Determinizm iki genel kategoriye ayrılabilir. Birinci grup inanç determinizmidir. Bu görüşte, ilkel şekli ihmal edilirse, dünyadaki her şeyin bir gayesi ve ilahi kudret dahilinde belirlenen bir sonu vardır. Bu determinizmin ilkel şeklini Saint-Augustin ile Dante, çağdaş biçimini ise Hegel savunmuştur. Bu çeşit determinizm, dini konularda fikir yürüten filozofun ortaya attığı görüşleri ihtiva eder. Dünyanın, hayatın ve eşyanın yaratılış sebep, hikmet ve usulleri hakkında Hıristiyanlıkta, Yahudilikte ve İslamiyette başka başka nakil ve izahlar vardır. Bunlardan bilhassa İslamiyetin bildirdiklerinden bir determinist benzerlik çıkarmaya çalışanlar olmuşsa da görünüşte ve asılda böyle bir benzerlik kuramamışlardır. Çünkü determinizm bir felsefi görüştür. Bu felsefi görüşün de aldığı konuların çoğu İslam dininde vahye dayanan itikat konularıdır.
Determinizmin ikinci şekli; mekanistik determinizm olarak da ifade edilebilecek “bilimsel determinizm”dir. Bu görüşte bilimin sınırlı alanda gerçeğin bulunması için belirli tabiat kanunları araç olarak kullanılmak istenmiştir. Ne var ki günümüzde quantum mekaniği, olayların önceden tesbitinin imkansız olduğunu ortaya koyarak, mekanistik determinizm görüşünün yanlışlığını tamamen ortaya koymuştur. Bilimsel determinizm temsilcileri Saint-Simon, Auguste Comte ve Spencer gibi felsefecilerdir.
I. (Doğa bilimlerinde) Evrende bütün olup bitenlerin nedensellik bağlantısı içinde belirlendiğini öne süren görüş.
II. (Tanrıbilimde) Evrendeki olayların yanısıra insanın istencini de Tanrının belirlediğini öne süren öğreti.
III. (Ahlak felsefesinde)
1- İnsanın isteme ve eylemlerinin iç ve dış nedenlerle belirlenmiş olduğunu, dolayısıyla salt bir istenç özgürlüğü olamayacağını savunan görüş. Buna göre:
a. İstenç ve eylem dış etkenlerin ürünüdür (mekanist belirlenimcilik).
b. İnsanın istemeleri her zaman içinde bulunduğu toplumsal koşullara bağlıdır; bu koşullar istenci belirler (toplumsal belirlenimcilik).
c. İnsanın eylemlerini tarih belirler (tarihsel belirlenimcilik).
2- İstenç ve eylemleri iç etkenlerin, ben'in, kişiliğin ürünü olarak gören anlayış.
// İstencin ve eylemin nedeni kişilik olarak alındığından özgürlüğe de yer verilmiş olur (özbelirlenim: au- todeterminismus). Karşıtı bkz. belirlenmezcilik.
I. (Doğa bilimlerinde) Evrende bütün olup bitenlerin nedensellik bağlantısı içinde belirlendiğini öne süren görüş.
II. (Tanrıbilimde) Evrendeki olayların yanısıra insanın istencini de Tanrının belirlediğini öne süren öğreti.
III. (Ahlak felsefesinde)
1- İnsanın isteme ve eylemlerinin iç ve dış nedenlerle belirlenmiş olduğunu, dolayısıyla salt bir istenç özgürlüğü olamayacağını savunan görüş. Buna göre:
a. İstenç ve eylem dış etkenlerin ürünüdür (mekanist belirlenimcilik).
b. İnsanın istemeleri her zaman içinde bulunduğu toplumsal koşullara bağlıdır; bu koşullar istenci belirler (toplumsal belirlenimcilik).
c. İnsanın eylemlerini tarih belirler (tarihsel belirlenimcilik).
2- İstenç ve eylemleri iç etkenlerin, ben'in, kişiliğin ürünü olarak gören anlayış.
// İstencin ve eylemin nedeni kişilik olarak alındığından özgürlüğe de yer verilmiş olur (özbelirlenim: au- todeterminismus). Karşıtı bkz. belirlenmezcilik.