Türkçe Bilgi logo TürkçeBilgi

Ekrem Cemilpaşa

Kısaca: Ekrem Cemilpaşa ya da Ekrem Cemil Paşa (Burc) ya da Cemilpaşazade Ekrem (Kürtçe: اکرم جهمیل پاشا Ekrem Cemîl Paşa; d. 22 Şubat 1891 Diyarbekir - ö. 31 Ocak 1974 Şam), Kürt siyaset adamı. ...devamı ☟

Ekrem Cemilpaşa
Ekrem Cemilpaşa

Ekrem Cemilpaşa ya da Ekrem Cemil Paşa (Burc) ya da Cemilpaşazade Ekrem (Kürtçe: اکرم جهمیل پاشا Ekrem Cemil Paşa; d. 22 Şubat 1891 Diyarbekir - ö. 31 Ocak 1974 Şam), Kürt siyaset adamı. 1891'de Diyarbekir'in önde gelen ailelerinden Cemil Paşazade Kasım Bey ve Çerkez Hayriye Hanım'ın oğlu olarak doğmuştur. İlk öğretimini evde özel olarak tamamlanandıktan sonra 1901'de girdiği Diyarbekir Askeri Rüştiyesi'nden 1908'de mezun olmuştur. Kürt Talebe Hêvi Cemiyeti Lise öğrenimi için İstanbul'a gönderilmiş ve 1912'de İstanbul Sultanisi'nden mezun olmuştur. Aynı yılda ilk legal Kürt öğrenci derkeği olarak İstanbul'da kurulan

Kürt Talebe Hêvi Cemiyeti

'nin üyesi olmuştur. Kürdistan Teali Cemiyeti Matematik eğitimi için ailesi tarafından Lozan'a gönderilmiş ve orda bir yıl okuduktan sonra Belçika'nın Gent kentine geçmiştir. Ancak I. Dünya Savaşı'nin başlamasıyla diğer Osmanlı öğrencileri gibi İstanbul'a dönmek zorunda kalmıştır. Topçu olarak Çanakkale Cephesinde savaştıktan sonra gönderildiği Şark Cephesi'nde yaralanmıştır. Tedavi gördükten sonra Diyarbekir'de Mustafa Kemal 'in şifre zabitliğini ve Nihat 'ın karargah kumandan yardımcılığını yaptıktan sonra Filistin Cephesi'ne gönderilmiştir. Nablus Yarmasıyla kendi birliği yok edilnce Halep'ten Mardin'e, ordan da Diyarbekir'e dönmüştür. 1918'de Diyarbekir'de Kürt Teali Cemiyeti'ni kurmuş ve bir süre başkanlığını yapmıştır. 1919'da İstanbul'a geçerek ordaki

Kürdistan Teali Cemiyeti

'nin de resmi üyesi olmuştur.

Yakalama emri ve firar

1919 yılı Haziran ayında Covbertin Noel ile birlikte Diyarbakır'a geldi. Ellerindeki izin belgesine göre Kürt ve Ermenilerin nüfusunu araştırmak için gelmişlerdi. Burada İngilizlerin himayesinde Kürdistan kurmak için halka propaganda yaptığı için Diyarbakır Vali Vekili Mustafa Bey tarafından tutuklama kararı çıkarılması üzerine Diyarbakır'ı terkederek Halep'e kaçtı. 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa'ya gönderdiği telgrafa göre, Diyarbakır vali vekili Mustafa Bey, bu ildeki Kürt Teali Cemiyeti'nin faaliyetlerine o zaman yürürlükteki dernekler kanunu gereği son verilmiştir. Cemilpaşazade Ekrem Bey, daha sonra kaçak olarak İngiliz İstihbarat Yüzbaşısı Covbertin Noel ile birlikte Malatya'ya gelerek Nutuk adlı eserinde yer alan belgeye göre Ali Galip olayına adı karışmıştır. Ali Galip Olayı 1919 yılının Haziran ayında, Diyarbakırlı Cemil Paşanın oğlu Ekrem'in hakkında Diyarbakır'da tutuklama kararı çıkarılınca kanun kaçağı olarak gittiği Halep'te İngiliz istihbarat yüzbaşısı Covbertin Noel, Bedirhan aşiretinden Celadet , Kamuran ile buluşarak Malatya'ya gelmiştir. Burda kendilerini daha önce İstanbul'da Kürt Teali Cemiyeti üyeleri ve Yüzbaşı Noel ve İngiliz Yüksek Komiseri Hohler ile yapılan toplantı gereğince Malatya Mutasarrıfı Halil karşılar. Daha sonra Sivas'a yeni atanmış Elazığ eski valisi emekli Yarbay Ali Galip kendilerine katılır. Yanlarında 20-25 silahlı Kürt, bir İngiliz çavuşu ve eri de vardır. Alınan istihbarata göre bölgedeki Kürt aşiretlerden silahlı adamlar kendilerine katılma hazırlığı içindedir. Ali Galip Bey'in silahlı Kürtler ile birlikte Sivas Kongresini basmasından şüphelenen, İngiliz casusu Noel ile birlikte yapılan ayrılıkçı propagandanın halkta yarattığı olumsuz tesiri telgraf ile haber alan Mustafa Kemal, Ali Galip, Noel, Halil Rami Bey ve etrafındakilerin tutuklanması emrini verir. Grup Kahta yönüne kaçar. Malatya'ya doğru gelmekte olan silahlı Kürt aşiretleri Ali Galip ve etrafındakilerin kaçtığını öğrenince dağalırlar. Tutuklanması 1920'de Kürdistan'ın bağımsızlığını amaçlayan Kürt Teşkilat-ı İçtimaiye Cemiyeti'ni kurmuştur. 1921'de tekrar Anadolu'ya dönüp Diyarbekir ve Mardin yöresinde beş aydan fazla kaldıktan sonra bölgeyi terkedecekken Abdülkerim'ê Midyadi tarafından ihbar edilip yakalanmış ve Ankara'ya gönderilmiştir. 1922'de İstiklal Mahkemesince beraat etmiştir. 1925'te Şeyh Said İsyanı esnasında tutuklanıp İstiklal Mahkemesinde yargılanmış ve Kastamonu Cezaevine gönderilmiştir. 1928'de tahliye edildikten sonra İstanbul'a sürülmüştür. Altı aylık sürgünden sorna Diyarbekir'e dönebilmiştir. Ancak 19 Mart 1929'da Suriye'ye iltica etmiştir. Hoybun Suriye'de

Hoybun

 örgütüne girmiştir. Bu dönemde

Hoybun

örgütü "Şimali Kürdistan'a bir taarruz harekatı" planlamış ve Ekrem de harekat guruplarından birinin komutanı seçilmişse de Fransız yönetimi

Hoybun

yöneticilerini Suriye'nin Kürt bölgelerınden Şam'da topladıkları için harekata katılamamıştır. 1932'de Suriye'de kurulan Civata Arikariyê Jibo Belengazên Kurd Li Cizirê (Cezire Yoksul Kürtlere Yardım Derneği)'nin üyesi olmuştur. 1933'te Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarılmıştır. 1937'de Fransız yönetimi tarafından diğer Cemilpaşazadelerle birlikte Tüdmür'e sürülmüştür. 1937'de Kadri Cemilpaşa ile birlikte "Civata Azadi u Yekitiya Kurdan" (Kürtlerin Özgürlüğü ve Birliği Örgütü)'ın sorumlusu olmuştur. 1939 ile 1946 yılları arasından

Hoybun

'un siyasi temsilciliğini yapmıştır. 1967'den sonra Şam'da oturmuş ve 1972'de Diroka Kurdistan Bi Kurtebiri-I yazmıştır. Bu dönemde Necmettin Büyükkaya, Ömer Çetin başta olmak üzere siyasi nedenlerle Türkiye'den Suriye'ye sığınmak zorunda kalan çok sayıda Kürtlere yardımcı olmuş ve evlerine konuk etmiştir. 31 Aralık 1974'te Şam'da ölmüş ve Şam'da Heyy'ul Ekrad (Rukneddin) mahhalesinin mezarlığına defnedilmiştir. Kürtçe, Türkçe, Fransızca, Farsça ve Arapça biliyordu. Çerkez asıllı Cavidan Hanım ile evli olup bu evlilikten Xeyriye, Jale, Xenden, Pervin, Newzad olmak üzere beş çocuğun babasıydı.

Eserler

* Hinkerê Zimanê Kurdi, Rehberê Ziman ê Her Du Kurdi: Kurmanci, Babani, Ji neşriyatê Hêvi-Civata Telebeyê Kurdan, jimar: 1, Çapxaneyê Necmê Îstiqbal, İstanbul, 1921/1337. * C.P.C., Dirok a Kurdistan Bi Kurteliri - I, Beyrut, 1972. * Ekrem Cemil Paşa, Muhtasar Hayatım, 1989. * Ekrem Cemil Paşa, Kürdistan Kısa Tarihi, Doz Yayınları, İstanbul, 1998.

Kaynaklar

* Malmisanij, Diyarberkirli Cemilpaşazadeler ve Kürt Milliyetçiliği, Avesta, İstanbul, 2004, ISBN 975-8637-79-7, s. 237-273. * Mehmet Kemal Işık (Tori), 'Ekrem Cemil Paşa', Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, İstanbul, Kasım 2000, ISBN 975-431-111-0, s. 160-161.

Dipnotlar

Kaynaklar

Vikipedi

Bu konuda henüz görüş yok.
Görüş/mesaj gerekli.
Markdown kullanılabilir.

Kadri Cemilpaşa
6 yıl önce

Daha sonra öğrenim için Lozan'a gönderilmiş ve 1913'te amcazadesi Ekrem Cemilpaşa ve arkadaşlarıyla Hêvî Cemiyeti'nin şubesini açmıştır. Ancak I. Dünya...
Hoybun
2 yıl önce

Hoybun, Celadet Ali Bedirhan, Kâmuran Ali Bedirhan, Nuri Dersimi, Ekrem Cemilpaşa, Memduh Selim, Haco Ağa gibi isimler tarafından yürütülmüş ve Ağrı...
Kürdistan Teali Cemiyeti
2 yıl önce

Bey; Babanzade Mahmut Bey Diyarbakırlı Cemilpaşa ailesinden Ahmet Cemilpaşa, Ekrem Cemilpaşa, Kadri Cemilpaşa Mevlanzade Rıfat (Yüzellilikler listesine...
31 Ocak
2 yıl önce

1895) 1974 - Samuel Goldwyn, Amerikalı film yapımcısı (d. 1882) 1974 - Ekrem Cemilpaşa, Kürt siyaset adamı (d. 1891) 1982 - Melih Vassaf, Türk eleştirmen...

31 Ocak, 10 Ocak, 11 Ocak, 12 Ocak, 13 Ocak, 14 Ocak, 15 Ocak, 16 Ocak, 1729, 1797, 17 Ocak
Edward William Charles Noel
2 yıl önce

Bedirhanlılardan Malatya Mutasarrıfı Urfa yönünde kaçtılar. Ali Galip olayı Ekrem Cemilpaşa Kürt Teali Cemiyeti Bilal Şimşir, Kürtçülük, ISBN 9752202153 Sina Akşin...
22 Şubat
2 yıl önce

tarihçi (ö. 1943) 1891 - Vlas Çubar, Bolşevik devrimci (ö. 1939) 1891 - Ekrem Cemilpaşa, Kürt siyaset adamı (ö. 1974) 1895 - Víctor Raúl Haya de la Torre,...

22 şubat, 22 şubat
Zilan Katliamı
2 yıl önce

Hoybun örgütü kurdular. Celadet Ali Bedirhan, Kâmuran Ali Bedirhan, Ekrem Cemilpaşa, Memduh Selim gibi aydınlar tarafından yönetilen Hoybun örgütü Ağrı'da...