Ebü’l-Mansur Muvaffak
Kısaca: Ebü’l-Mansur Muvaffak onuncu yüzyılda İran’da yetişen büyük kimya alimi. İsmi Muvvaffak bin Ali el-Hirevi olup, künyesi Ebü’l-Mansur’dur. Doğum ve vefat tarihleri bilinmemektedir. Hayatı hakkında bilinen tek husus, 961-976 seneleri arasında hüküm süren Samani Hükümdarı Emin Mansur bin Nuh ile aynı zamanda yaşadığıdır. Ebü’l-Mansur, kimya ilmiyle ilgili araştırma ve çalışmalarını, daha ziyade insanların günlük hayatı ile ilgili konular üzerine topladı. Kimya ilminin pratik sonuçlarını, ...devamı ☟
Ebü’l-Mansur, kimya ilmiyle ilgili araştırma ve çalışmalarını, daha ziyade insanların günlük hayatı ile ilgili konular üzerine topladı. Kimya ilminin pratik sonuçlarını, insan hayatında ilk defa kullanan alim oldu. Kalsiyum sülfatı belli sıcaklıkta ısıttıktan sonra, elde ettiği alçıyı yumurta akıyla karıştırarak kırıkların sarılmasında kullandı ve böylece, kırıkların sıhhatli kaynamasını temin etti.
George Sarton, bilim tarihi ile ilgili eserinde, bu alimden şöyle bahsetmektedir: “Ebü’l-Mansur, zamanının bir tanesiydi. Bakır oksidi tam anlamıyla inceleyip, ilmi tanımını ortaya koymuştur.Ayrıca sürme taşı, yani antimonu da tetkik edip, günlük hayatta kullanılabilecek yerlerini izah etmiştir.’’
Ebü’l-Mansur Muvaffak, bakır üzerinde yaptığı incelemelerde, bakırın, hava ile teması sonucu dış yüzeyinde yeşilimsi bir tabakanın teşekkül ettiğini tesbit etti. Bu oksit tabakasını saçların parlak, siyah renge boyanmasında kullandı. Bakırın ve kurşunun bütün bileşiklerini biliyor ve çeşitli alanlarda kullanıyordu. Civa üzerinde de araştırmalar yapan Ebü’l-Mansur, salisilik asidi (Aspirinin esas maddesini) de imal etmeye muvaffak oldu. İlaç imalatında filtrasyon (süzme) ve buharlaştırma metodunu geliştirdi. Deniz suyunun filtrasyonunu gerçekleştirdi.
İlim tarihçisi Celal Mazhar, Eser-ül-Arab fil-Hadarat-il-Avrubiyyeti adlı eserinde, çağdaş medeniyetin kuruluşu konusunu incelerken,Ebü’l-Mansur hakkında şöyle demektedir: “Miladi 10. yüzyılda, İslam alemi kimya dalında dahi bir kimyacıya şahid oldu. Bu alim, çok önemli kimyevi keşifler ortaya koymuştu. Adı Ebü’l-Mansur olan bu alim, kimya tarihinde ilk defa sodyum karbonat ile potasyum karbonatı birbirinden ayırd etmiştir. Böylece kali ve kalevi adını verdiği sodyum karbonat, batı kimya literatürüne önceleri, bu ad altında geçmiş bulunuyordu. Bunun gibi o, ayrıca arseniği ve silikat asidi de tarif etmişti.’’
Ebü’l-Mansur Muvaffak, ilmi çalışmalarında iki yol takip ediyordu. Birincisi, daha ziyade içtimai mahiyetteydi. Ders okutuyor, günlük problemler ile ilgili ilaçları hazırlıyor ve tatbikatını yapıyordu. Yaptığı bu ilaçları piyasaya sürerek, ihtiyaç duyduğu alet ve maddeleri satın almak için gerekli parayı kazanıyordu. Bu bakımdan, kimya sanayisinin kurucusu olarak kabul edilebilir.
Ebü’l-Mansur Muvaffak, bu ilmi çalışmaları yanında, ayrıca bizzat ilmini derinleştirmek maksadıyla birçok yolculuklara da çıkmış, birçok alim ve üstattan istifade etmiştir. Kitab-ul-Ebniye fi Hakayık-il-Edviye adlı eseri ile erişilmez bir üne ulaştı. Bu eseri, asırlar boyunca en güvenilir kimya kaynaklarından biri olarak kaldı. Bu eserinde, 585 çeşit ilacı tarif etmiştir. Bunlardan 466’sı bitkilerden çıkarılmaktadır.75’i madenlerden, 44’ü de hayvani maddelerden yapılıyordu. Adı geçen eseri, ilaç imalatı sahasında önemi çok büyüktür. Eser, tecrübi ve sınai kimya dallarında da rehberlik yapmıştır.
Kaynak: Rehber Ansiklopedisi
Bu konuda henüz görüş yok.
