Bileşik zamanlı fiilller, (Türkçede) herhangi bir haber ya da dilek kipi ekinden sonra, ek fiilin -dı (idi), -miş (imiş), -se (ise) biçimlerinden birini alarak çekimlenen fiillere denir. Bileşik zamanlı fiiller üçe ayrılır:
Hikaye Birleşik Zamanı
Haber ya da dilek kipleri fiillerden birine -dı eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna ve ünsüz benzeşmesine göre değişerek -dı, -du, -dü, -ti, -tu, -tü olur. Hikaye bileşik zamanı, eylemin geçmişte yapıldığını hikaye ederek anlatır:Tahtayı ben sil- er -im.
Bu cümledeki silmek fiili, geniş zaman eki -er ile kişi eki -im` i almıştır. Basit zamanlıdır.
Tahtayı ben sil - er - di - m
| sil | er | di | m |
|---|---|---|---|
| fiil | geniş zaman eki |
hikaye eki |
kişi eki |
Bu cümledeki silmek fiili ise önce geniş zaman eki -er daha sonra hikaye bileşik zaman eki -di ve kişi eki -m`i almıştır. Bileşik zamanlıdır
Hikaye
Basit zaman bileşik zaman
Di`li geçmiş zaman sil-di-m sil-di-y-di-m
Miş`li geçmiş zaman sil-miş-im sil-miş-ti-m
Şimdiki zaman sil-li-yor-um sil-iyor-du-m
NOT: Emir kipinin hikaye bileşik zamanı yoktur.
Rivayet Birleşik Zamanı
Haber ya da dilek kiplerinden birine -miş eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna göre değişerek -mış, . -muş, -müş olur.Rivayet bileşik zamanı, eylemin başkasından duymuş gibi anlatımıdır:
Tahtayı hep ben sil - er - miş - im
| sil | er | miş | im |
|---|---|---|---|
| fiil | geniş zaman eki |
rivayet eki |
kişi eki |
Rivayet
Basit zaman bileşik zamanı
Miş`li geçmiş zaman sil-miş-im sil-miş-miş-im
Gelecek zaman sil-ecek-im sil-ecek-miş-im
Gereklilik kipi sil-meli-y-im sil-meli-y-miş-im
NOT: Di`li geçmiş zaman ve emir kipinin rivayet bileşik zamanı yoktur.
Şart Bileşik Zamanı
Haber kipinde fiillerden birine -se eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna göre -sa olur. Şart bileşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar:Yarın bize gel - ir - se - n sevinirim
| gel | ir | se | n |
|---|---|---|---|
| fiil | geniş zaman eki |
şart eki |
kişi eki |
Şimdiki zaman sil-i-yor-um sil-i-yor-sa-m
Miş`li geçmiş zaman sil-miş-im sil-miş-sem
Glecek zaman sil-ecek-im sil-ecek-sem
NOT: Dilek kiplerinin şart bileşik zamanı yoktur. Hikaye ve rivayet bileşik zamanlarına
ekfiilin -se biçimi eklenirse “katmerli bileşik zaman “”oluşur:
sil - iyor - du - ysa - m, sil - ecek - miş - se - m
