Türkçe Bilgi: Dukak (Selçuklu)

Dukak veya Ebu Nasır Şemsulmülk Dukak (ö. 8 Haziran, 1104) 1095–1104 döneminde Suriye Selçuklu Devleti Şam Melilkliği ikinci meliği. Hayatı Dukak'ın babası Büyük Selçuklu Devleti'ne tabi bir alt-hükümdarlık olan Suriye Selçuklu Devleti hükümdarı Tutuş idi ve annesinin adı "Safvet el-Mülk Hatun"du. Kardeşi sonradan Halep Meliği olan Fahr-ül Mülk Rıdvan idi. Babası Tutuş Büyük Selçuklu Devleti Sultanı olan Berkyaruk'a isyan edip 1095'de İran'a yürümüş; Rey'de yapılan savaşta yenik düşmüş ve bu savaşta ölmüştü. Kardeşi olan Rıdvan önce kendini Suriye Selçuklu Devleti'nin tümü için Sultan ilan etti. Dukak'a önce ailenin El Cezire'deki arazileri miras kalmıştı. Ama Dukak kardeşi Rıdvan ile Halep'de yaşamaya başladı. Fakat çok geçmeden kardeşine karşı bir ayaklama tertip etti. Şam'ı kontrolü altına alıp kardeşi Rıdvan'ı tahttan uzaklaştırdı. Bu ayaklanma Suriye'de bir anarşi yarattı ve bir iç savaş ortaya çıkarttı. Dukak Antakya Emiri olan Yağı Sayan'ın desteğini sağlamıştı. Yağı Sayan'ın Rıdvan ile şahsen anlaşmazlığı bulunmuyordu ama Rıdvan'ın atabeyi olan Cihan el-Devle ile arası açıktı. Dukak ve Yağı Sayan'ı destekleyen diğer bir kişi de Kudüs Emiri olan Artukoğlu İlgazi Bey idi. İlgazi Bey'in kardeşi olan Artukoğlu Sökmen Bey ise Rıdvan'ı desteklemekteydi. Rıdvan Antakya Emiri olan Yağı Siyan'a hücum etti. Dukak ve İlgazi Bey Yağı Sayan'a yardım sağlamak için harekete geçince Rıdvan Şam şehrini de kuşatma altına aldı. Fakat çok geçmeden Rıdvan'ın, müttefiki ve eski atabeyi olan Cihan ed-Devle ile arası açıldı. Cihan ed-Devle Rıdvan'a bağlı olan Humus şehrini eline geçirdi. Cihan el-Devle ile anlaşmazlığı bulunan Yağı Sayan ise daha önce Cihan el Devle nedeni ile Rıdvan'a karşı iken Rıdvan'ın eski atabeyi ile arasının açılması Rıdvan'la Yağı Sayanı birbirine yaklaştırdı. Bu yeni yakınlığı askeri müteffikliğe dönüştürmek için Rıdvan ile Yağı Sayan'ın kızı evlendirildi. Bu iki yeni müteffik orduları ile birlikte Şayzar şehrine hücuma karar verdiler. Fakat tam bu sırada Birinci Haçlı Seferi Frank Haçlı ordularının Anadolu'da ilerlemekte oldukları ve hedeflerinin batı Suriye, Filistin ve Kudüs olduklari öğrenildi. Bunun üzerine kurulmuş olan bütün müteffiklikler kenara bırakıldı ve o zamana kadar birbirleriyle mücadele veya ittifak eden emirler ayrı ayrı kendi şehirlerine çekildiler. Birçok tarihçi bu ayrı ayrı olma eğilimini büyük bir tarihsel hata olarak kabul etmektedirler; bu tarihçilere göre Müslüman emirler eğer bütün iç düşmanlıklarını ortadan kaldırıp büyük bir dış düşman olan Haçlılara karşı birleşip birlikte savaşlardı, Birinci Haçlı Seferi'nin sonucu çok daha değişik olabileceti. 1097-1098 kış döneminde Birinci Haçlı Seferi Haçlı orduları Antakya'yı kuşatma altına aldılar. Antakya emiri olan Yağı Sayan ve oğlu Şems-i Devle Haçlılara karşı büyük direnme gösterdiler. Yağı Sayan Şam Meliği olan Dukak'dan askeri destek istedi. Dukak'ın Şam'dan gönderdiği takviye kuvveti Haçlıların en önemli komutanlarından olan Beomondo tarafından etraftan talan ıase toplama sirasinda gözümlendi ve Beomondo buykçe bir Hacçlı gücü ile bu takviye gücüne bir baskın yapıp onları yenik düşürürüp geri püskürttü. Dukak acele yeni bir askeri birlik kurup Haçlıalra hücum edeceğine Şam'dan Humuş'a çekildi ve gayet yavaş bir şekilde yeni birlikler kurmaya başladı. Yağı Sayan diğer Müslümanlardan destek istemek zorundea kaldı. Bu destek Musul Atabeyi Kerboğa tarafından organize edilmekteydi. Kerboğa bu işi çok yavaşa almıştı. Ama etrafında bir büyük Müslüman ordusu kurmayı başardı ve bu orduya Şam Meliği Dukak'da katıldı. Fakat Kerboğa'nın yavaş hareketi dolayısiyla ve kale içinden Firuz adlı bir kişinin ihaneti ile Antakya kalesi Şubat 1098'de Haçlılar eline düştü. Kerboğa'nın destek gücü şehir önüne ancak 5 Haziran yetişti. Kerboğa güçleri Antakya kalesinde bulunan Haçlılar ordularını kuştamaya aldı. Fakat Haçlılar, güya bir mucize ile İsa'nın mızrağını Antakya Katedrali mihrabı altında buldular. Bundan aldıkları büyük dinsel ve moral güçle 28 Haziran'da bir huruç hareketine geçtiler. Bu muharebe sırasında Dukak ve Şam güçleri savaş alanını bırakıp geri kaçtılar. Böylece Kerboğa'nın Müslüman ordusu Haçlılar tarafından büyük bir yenilgiye uğratıldı. Bu arada Kudüs şehri Dukak'ın Şam Meliğine tabi olarak Artuklu Sökmen Bey tarafından idare edilmekteyken 1098 yazında Fatimiler'in hücumuna uğradı. Fatimiler Mısır'dan Başvezir El-Afdal komutasında büyük bir ordu gönderek Kudüs'ü zaptettiler. Fatimi başveziri Kudüs'te Fatimi Kudüs Emiri İftikar el-Devle komutasında nisbeten küçük bir ordu bırakıp Mısır'a geri döndü. Temmuz 1098'de Kudüs'ün Haçlılara karşı savunmasını bu küçük ordu yaptı. Dukak Suriye'de çeşitli mütefikler ile birlilkte çeşitli düşmanian karşı savaş yapmakta iken Dük'ına miras kalan Güney Anadolu ve El Cezire toprakları buralarda bulunan tabi emirler tarafında işgal edilmişti. Dukak Haçlılarla uğraşmayı bir kenara bırakıp bu arzilerin geri alınması derdine düştü. Bu nedenle 1099'da Diyarbakır üzerine yuruyup bu şehri tekra eline geçirdi. Bu sıralara Haçlılar Kudüs'ü kuşatıp ele geçirdiler ve Doğu Akdeniz kıyılarında bir seri Haçlı devleti, özellikle Kutsal Kudüs Krallığı kurmakla uğraşmaktaydialr. 1100 yılı içinde Şam Meliği Dukak'a tabi olan çeşitli yörel Müslüman emirler Kudüs Krallığı'na karşı birçok hucum ve akın düzenlemeye başldılar. Bunların başında Golan'da yaşayan Bedevi aşiretinin reisi Emir Savad gelmekteydi. Bu emir Haçlı devletinin en ilerigelenlein, Kudüs Kralı Godfrey de Bouillon ile Antakya Prensi Beomondo'nun yeğeni ve varisi ola Tancerd'e bile hücumda bulunmaktan çekinmemiştir. Bu Haçlı Frankları çok kızdırmıştı ve Tancred buna karşılık olarak ta Şam'ın varoş köylerine kadar uzanan bir karşı talan akını organize etti. Ayrıca Tançerd bir politik jest olarak Şam'a Dukak'a altı kişilik bir elçi heyeti gönderdi ve Dukak'dan ya Hristiyanlığa dönmesini ya da Şam'ı bırakmasını istedi. Fakat Dukak bu jesti Tancerd'e karşı bir jestle karşıladı. Kendisine gelen 6 kişilik Hristiyan elçi heyetini Müslümanlığa dönme teklifi yaptı. Bunlardan biri Müslüman oldu diğer beşinin kelleri kesilerek idam edildiler. Diğer taraftan Kudüs Kralı Godfrey de Bouilon Tançerd'ın talan akınlaraina katıldı ve Şam'dan 5 günlük nmeşfade kadar olan köylere bile hücumlar yaptı. Butalklana akınlarının bir sonucu Golan tepelerinde yaşan bedevilerin reisi Emir Savad Şam Melikliği tabiliğinden ayrılıp kendine daha emniyetli asayişli yaşama sağlayan Kudüs Krallığı tabiliğine geçtiğini ilan etti. Temmuz 1100'de ilk Haçlı Kutsal Kudüs Krallığı Kralı seçilen Aşağı Lorraine Dükü Godfrey de Bouillon ölmüştü ve yerine kardeşi ve Urfa'da Edessa Kontu olan I. Baudouin seçilmişti. Ekim 1100'de I. Baudouin Kudüs'e gelmekte iken [1]] yakınlarında dar bir nehir vadisi olan "Nahr el-Kalb" vadisinden geçmek zorunda idi. Şam Meliği olan Dukak bu dar nehir vadisinde I. Baudouin'e bir pusu hazırladı. Fakat Haçlılar Dukak'ın ordusunun ilerlemesini önleyip onun yenik olarak geri çekilmesini sağladılar. I. Baudouin Kudüs'e Kasım ayında ulaşabildi. 1103'de Dukak'ın eski atabeyi olan ve Humus Emiri olan Cihan ad-Devle bir suikasta kurban giderek öldürüldü. Bunun üzerine Şam Meliği olan Dukak bu şehri alamak üzer harekete geçti ve Humus'a girerek bu şehiri Şam Meliği arazisine kattı. 1104'de Dukak hastalanıp yatağa düştü. Kendini takip edecek hükümdarı düşünmeye başladı. Küçük yaşta olan oğlunun, II. Tutuş adıyla kendinden sonra Şam Meliği olmasını vasiyet etti. Oğlunun yetikenliğe erişmesine kadar bir naip ve atabay aradı ve annesi olan Safvet el-Mülk Hatun Emir Tuğtekin'in atabey olamasını tavsiye etti ve Dukak bunu kabul etti. Dukak 8 Haziran 1104'de vefat etti. Önce Dukak'ın oğlu II. Tutuş olarak Şam Melikliği tahtına geçirildi. Ama gerçek iktidar gücü Şam Atabeyi olan Tuğtekin elinde idi. Tuğtekin bundan sonra Dukak'ın annesi Safvet el-Mülk Hatun ile evlendi ve II. Tutuş'u da fazla tahtta kalmadan meliklikten halletti. Onu tahttan indirdikten Şam'da yerel Böriler egemen oldular ve bundan sonra 1154'e kadar Şam'da Böriler hanedanından oldular. * Fransızca Wikipedia "Duqaq de Damas" maddesi Dış bağlantılar *Setton, Kenneth (ed.) (1958) A History of the Crusades, vol. İ. University of Pennsylvania Press, Online). * H.A.R. Gibb, (1932) The Damascus Chronicle of the Crusades: Extracted and Translated from the Chronicle of İbn al-Qalanisi. Londra,

Kaynaklar

Vikipedi

Dukak (Selçuklu)

Kaynaklar

Dukak

Selçuklu hanedanı

Suriye Selçukluları

Berkyaruk

1104

Büyük Selçuklu İmparatorluğu

I. Tutuş

Selçuk Bey

Dukak (Selçuklu)

Dukak (Selçuklu) Hakkında Detaylı Bilgi

Kaynaklar

Görüşler ve Yorumlar

Okuma Önerileri

Dukak

Selçuklu hanedanı

Suriye Selçukluları

Berkyaruk

1104

Büyük Selçuklu İmparatorluğu

I. Tutuş

Selçuk Bey