Bilgi Kuramı Nedir

Bilgi kuramı (teorisi), epistemoloji ya da bilgi felsefesi şeklinde adlandırılır. Genel olarak şöyle tanımlanabilir; bilginin kaynağını, ilkelerini, yöntemini ve çeşitli bilgi dallarını araştıran bir felsefe dalıdır. John Locke'a göre bilgi kuramı, "bilginin kökenini, doğruluğunu ve sınırlarını, buna göre de inanç, kanı ve yargılarımızın temellerini araştırır." Bilgi kuramı (Epistemoloji), insan bilgisini ele alan felsefe dalı olarak da tanımlanabilir. Bilgi kuramı'nın ana problemleri hakkında geniş açıklamaya geçmeden önce, bilgi kuramının temel kavramları hakkında bilgi vermek yararlı olacaktır.

Bilgi Kuramının Temel Kavramları

Bilgi kuramının temel kavramları; bilgi, süje (özne, insan), obje (nesne), doğruluk (hakikat), gerçeklik (realite) ve temellendirmedir. Bilgi; Daha öncede tanımlandığı gibi bilgi; Bilen varlık yani özne ile bilinmek istenen varlık yani nesne arasındaki ilişkinin sonucunda ortaya çıkan üründür. Süje; bilgiyi ortaya koymak için nesneye yönelen insandır. Obje; bilgisini edinmek için yöneldiğimiz her şeydir. Bir şeyin bilgi nesnesi olabilmesi için öznenin ona yönelmiş olması gerekir. Bilgi nesnesi, bazen zamanda ve mekanda gerçek olarak var olan olur bazen de hak, adalet, demokrasi, dikdörtgen gibi düşünsel olarak var olabilmektedir. Gerçeklik; Belirli bir zamanda ve mekanda var olan her şeydir. ‹nsan bilincinden bağımsız olarak var olan varlıklardır. Günlük yaşamdaki anlamıyla bilgi kuramındaki anlamı farklıdır. Günlük yaşamda gerçek kavramı doğruluk kavramıyla karıştırılmakta bu iki kavram birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Örneğin karşımızdaki birinin bir iddiasını doğru bulmadığımızı belirtmek istediğimizde "Senin bu sözün gerçek değil." dediğimiz olur. Aslında söylemek istediğimiz şudur; "Senin bu sözün yanlış." ya da "Senin bu sözün doğru değil." Doğruluk (hakikat); algılar, kavramlar, bilimsel kuramlarla nesnel gerçek arasındaki uygunluktur. Doğruluk bilgiye ilişkin bir özelliktir. Ortaya konan ürün yani bilgi doğru olabilir. Doğruluk, zihnin ürettiği önermenin gerçeklikteki objeye, duruma tam olarak uymasıdır. Örneğin, "Kar beyazdır." önermesi gerçekte var olan bir şeyi olduğu gibi yansıttığı, kara gerçekten de sahip olduğu bir özelliği yüklediği için doğrudur. Yani kar gerçekte de beyaz olduğu için bu önerme doğrudur. Temellendirme; belli bir bilgiyi ortaya koyan önermelerin gerekçelendirilmesi ve doğrulanmasıdır. Kısa yoldan sonuca varmak felsefenin olduğu gibi onun bir dalı olan bilgi felsefesinin de özelliği değildir. Felsefe de bilgi kuramı da ele aldığı kavramı yada soruyu, derinlemesine araştırır ve aydınlatmaya çalışır. Buradaki temel amaç temellendirmektir.