Türkçe Bilgi: fahreddin-i razi

Fahreddin-i Razi Horasan’da yetişmiş, Ünlü din ve fen alimi. İsmi, Muhammed bin Ömer bin Hüseyin bin Hüseyin bin Ali et-Teymi el-Bekri’dir. Künyesi Ebu Abdullah ve Ebü’l-Me’ali, lakabı Fahrüddin’dir. Allame, Şeyhülislam ve Fahr-i Razi denilmiş, İbn-i Hatib-ir-Rey (Rey Hatibi’nin oğlu) diye tanınmıştır. Soyu Kureyş Kabilesine ulaşır. Aslen Taberistanlıdır. 1149 (H.544) senesinde Rey şehrinde doğdu. 1209 (H.606) senesinde Herat’ta vefat etti.

Fahrüddin-i Razi, önce büyük bir alim olan babası Ziyaüddin Ömer’den ders aldı. Babası, Muhyissünne Muhammed Begavi’nin talebelerindendi. Razi fen ilimlerini Necd-i Cili’den, fıkıh ilmini Kemal Simnani’den öğrendi. Bunlardan başka yüzyılının büyük alimleriyle görüştü ve onlardan ilim öğrendi. Şeyh Necmeddin-i Kübra hazretlerinin sohbetinde bulunmak suretiyle tasavvufta olgunlaştı.

Tahsilini bitirip, ilimde yüksek derecelere kavuştuktan sonra, bazı seyahatler yaptı. Harezm’de bozuk itikad sahibi Mutezileye mensup kimselerle münazaralarda bulundu. Daha sonra Maveraünnehr’e gitti. Buradan memleketine dönen Fahrüddin-i Razi, daha sonra Gazne’ye, oradan da Horasan’a gitti. İlimdeki yüksekliği sebebiyle, Sultan-ı Kebir Alaüddin Muhammed Harezmşah’ın sevgi ve saygısını kazandı. Sultan sık sık onun ziyaretine giderdi. Bir müddet Herat’ta kalan Fahrüddin-i Razi, bozuk bir inanca sahib olan Kerramiyye mensuplarının itikatlarının yanlış olduğunu delilleriyle ispatladı.

Fahreddin-i Razi, yalnız Arabi ilimlerde değil, zamanın bütün ilimlerinde mütehassıs idi. Bu yüzden gittiği her yerde sultanların iltifatını kazandı. Sultan Gıyaseddin Guri onun için, Herat’ta bir medrese yaptırdı. Kerramiyye itikadında olan halk, sultanın ona olan iltifatlarını çekemeyip fitneye sebeb olduklarından, buradan da ayrılmak zorunda kaldı ve gittiği her yerde ilimle meşgul oldu. İlim ve irfana susayanlar, alimler, gittiği her yere peşinden gittiler.

Pekçok alim yetiştiren Fahrüddin-i Razi 1209 (H.606) senesinde Heret’ta vefat etti.

Fahrüddin-i Razi hazretleri; tefsir, fıkıh, kelam ve usul-i fıkıh gibi dini ilimlerde çok derin bir alim olduğu gibi, edebi ilimler, matematik, kimya, astronomi, tıb gibi zamanın fen ilimlerinde de söz sahibiydi. O zaman İslam aleminde ortaya çıkan bid’atleri, yanlış itikad sahiplerinin ve filozofların bozuk düşüncelerini en ince teferruatına kadar araştırarak, onların bozuk ve yanlış olduğunu delilleriyle ispat etmiş, Müslümanları onların sapık ve yanlış sözlerine aldanmaktan kurtarmıştır.

Fahrüddin-i Razi de, İmam- Gazali ve İmam-ı Beydavi gibi Ehl-i sünnet itikatında, yani Eshab-ı kiramın ve onların talebelerinin yolundaydı. Bunların zamanında türeyen bid’at fırkaları ilm-i kelama felsefeyi karıştırdılar. Hatta, imanlarının esasını felsefe üzerine kurdular. Bu üç imam, bozuk fırkalara karşı Ehl-i sünnet itikadını müdafaa ederken ve onların sapık fikirlerini çürütürken, felsefecilere de geniş cevaplar verdiler. Onların bu cevapları, Ehl-i sünnet mezhebine felsefeyi karıştırmak olmayıp, kelam ilmini, kendisine karıştırılmak istenen felsefi düşüncelerden temizlemektir.

Din ilimlerindeki otoritesi yanında, fen ilimlerinde özellikle fizik ve tabiat ilimleri sahasında yüzyılının bir tanesiydi. Bu ilim dallarının gelişmesinde büyük katkıları oldu. Fiziğin temel konularından olan hareket, sürat, zaman-mekan ve enerji konularını derinlemesine araştırdı. Aralarında sıkı münasebet bulunduğunu belirtti. Kuvvetin, şiddet ve süre itibarıyla arz ettiği farklılıkları gösterdi. Ağır bir cismin uzayda durabilmesi için kendi ağırlığına eşit bir kuvvete muhtac olduğunu ve bu kuvvet devam ettiği sürece cismin uzayda durabileceğini delillendirdi. Mekaniğin temellerinden olan birinci ve üçüncü hareket kanunlarını da, gayet açık ve esaslı bir şekilde ortaya koydu. Ayrıca, ışık ve ses konularını da inceledi. Görme olayının ışık vasıtasıyla gözde teşekkül ettiğini, renklerin de ışık sebebiyle meydana geldiklerini ve ışıksız cisimlerde herhangi bir rengin mevcud olamayacağını söyledi. Ona göre suda dalgalanma olduğu gibi, havada da dalgalanma meydana gelmekte; bundan da ses ortaya çıkmaktadır.

Eserleri: Fahrüddin-i Razi, din ve fen ilimlerine dair pekçok eser yazdı.

Tefsire dair eserlerinden bazıları:

1) Tefsir-ul-Kebir, on cildlik bir eserdir. Mefatih-ül-Gayb ismiyle de bilinir. 2) Tefsiru Suret-il-Fatiha.

Fıkıh ilmine dair eserlerinden bazıları:

1) El-Muhassal fi Usul-il-Fıkh, 2) El-Me’alim fi Usul-il-Fıkh, 3) El-Muhtehab-ül-Mahsul fi Usul-il-Fıkh, 4) İhkam-ul-Ahkam

Kelam ve akaide ait eserlerinden bazıları:

1) Ez-Zübde fi İlm-il-Kelam, 2) El-Me’alim fi Usul-id-Din, 3) İrşad-ün-Nüzzar ila Letaif-il-Esrar, 4) El-Cebru vel Kader, 5) İsmet-ül-Enbiya, 6) Risalet-ül-Me’ad, 7) Hudus-ul-alem, 8) Esas-üt-Takdis, 9) Risaletün fin-Nübüvvet.

Fizik, hikmet, mantık, ahlak ve psikolojiye dair eserlerinden bazıları:

1) El-Mebahis-ül-Meşrikiyye fi İlm-it-Tabiiyyet vel-İlahiyyat, 2) Lübab-ül-İşarat, 3) Ta’ciz-ül-Felasife, 4) El-Mantık-ül-Kebir, 5- El-ayat-ül-Beyyinat fil-Mantık, 6) Risaletün fi Ziyaret-il-Kubur.

Cedel ilmine dair eserlerinden bazıları:

1) El-Cedel, 2) Et-Tarikat-ül-Alaiyye fil-Hilaf.

Arap dili, lügat ve edebiyatı ile ilgili eserlerinden bazıları:

1) Şerhu Nehc-il-Belaga, 2) Şerhu Şakt-iz-Zend li-Ebi’l-A’la el-Me’arri, 3) Nihayet-ül-icaz fi Dirayet-il-icaz, 4) El-Mevrid fi Hakayık-ın-Nahv.

Matematik, astronomi ve tıb ilmine dair eserlerinden bazıları:

1) Kitabun fil-Hendese, 2) Risale fi İlm-il-Felek, 3) Kitab-ut-Tıbb-il-Kebir, 4) Et-Teşrih Miner-Re’si ilel-Halk, 5) El-Eşribe.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Fahreddin-I Razi

fahreddin-i razi

Kıyafetname

Mantık

Ebû Bekir

İbn-i Haldun

Bâtınîlik

Dürzîlik

Fârâbî

Yıldız