi bir belittir, buna karşı Einstein`in görelilik ilkesi bir belit değildir. Metafizik dünya görüşünün ürünü olan bütün mantıklar, “bir şey kendisinin aynıdır” önermesiyle dile getirilen özdeşlik ilkesini belit saymışlardır. Hegel`in diyalektik mantığı bunun doğru olmadığını meydana koymuştur. Bir şey kendisiyle bile aynı değildir, çünkü sürekli olarak değişmektedir.
Matematik
Nicelikler arasındaki orantıları dile getiren zorunlu önermeler, matematikte belit adıyla tanımlanırlar. Örneğin, “bir üçüncü niceliğe ayrı ayrı eşit olan nicelikler birbirine eşittir”, “eşit niceliklere eşit nicelikler eklenirse toplamları da eşit olur”. Matematiksel belit, mantıksal belitin niceliklere uygulanmasıdır. Aralarında başkaca bir anlam ayrılığı yoktur.Örneğin doğal sayılar birkaç tane aksiyom üzerine kurulmuştur. İlk aksiyom "1 bir doğal sayıdır" şeklinde verilir. 1`in bir doğal sayı olup olmaması üzerinde bir mantık yürütmeden kabul ederiz.
Dekartçılık
Descartes ve başta Spinoza olmak üzere izdaşları felsefelerini belitlere dayarlar. Örneğin Descartes, felsefesini “düşünüyorum, öyleyse varım” belitinden çıkarak kurmuştur. Spinoza`da ünlü Etika`sında örneğin, “başka bir şeyle tasarlanmayan şeyin kendisiyle tasarlanması gerekir” gibi belitlerden yola çıkar. Ne var ki, ne türlü bir belitten yola çıkılırsa o türlü bir sonuca varılır. Bundan başka, bu belitler, “parçalarının toplamı bütüne eşittir” gibi belitler gücünde değildirler. Daha açık bir deyişle, Dekartçıların belitleri öznel, kendilerince belit sayılmış belitlerdir. Nitekim Cogito`nun yüzyıllarca önceki biçimini çürütmek için, “bin altın düşünüyorum, öyleyse bin altınım var” önermesi ileri sürülmüştür.
=Köken=
Belit
``belli/açık olan``, ``Akla, mantığa uygun düşen``, ``mantıken açık olan``, ``koyut`` gibi anlamlara gelir. Muhtemelen ``belge`` ve ``belir(mek)`` sözcüğükleriyle aynı kökten, Öz Türkçe`deki ``alamet``/``işaret`` anlamına gelen ``bel`` kökünden gelirSevan Nişanyan, " Türk Etimolojik Sözlük".Aksiyom
Latince`deki ``axioma`` sözcüğü ``axiom`` olarak İngilizce`ye geçmiş ve oradan Türkçe`ye yerleşmiştir. Sözcüğün kaynağı Yunanca`da ``yetke``, ``değerli veya uygun olduğu düşünülen`` anlamlarına gelir. ``değerli, ağır, uygun`` anlamına gelen αξιος (``axios``) sözcüğünden türer. Kökü olan ``ag-`` sözcüğü; ``çekmek`` (ağırlık çekmek gibi), ``sürmek``, ``devinmek`` gibi anlamlara gelir.Douglas Harper " Online Etymology Dictionary"=Ayrıca Bakınız=
=Başvurular=
}
